جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کایل هارپر (استا دانشگاه اکلاهما به نقل ازسایت نشریه فارین پالیسی-۶ آوریل ۲۰۲۰) برگردان محمد تهامی نژاد در لحظات حساس حیات انسان، ویروس کرونا در حال شتاب بخشی به تاریخ است. ابن خلدون دانشمند و سیاستمدار عرب در سال ۱۳۷۷میلادی [ قرن هشتم هجری قمری] اثر مشهور خودش “مقدمه” که عبارت از مطالعه تاریخ جهانست را تدوین کرد. مطالعه گسترده وسفرهایش او را به این نتیجه رساند که در بارۀ پویایی ها یا رفتار های متقابل گروه های اجتماعی[۱] ، قوانین جهانشمول وجود دارد و قصد کرد تا در کتاب خود نظریه ای فراگیر در بارۀتمدن بشر فراهم سازد.

نظام‌های زبانی از آن رو که همواره در حال معناسازی هستند، نظام‌هایی گفتمانی به حساب می آیند که با برخورداری از گونه‌های دلالتی صریح و نشانه-معناهای موجود با بیانی نمادین، آن ها را در فرایندی خلاقانه به گونه های بدیع، دارای دلالت های ضمنی بدل می سازد .از این رو گفتمان زبانی تخت جمشید قادر است تا با بازسازی، ترمیم، برش، دخالت، کاهش، افزایش، گسست، پیوست و انواع روابط و تمهیدات گفتمانی در روابطی تعاملی، تقابلی، چالشی، رقابتی، هم‌سو و یا واگرا دنیاهای نشانه‌معناها را توسعه بخشد. از همین رو در این نوشتار سعی می‌شود تا با نگاهی نشانه-معناشناسی تحت خوانش گفتمانی در بررسی نظام کلامی به بازشناسی و ارائه دلالت‌ها و کارکردهای بیانی، روایی، تنشی، کنشی، شوِشی، ارزشی، زیبایی‌شناختی، فرهنگی و نیز اسطوره‌ای تحت یگ گونه مدلولی و کارکردی مشخص یعنی؛ اسطوره منِ برتر تحت عملیات گفتمانی در گونه مبتنی بر اتیک پرداخته شود. خوانش گفتمانی مورد نظر با توجه به راهبردها و کارکردهای مشخص از طریق بکارگیری ابزارهای مطالعاتی در رویکرد نشانه‌معناشناسی از سطح روساخت گفتمانی به ژرف‌ساخت آن گذر کرده تا در تحلیلی گفتمانی بتواند کارکردهای موجود و قابل ارائه از سوی متون را بازشناسی و معرفی کند.

در میان مستشرقان ادعا شده که قرآن ساخته‌وپرداختۀ پیامبر است که آن را با اسلوبی بلاغی مزین ساخته و به خداوند نسبت داده است تا آن را در هاله‌ای از قداست قرار دهد. این سخن را نه با این صراحت و جسارت، اما در لفافه می‌توان از برخی به‌ظاهر نواندیشان دینی نیز شنید. در پاسخ به این شبهه، باید نکاتی را مدنظر قرار داد.

همه‌گیری و فراگیری ویروس كرونا و خانه‌نشینی اجباری و ناگزیر پیامد آن برای بسیاری از اصحاب و پژوهشگران حوزه‌های مختلف علوم انسانی اعم از فلسفه و تاریخ و علوم سیاسی و جامعه‌شناسی و روانشناسی، این فرصت را فراهم آورده كه در مقایسه با قبل، خلوتی بیابند و به ابعاد و جنبه‌های مختلف این بیماری فراگیر بیندیشند و راجع به آن اظهارنظر كنند. در همین مدت كوتاه، كتاب‌ها و مقالات و یادداشت‌ها و گفتارها و نوشتارهای كثیری از سوی بسیاری از اندیشمندان معاصر در توضیح و تبیین علل و عوامل اجتماعی و فرهنگی پدید آمدن بیماری كرونا و بحث و بررسی در رابطه با نحوه مواجهه بشر امروز با آن عرضه شده است. البته ناگفته پیداست كه یكی از وظایف اساتید علوم انسانی در شرایطی مثل بیماری همه‌گیر كرونا، تامل و مفهوم‌پردازی برای فهم بهتر و دقیق‌تر ماجرا و كوشش برای توضیح تاثیرات فرهنگی و اجتماعی و انسانی آن است. جستار پیش رو، می‌كوشد از منظری تاریخی به پیامد‌ بیماری‌های فراگیر و همه‌گیر و با بررسی شرایط امروز جوامع بشری به مقایسه نحوه مواجهه انسان‌های امروز با گذشتگان در رویارویی با بیماری‌های همه‌گیر بپردازد. نویسنده كایل هارپر (Kyle Harper) استاد تاریخ و ادبیات كلاسیك و معاون ارشد رییس دانشگاه و مدیر اداری دانشگاه اُكلاهُما (University of Oklahoma) است.

۱ـ یکی از مسائل مهم در همه جهان و مخصوصاً در کشوری مثل کشور ما این است که علم در چه وضع است و چه می‌کند و به کجا می‌رود؟ رأی و نظر شایع و غالب این است که علم مشکلی ندارد و آموزش و پژوهش توسعه کافی یافته و بعضی شئون آن شاید بیش از حد انتظار پیشرفت داشته است.

آغاز عصر جدید در اروپا و پایان سده‌های میانه یا همان قرون وسطی، با مرزبندی‌های فرضی مشخص می‌شود. روشن است که این مرزبندی‌ها بیشتر جنبه نمادین دارد؛ زیرا دوران‌های گوناگون تاریخ را نمی‌توان به‌درستی و روشنی از هم جدا کرد و زمان دقیقی برای هر یک بیان کرد. تقسیم‌بندی دوران‌ها بیشتر بر پایه خطوط فرضی، آن‌هم به دست آیندگان صورت می‌گیرد. فارغ از واقعیت، آنچه مسلم است، سده‌های پانزدهم و شانزدهم در سنجش با سده‌های پیشین، دستخوش دگرگونی‌های چشمگیری بوده است. از این دوران تا سده هجدهم که در آن شاهد اوج‌گیری اندیشه‌های اجتماعی و عملگرا در اروپای عصر روشنگری هستیم، زمانه‌ای قرار گرفته است که ساختارهای جدید سیاسی ـ اجتماعی و نظام ارزش‌گذاری تازه‌ای در پهنه‌های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی در اروپا حاکم می‌گردد. آغاز این زمانه با رویدادهایی نشانه‌گذاری شده است که دولت‌شهرهای ایتالیا هیچ نقشی در پیدایش آنها نداشته‌اند؛ با این حال، جنبش نوزایی یا رنسانس نخستین بار در این سرزمین رخ نموده است. پرسش این است که: با دور بودن ایتالیا از رویدادهای یادشده، این پیشگامی چگونه ممکن گردید؟ در این نوشتار به بررسی علل پیشگامی ایتالیا در تغییر ساختاری اروپا پرداخته و کوشیده‌ایم به پرسش بالا پاسخ دهیم.

فلسفه دین به هیچ وجه صرفا نامی دیگر برای الهیات عقلانی، به معنای سنتی ‏اش نیست، چرا که معیارهای عقلی ‏ای که در مسائل الهیاتی به کار گرفته می‏شوند، در این جا به طور جدی تغییر یافته‏ اند. اگر عالم الهیات نمی‏خواهد غافلگیر شود، باید آماده باشد تا این ضوابط را زیر سؤال برد و بدین سان موضعی خرده ‏گیرانه و نامانوس در قبال ملاک‌های عقلی اتخاذ کند. امروزه محاوره میان فلسفه و الهیات صرفا امری نیست میان ذهن سؤالگر فیلسوف و روح پرهیزکار عالم الهیات! انتظارها و پیش‌فرض‏هایی که فلسفه دین را تغذیه می‏کنند عمیقا رنگ و بوی اندیشه جدید غرب را با خود دارند.

منظور از تحول علوم انسانی مبتنی بر حکمت اسلامی این نیست که می‌خواهیم علوم انسانی مدرن و پسامدرن موجود را با حکمت اسلامی متحول سازیم، زیرا این یک پارادوکس است و شدنی نخواهد بود، بلکه مقصود این است که بتوانیم با حکمت اسلامی یک مدل جدیدی از علوم انسانی ارائه دهیم.

يكي از دغدغه‌هاي اصلي و هميشگي علم اجتماعي و به ویژه جامعه‌شناسی علي‌رغم همه‌ي اين تغيير و تحولات، چالش آن با ارزش‌هاي اجتماعي و سعي در مبرا داشتن محتواي خويش از آن‌ها بوده است.