جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫در این نگاشته، یک پرسش به همراه پاسخ آن ذکر شده است. پرسش، این است که حقوق و محدودیت های حقوقی اقلیت سیاسی در یک جامعه اسلامی، از دیدگاه قرآن و حدیث و سیره نبوی چیست؟ در پاسخ، آمده است: در هر جامعه ای که دارای سیستم حکومتی است، طبق معمول، دو نوع گروه به نام: اکثریت سیاسی ـ که حکومت جامعه در دست آنهاست ـ و اقلیت سیاسی ـ گرچه که دارای شاخه هایی در درون خودش باشد ـ وجود دارد. همه افراد جامعه که از جانب حاکمان مورد حکومت قرار می گیرند، بر گردن حاکمیت آن جامعه حقوقی دارند. در داشتن این حقوق، تفاوتی بین اکثریت (موافقان) سیاسی و اقلیت (مخالفان، منتقدان و دگر اندیشان) سیاسی، وجود ندارد. بسیاری از حقوقی که تک تک افراد جامعه بر حاکمیت جامعه دارند، از دسته حقوق فطری و طبیعی و انسانی است و در این گونه از حقوق، عنصر اکثری بودن هیچ امتیازی به حساب نمی آید. پژوهش در قرآن و حدیث و سیره معصومان، به خصوص سیره حضرت محمد و حضرت امام علی و حضرت امام حسن که توانستند تا حدودی بر مردم حکومت کنند، حکایت از آن دارد که دین نیز مانند وجدان و عقل و سیره عقلا، همه این دست از حقوق را برای همه افراد جامعه لازم می داند و صرف اقلیت بودن، نفی کننده هیچ یک از این حقوق نیست. اقلیت سیاسی، دارای یک سری محدودیتهایی نیز هست که مهم ترین آنها، پرهیز از فعالیتهای برانداز، پرهیز از فعالیتهای ضدّ امنیتی و محرومیت از پستهای کلیدی کشور است. محدودیت یکم و دوّم، به همه افراد جامعه؛ چه اکثریت و چه اقلیت، برمی گردند؛ ولی به جهت حالت انتقادی و مخالفت اقلیت سیاسی، این برحذرداشتن برای اقلیت سیاسی، قوّت بیشتری می یابد. محدودیت سوّم، ویژه اقلیت سیاسی است؛ چراکه مقتضای طبع و دین و قانون و قاعده سیستم دموکراسی در جهان این است. کلید واژه ها: 1.

زوال حکومت پهلوی و در نهایت برچیده شدن آن در بهمن 1357، معلولِ کنش‌گری جریان‌های گوناگونی بود که در رأس آن‌ها طرفداران گفتمان اسلام سیاسی قرار داشتند. گفتمانی‌ که با ارائه اسطوره مطلوب خود و در شرایط بی‌قراری جامعه، توانایی جذب دال‌های شناور و معنابخشی به آن‌ها را در یک زنجیره هم‌ارزی فراهم آورد و با گسترش سیطره هژمونیک خود، گفتمان وابسته به حکومت پهلوی را در مقام یک غیر، طرد و در رقابت با رقیبان، خود را به عنوان گفتمان غالب به جامعه معرفی نمود. با تثبیت این گفتمانِ مادر، خرده‌گفتمان‌های اصلی تشکیل‌دهنده آن مجال بروز پیدا نمودند که در این میان، گفتمان اسلام لیبرال با هواخواهان لیبرال و گفتمان اسلام فقاهتی با هواخواهان مکتبی‌اش، از جایگاه قابل توجهی برخوردار بودند. این دو گفتمان ـ که هواخواهان آن‌‌ها در مبارزه با حکومت پهلوی، سوابق مبارزاتی مشخصی داشتند ـ در غیریت با خصمی مشترک با عنوان گفتمان وابسته به حکومت پهلوی، اتحادی استراتژیک را شکل داده و موقتاً از افتراقات خویش چشم پوشیدند. اما وقوع انقلاب و نابودی غیر، دلیلی برای پوشیده نگاه داشتن تمایزها باقی نگذاشت و با برجسته‌ شدن منطق تفاوت، هواخواهان هر یک از این دو گفتمان خواهان سهم خود و اداره کشور انقلابی بر اساس آرمان‌های برخاسته از اصول و مبانی نظری و اندیشه‌ای‌شان شدند. این گونه بود که تنازع گفتمانی میان گفتمان اسلام لیبرال به رهبری بازرگان و گفتمان اسلام فقاهتی به رهبری امام خمینی شکل گرفت و مهم‌ترین حوادث سال‌های نخست جمهوری اسلامی، از پی این تنازع رقم خورد.بررسی چرایی این رویارویی و هم‌چنین چرایی حذف گفتمان اسلام لیبرال از عرصه قدرت، مسأله اصلی این پژوهش است که پژوهشگر با انجام پژوهشی توصیفی و تحلیلی و گردآوری داده‌های مبتنی بر منابع کتابخانه‌ای، در تلاش برای یافتن پاسخ آن بر آمده است. در پاسخ به چرایی رویارویی دو گفتمان، داده‌‌های پژوهش نشان می‌دهند که هریک از گفتمان‌های اسلام لیبرال و اسلام فقاهتی، بر اساس تفسیری برخاسته از اصول و مبانی نظری و اندیشه‌ای و قدرت پشت گفتمانی‌شان، به ارائه مفصل‌بندی، آرایش نشانه‌ها و تشکیل زنجیره هم‌ارزیِ گفتمانیِ متفاوتی پرداخته و در تلاش برای هژمونیک شدن و با انجام کنش‌های گوناگون، یکدیگر را در شمار غیر گفتمانی آورده و تنازعی گفتمانی را در بی‌قراری‌های جامعه ایرانی ایجاد نمودند که نتیجه آن به رویارویی‌های هواخواهان لیبرال و مکتبی این دو گفتمان منجر گردید. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که مکلف شدن لیبرال‌ها به بر آوردن وعده‌های استعاری و عام گفتمان اسلام فقاهتی با پذیرش مسئولیت دولت موقت، قابلیت دسترسی و اعتبار پایین گفتمان اسلام لیبرال به نسبت گفتمان اسلام فقاهتی، دسترسی گفتمان اسلام فقاهتی به مراکز قدرت و نهادهای انقلابی و به چالش کشیدن دولت موقت و پس از آن اولین رئیس جمهور ایران از طریق آن‌ها و اتکا به قدرت سوژگی فردی سیاسی رهبر انقلاب در مقام رهبر گفتمان اسلام فقاهتی، باعث عدم توفیق گفتمان اسلام لیبرال در هژمونیک‌شدن گردید که این موضوع، در کنار نفوذ گفتمان اسلام فقاهتی در اکثریت توده‌های جامعه ایرانی و هم‌چنین کنش سیاسیِ درنگ‌گونه و غیر انقلابی جریان لیبرال، تفوق مکتبی‌ها و حذف لیبرال‌ها از عرصه قدرت را به دنبال داشت.