جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫اين نوشتار براساس احکام و فروع فقهي قضا در فقه اماميّه، شرايط و ويژگي‌هاي قاضي را واکاوي و مشخّصات قاضي منصوب و تحکيم از سوي حاکم اسلامي و ولايت داشتن آن ها را بررسي مي‌کند. پژوهش حاضر درچهار فصل سامان يافته است. نويسنده در مقدّمه با اشاره به اهمّيّت منصب قضا و عظمت آن در دين اسلام، هدف خود را از اين تحقيق مطرح مي‌کند. وي در فصل اوّل ضمن ارائه تعريف لغوي و اصطلاحي قضا و مفاهيم متناسب با آن در فقه اماميّه، تفاوت‌هاي داوري کردن و فتوا دادن را بيان کرده و حکم نقض، حکم قاضي و موارد جواز نقض حکم او را توضيح مي‌دهد. سپس اقسام قاضي، اعمّ از قاضي تحکيم و منصوب از سوي حکومت را بيان کرده و مشروعيّت قاضي تحکيم، شرايط معتبر در تحکيم، حکم تکليفي قضا، ويژگي‌هاي بحث از قضا در فقه اماميّه، معناي شرط، اصل عملي و اصل لفظي در شرايط قاضي را بررسيده است. وي در فصل دوم به مهم‌ترين صفات يک قاضي که در امر قضا و صدور حکم قضايي از سوي او لازم است، اشاره کرده و شرط علم، اجتهاد و عدالت او را شرح مي‌دهد. نگارنده در اين زمينه با اشاره به معناي لغوي و اصطلاحي اجتهاد، شرط بودن يا نبودن آن در قاضي را براساس فقه اماميّه بررسيده و ادلّه قائلين به شرطيّت و عدم شرطيّت اجتهاد، اعمّ از اجتهاد مطلق و متجزي را مطرح مي‌کند. نويسنده همچنين دليل هاي اعلميت داشتن يا نداشتن آن براي قاضي در تصدّي منصب قضا و نيز شرط بودن عدالت براي او را باز مي‌گويد. در فصل سوم شرايط قاضي براي اِحراز ولايت در قضا همچون: بلوغ، عقل، اسلام، ايمان، حلال‌زاده بودن، مرد بودن (رجوليّت) و آزاد بودن (بنده نبودن) و ادلّه فقهي هر يک در فقه اماميّه ذکر مي‌شود. در فصل چهارم برخي شرايط کمال در قضا، مانندِ علم به کتابت، داشتن قوّه ضبط و به ياد سپردن امور، گفتار و حوادث مختلف مربوط به قضاي خويش، بينايي، ناشنوا و لال نبودن و دليل هاي مربوط به هر يک از اين شرايط يا عدم شرط بودن آن ها بيان مي‌گردد. نويسنده، اين صفات را از آن جا که امکان دارد در حکم و داوري قاضي و از مدارِ عدل خارج شدن دخيل باشد، تجزيه و تحليل فقهي کرده است.