جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده: قرآن کریم در بیش از سیصد آیه، انسان ها را به تفکر و تعقل دعوت کرده است. از منظر علامه طباطبایی تفکر مورد تأکید و تأیید قرآن کریم چیزی جز روش تفکر منطقی و فلسفی نیست؛ بنابراین عقل در کنار نقل یکی از منابع معرفت دینی است. از دیدگاه ایشان تعارض میان حکم قطعی عقل با حکم قطعی نقل، احتمالی بی مورد و اساساً محال است. در صورت تعارض دلیل عقلی قطعی با ظاهر دلیل نقلی، دلیل عقلی بر دلیل ظنی نقلی مقدم خواهد بود. مرحوم علامه اشکالات منکران روش استدلال منطقی و فلسفی را به تفصیل پاسخ می دهد و از سویی دیگر روش بحث در علم کلام را به دلیل آنکه بر تعقل برهانی و تفکر استدلالی منطبق نیست، به شدت انکار می کند. رهاورد دیدگاه علامه طباطبایی اتحاد عقل و وحی و همسویی آموزه های وحیانی با دستاوردهای عقلی فلسفی است.

مسئله عدالت همواره مورد توجه متفکران بوده است. در این نوشتار، به بررسی، تحلیل و ارائۀ منطقی نظریۀ علامه طباطبایی درباره عدالت اجتماعی پرداخته‌ایم. مسئله این پژوهش، بررسی چیستی مبانی نظریۀ عدالت اجتماعی در اندیشه‌های علامه طباطبایی است و اینکه وی چگونه از آن مبانی به نظریۀ عدالت اجتماعی‎اش راه می‌یابد. افزون بر آن، منشأ حُسن عدالت اجتماعی و نیز اطلاق یا نسبیت آن از دیدگاه علامه را نیز بررسی کرده‌ایم. ادراکات اعتباری، استخدام و اجتماع مبانی‎ای هستند که علامه بر اساس آنها به تحلیل عدالت اجتماعی می‌پردازد. حب ذات موجب می‌شود که انسان در پی اختصاص همۀ منافع به خود باشد. انسان به‎ناچار عدالت اجتماعی را می‌پذیرد تا دست‎یابی به منافع شخصی برایش ممکن گردد. معیار حُسن و قبح ذاتی سعادت و شقاوت، معیار حُسن و قبح، عدالت اعتباری سازگاری و ناسازگاری با طبع است. عدالت حسن است، چون لازمۀ سعادت بشر است و نیز تعریف عدالت دلالت دارد بر اینکه این مفهوم معقول ثانی فلسفی است و از این‎رو، حسن مطلق دارد.

چکیده: بی توجهی به نقش مبدأ خلقت در تعیین اهداف و راهبردهای حیات سیاسی، از زمینه های ناکامی معرفی مطلوب ترین بستر حیات سیاسی بشر در تأمین سعادت وی بوده است، درحالی که از منظر قرآن، شناخت سعادت انسان به عنوان عضوی از نظام هستی، نیازمند مبدأشناسی است. این نگاه، استلزاماتی تأثیرگذار در چگونگی حیات سیاسی بشر در پی دارد که آن را از نوع غربی اش متمایز می سازد. این تحقیق با بررسی آثار علامه طباطبائی، به ویژه تفسیر المیزان به این پرسش پاسخ می دهد که مهم ترین مبانی مبدأشناختی در سیاست کدام است؟ تحقیق بر این فرضیه استوار است که مبانی مبدأشناختی سیاست، مثل قادر بودن، خالق بودن، عالم بودن، مالکیت، ربوبیت، و ولایت خداوند را می توان از آثار علامه، برداشت کرد و استلزامات متعددی برای آن در طراحی نظام ارزشی در حیات سیاسی معرفی نمود.

اومانیسم هر نظام فلسفی، سیاسی، اقتصادی، اخلاقی یا اجتماعی است که هسته مرکزی آن انسان باشد. این مکتب بشر را به رویگردانی از خالق خویش و اهمیت دادن به خود وجودی فرا می‌خواند و در شکل افراطی­اش هرگونه اندیشه متافیزیکی را انکار می­کند. این نگرش تا آنجا پیش رفته که با نفی ارزش­های دینی و اخلاقی پیوند خورده است، بنابراین بررسی این مکتب از اهمیت بسزایی برخوردار است. هدف اصلی این مقاله، تحلیل پیامدهای اومانیسم از دیدگاه علامه طباطبایی با تکیه بر «تفسیر المیزان» می­باشد. روش تحقیق، به صورت توصیفی- تحلیلی است. علامه بر این عقیده است که میان اصالت انسان و ایمان به خدا تضادی وجود ندارد، بلکه تنها در رابطه با خداست که انسان می­تواند اصالت پیدا کند و اگر اعتقاد به معاد نباشد هیچ اصل دیگری نیست که بشر را از پیروی هوای نفس باز بدارد و نیز در مورد تساهل با کفار بیان می­کند که از اصول الهی نباید دست برداشت و در این راستا دفع بدی­ها به بهترین وجه باید صورت پذیرد.

چکیده: حیات از ریشه حی به معنای زندگی، می باشد و ممات که مقابل حیات هست به معنای مرده و متروک است.در اصطلاح نیز به معنای حرکت و حس داشتن و درک و فعل و ممات نیز به معنای از دست دادن این آثار می باشد. واژه حیات وممات و مشتقات آن چندینبار در قرآن ذکر شده و با توجه به این آیات و تفسیرعلامه طباطبایی در تفسیرالمیزان می توان به انواع آن اشاره نمود: حیات جمادی، نباتی، حیوانی، انسانی، اجنه، ملائکه و الهی، همچنین می توان به حیات دنیوی، اخروی و ذاتی و عرضی اشاره کرد.جامعه نیز دارای زندگی و مرگ می باشد. نوع دیگری از حیات، حیات دلهاست که در قرآن با نام حیات طیبه ذکر شده است. ممات که مقابل حیات است در همه موجودات به غیر فرشتگان و خداوند وجود دارد ولی در همه آنها به یک معنا نیست، مثلا در انسان به معنای جدایی روح از بدن است ولی در دیگر موجودات به این معنا نیست. خداوند نیز دارای صفت حی است، از صفات ثبوتیه ذاتیه حقیقیه محضه بشمار می آید. حیات و ممات از جانب خداوند بوده واعطایی از او می باشد که در آفرینش آنها هدفی دارد و هدف از آن احسن اعمال(آزمایش، رحمت، نعمت و هدایت) است.

بابا افضل وعلامه اشتراکات زیادی در باب معرفت نفس دارند از جمله آنکه تنها راه رسیدن به معرفت الهی را معرفت نفس می دانندواز اختلافاتشان آنست که علامه علم حضوری را معرفت دانسته اما باباافضل هرعلمی را .

هدف این پژوهش نشان دادن میزان اهمیت کشف و شهود از دیدگاه شیخ اشراق و علامه طباطبایی است یکی از بحث های مهم این نوشتار شناخت خود و ارتباط متقابل آن با معرفت خداست. بعد از بیان نظرات دو متفکر راجع به حقیقتشهود، به مسئله توحید اشراقی و عرفانی پرداختیم، هر دو متفکر معقدند کشف و شهود، مرحله مهمی در شناخت خداست و پس از تزکیه نفس حاصل می شود.

در این پژوهش به بررسی آیات متشابه از دیدگاه علامه طباطبائی و جناب زمخشری پرداخته شده. ابتدا با استخراج نظرات هر دو مفسر در این زمینهکه عمدتا ذیل آیه هفت آل عمران قرار دارد، ملاک آنها را در این باره جسته و دانستیم که آیات متشابه آیاتی است که بیش از یک معنی به دست می دهد مانند آیات ماوراء طبیعت که خارج از محسوسات انسان بوده و در نگاه اول تصور مادی برای آن در ذهن شکل می گیرد که با ارجاع به آیات محکم معنای صحیح و محکم آن از نظر مفسر روشن می شود.علاوه براین علامه طباطبائی آیات منسوخ را نیز جزء آیات متشابه می داند که این دسته از آیات در این نگارش مورد مطالعه قرار نگرفته است.در این پژوهش آیات متشابه ، در دو دسته آیات صفات و افعال خداوندو آیات عالم غیب و معاد گنجانده شده است و پس از بیان نظر مفسرین ، در نهایت مقایسه ای از نظرات دو مفسر به عمل آمده است. در قسمت آیات صفات و افعال خداوند به نوزده مورد و در قسمت آیات عالم غیب و معاد به یازده مورد از آیات متشابه برخوردیم که می توان گفت در این سی دسته حدود صدوشصت آیه مورد بررسی قرار گرفته است.

چکیده ندارد.

تفسیر قرآن به‌عنوان یک ضرورت از صدر اسلام آغاز شد و در طول قرون متمادی تداوم یافت و ظهور مفسران مختلف با آراء و عقاید متفاوت موجب تنوع و گستردگی قابل ملاحظه‌ای در این زمینه گردید. بررسی تطبیقی روش‌ها و گرایش‌های تفسیری مفسران برجسته هر عصری می‌تواند نتایج سودمندی ارائه دهد و الگوهای مناسبی را فرا روی پژوهشگران این عرصه نمایان سازد. علامه طباطبایی مفسر برجسته شیعی مذهب در شرق جهان اسلام و ابن عاشور مفسر نامدار اهل سنت در مغرب جهان اسلام در قرن أخیر به‌شمار می‌آیند. هر دو مفسر ارجمند از روش تفسیری جامع استفاده نموده‌اند کهبررسی و تحلیل تطبیقی روش‌ها و گرایش‌های تفسیری آنها، نشان دهنده وجود نقاط اشتراک و افتراق فراوانی است. اساس روش تفسیری علامه، در المیزان روش تفسیر قرآن به قرآن است که آن را برگرفته از روش تفسیر پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) می‌داند. وی با استعانت از روایات تفسیری، و تدبّر عمیق و گسترده در آیات إحیاگر تفسیر قرآن به قرآن محسوب می‌شود. ابن عاشور در التحریر و التنویر ضمن بهره‌برداری از روش تفسیر قرآن به قرآن، اساس روش تفسیری خود را بر اجتهاد قرار داده و با نگاهی به روایات تفسیری، جلوه‌های بدیعی از تفسیر اجتهادی با عنایت ویژه به گرایش ادبی برجای نهاده است. باوجود اینکه هر دو مفسر از فقهای عصر خویش بوده‌اند؛ اما گرایش فقهی احاطه کلّی بر تفسیر آنها نداشته است. هر دو مفسر کوشیده‌اند تا در عرصه مسائل اجتماعی، دیدگاه اسلام را با توجه به تفسیر آیات مرتبط، نمایان سازند. علامه مباحث فلسفی را به صورت مجزا در المیزان تبیین نموده و ابن عاشور نیز در زمینه تبیین اعجاز ادبی قرآن، تمام تلاش خود را به‌کار گرفته است. این دو تفسیرارزشمند به دلیل استقصای موضوعات وگستردگی مطالب، همانند دائره المعارف اسلامی حائز اهمیت و شایسته بررسی در حوزه‌های مختلف می‌باشند.