جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کسی که بتواند مکتب فکری ارائه دهد، باید بتواند تمام این‌ها را تفسیر کند و مکتب فکری‌اش پاسخ‌گو باشد. این مکتب فکری را باید در فلسفه‌ی علوم انسانی اسلامی ارائه داد. امیدواریم اندیشمندان حاضر بتوانند این کار را بکنند، البته اندیشمندانی همچون آیت‌الله جوادی‌آملی، آقای مصباح، آقای مصطفی ملکیان، آقای خسرو باقری و همچنین فرهنگستان علوم اسلامی در این عرصه حضور دارند.

دکتر رضا داوری اردکانی، استاد فلسفه و رئیس فرهنگستان علوم، در پاسخ به این پرسش که همواره تأکید داشتید که فلسفه نباید به اغراض سیاسی آلوده شود، اما به هر حال طی تاریخ بارها شاهد سیاست‌زده شدن فلسفه بودیم. این سیاست‌زدگی چه پیامدهایی را برای مسیری که فلسفه در ایران پیموده داشته است؟گفت: اهل ایدئولوژی فلسفه را به استخدام سیاست درمی‌آورند. در این که سیاست باید متکی به فلسفه یا به طور کلی به تفکر باشد، تردید نمی‌توان کرد اما خلط میان فلسفه و سیاست و بهره‌برداری از فلسفه برای مقاصد سیاسی حرف دیگری است. این قبیل سوءاستفاده‌ها نشانه ضعف فلسفه است و از درآمیختن سیاست با فلسفه نه سودی به سیاست می‌رسد و نه فلسفه قوت می‌گیرد. تا آنجا که من می‌توانم دریابم تفسیر فلسفه با سیاست و تلقی آن به عنوان وسیله‌ای در خدمت قدرت، مایه اغتشاش در فهم و سوءتفاهم در باب آزادی و قانون و اخلاق می‌شود. می‌توان به سیاست و در سیاست فکر کرد اما درآمیختن فکر با مقاصد و اغراض سیاسی در بهترین صورت کاری تبلیغاتی است.‌

آغاز عصر جدید در اروپا و پایان سده‌های میانه یا همان قرون وسطی، با مرزبندی‌های فرضی مشخص می‌شود. روشن است که این مرزبندی‌ها بیشتر جنبه نمادین دارد؛ زیرا دوران‌های گوناگون تاریخ را نمی‌توان به‌درستی و روشنی از هم جدا کرد و زمان دقیقی برای هر یک بیان کرد. تقسیم‌بندی دوران‌ها بیشتر بر پایه خطوط فرضی، آن‌هم به دست آیندگان صورت می‌گیرد. فارغ از واقعیت، آنچه مسلم است، سده‌های پانزدهم و شانزدهم در سنجش با سده‌های پیشین، دستخوش دگرگونی‌های چشمگیری بوده است. از این دوران تا سده هجدهم که در آن شاهد اوج‌گیری اندیشه‌های اجتماعی و عملگرا در اروپای عصر روشنگری هستیم، زمانه‌ای قرار گرفته است که ساختارهای جدید سیاسی ـ اجتماعی و نظام ارزش‌گذاری تازه‌ای در پهنه‌های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی در اروپا حاکم می‌گردد. آغاز این زمانه با رویدادهایی نشانه‌گذاری شده است که دولت‌شهرهای ایتالیا هیچ نقشی در پیدایش آنها نداشته‌اند؛ با این حال، جنبش نوزایی یا رنسانس نخستین بار در این سرزمین رخ نموده است. پرسش این است که: با دور بودن ایتالیا از رویدادهای یادشده، این پیشگامی چگونه ممکن گردید؟ در این نوشتار به بررسی علل پیشگامی ایتالیا در تغییر ساختاری اروپا پرداخته و کوشیده‌ایم به پرسش بالا پاسخ دهیم.

انساني كه در انديشه‌ي مدرن و در چارچوب معرفت‌شناسي آمپريستي و هستي‌شناسي ماترياليستي تعريف مي‌شود، انساني است كه تنها وجود مادي او مورد توجه قرار مي‌گيرد و به عبارتي او نيز همانند ساير ابعاد و موجودات هستي در ماده خلاصه شده و مبدأ و منتهاي او در همين عالم جست‌وجو مي‌شود.

۱ـ یکی از مسائل مهم در همه جهان و مخصوصاً در کشوری مثل کشور ما این است که علم در چه وضع است و چه می‌کند و به کجا می‌رود؟ رأی و نظر شایع و غالب این است که علم مشکلی ندارد و آموزش و پژوهش توسعه کافی یافته و بعضی شئون آن شاید بیش از حد انتظار پیشرفت داشته است.

جلسه اول پیش‌نشست همایش «اخلاق، الهیات و بلایای فراگیر» به صورت وبینار توسط دانشگاه شهید بهشتی و با سخنرانی دکتر ناصر فکوهی با موضوع «فقر و اخلاق فرهنگی مدرن»، عصر روز گذشته برگزار شد.‌ دکتر ناصر فکوهی، استاد انسان‌شناسی دانشگاه تهران، در این جلسه غیرحضوری (وبینار) گفت: من به ماجرای کرونا از منظر جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی نگاه می‌کنم. بحث جهان پس از کرونا مرتب در حال تکرار شدن است. آیا ما واقعا می‌توانیم هر واقعه‌ای را به قبل و بعدش تقسیم کنیم؟ واقعه کرونا از بعضی لحاظ بسیارحاد بوده است و از بعضی لحاظ نه چندان. مجموع مبتلایان تا امروز حدود دو میلیون نفر هستند و در سطح جهان این بیماری حدود صد و هشتاد هزار نفر تلفات داشته است. از این منظر، این واقعه در حد یک فاجعه بسیار بزرگ از جمله کشتارهای سیاسی که در طول سه چهار سال اخیر در خاور‌میانه به ویژه یمن اتفاق افتاده یا حتی تلفات ناشیازبیماری و فقر و آلودگی آب و هوا در جهان نیست. تجربه اپیدمی‌های سابق هم نشان می‌دهد که بسیار بعید است موقعیتی که مثلا در آنفلوآنزای اسپانیایی داشتیم، در این بیماری به وجود بیاید. بنابراین فاجعه در درون خودش، فاجعه عظیمی نیست. اما اتفاق بسیارعجیب و فاجعه انگیزی که افتاده، این است که یک فلج گسترده‌ در سیستم جهانی ایجاد شده است. هرگز ندیدیم که همه چیز تعطیل شود و مردم در خانه‌ها اسیر شوند. این ماجرا در جنگ‌های جهانی هم سابقه نداشته است. اکنون آیا می‌توانیم از تغییر گروهی از نظام‌های مهمی که زندگی ما را اداره می‌کردند حرف بزنیم؟ یکی از این نظام‌ها، نظام اخلاقی است. به گمان من پاسخ، منفی است و بر اساس داده‌هایی که تا الان دارم، بعید می‌دانم چنین اتفاقی رخ دهد.

جدی گرفتن آموزه‌های دين در عرصه‌ی دانش و پسوند «دينی» براي علم، افزودن قيدی بر دوش علم و مانعی برای پيشرفت علم نيست، بلكه صرفاً به‌منزله‌ی گشودن دريچه‌ای جديد برای علم است كه بتواند حقايق بيشتری در عالم را فراچنگ خود آورد و بسياری از واقعيات عالم را كه مدت‌ها مورد غفلت قرار داده بود، جدی بگيرد.

روشنفكری دینی یا نواندیشی دینی یا دین‌اندیشی متجدد، با همه اختلافاتی كه می‌توان میان این سه عنوان قائل شد، یكی از مهم‌ترین و اثرگذارترین جریان‌های فكری در ایران معاصر است. این جریان فكری درست یا غلط و خوب یا بد، به ویژه در سال‌های پس از انقلاب بسیار اثرگذار بوده و مباحث گوناگون و واكنش‌های متفاوتی را در محافل فكری برانگیخته است. داود فیرحی، استاد شناخته شده علوم سیاسی دانشگاه تهران و پژوهشگر حوزه اندیشه سیاسی در گفتار پیش‌رو ضمن اشاره به پیشینه و دستاوردهای روشنفكری دینی، به مخاطرات و غفلت‌های این جریان از منظر اندیشه فقهی می‌پردازد. روزنامه اعتماد و به تبع صفحه اندیشه، به مصداق آیه شریفه «به سخن گوش فرا می‌دهند و بهترین آن را پیروی می‌كنند؛ اینانند كه خدای‌شان راه نموده و اینانند همان خردمندان» (سوره زمر، آیه 18، ترجمه فولادوند) با رعایت انصاف به بازتاب دیدگاه‌ها و اندیشه‌های متفاوت می‌پردازد و ضمن دفاع از آزادی بیان این فرصت را برای همه منتقدان فراهم می‌كند كه به طرح دیدگاه‌ها و نظرات استدلالی و با منطق و دلیل خود بپردازند.