جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نگاهی به حكمت و اهمیت «آپولوژی» نوشته افلاطون درباره دفاعیات سقراط در محكمه «هیچ كس خواسته و دانسته، مرتكب عمل خلافِ حق نمی‌شود.» 1 سقراط به راستی، فلسفه را باید اندیشیدن و به ویژه هنرِ اندیشیدن درباره حقیقت، خویشتن و حقایق مربوط به خود دانست. اگرچه نمی‌توان همگان را به مطالعه فلسفه و آثار فیلسوفان بزرگ فراخواند، اما می‌توان آنها را به اندیشیدن درباره آنچه فیلسوفان گفته‌اند و زندگی انسان مربوط به آنها است، فراخواند و دعوت كرد. از این رو، می‌خواهیم با ارایه خلاصه‌ای آزاد از یكی از كتاب‌های فلسفی، ضمن معرفی آنها، خوانندگان محترم را با آثار فلسفی و اندیشه‌های فلاسفه، آشنا سازیم. در این قسمت می‌خواهم به معرفی كتاب «دوره آثار افلاطون»، 2 بخش «آپولوژی» یا «خطابه دفاعی سقراط» بپردازم كه در آن، افلاطون فیلسوف بزرگ یونانی و از شاگردان سقراط، به زیبایی و كاملا مستند، به بازنویسی محاكمه سقراط در محكمه‌ای پرداخته كه در آن، به خاطر آرا و نظراتش مورد محاكمه قرار گرفته و به مرگ محكوم می‌شود. آنچه بیش از همه در این محكمه تاریخی مورد توجه است، دفاعیه سقراط از «حقیقت» است كه همچون آینه‌ای شفاف، هر آنچه هست را همان‌گونه بازنمایانده و بدون قضاوتی یك سویه، خطاب به همه تماشاگرانِ تاریخی این محكمه می‌گوید: هر آنچه می‌پندارید «می‌دانید» را هر روز، در محكمه «آزمون» گذاشته و خود را مورد نقد و پرسش قرار دهید».

محسن آزموده: شاید بتوان با به عهده گرفتن هرگونه خطری كه ساده‌سازی در پی دارد، سیاست را مناسبات قدرت تعریف كرد و علم سیاست را دانش و آگاهی به این مناسبات خواند. بر این اساس هرجا نشانی از مناسبت و پیوندی مشوب به قدرت باشد، خبری از سیاست نیز به گوش می‌رسد؛ خواه عرصه‌های كلان و خواه خرده‌مناسباتی كه پدیدآورنده خرده‌سیاست‌ها هستند. آشكار است كه این تساهل در مفهوم‌پردازی دشواری تعریف مفهوم كلیدی قدرت را نادیده گرفته است و بر فهمی همگانی و مشترك از آن بسنده كرده است. اما این ساده‌سازی در مورد مفهوم فرهنگ دشوارتر است، تا حدودی به این دلیل كه مفهوم فرهنگ از زیربنایی‌ترین مفاهیم بشری است كه اتخاذ تعریفی از آن، جهت و سمت و سوی سایر مفاهیم و اساسا نحوه گشایش پژوهنده در سایر موارد را روشن و لاجرم محدود می‌كند. ریموند ویلیامز در مقاله مشهورش در مورد فرهنگ (1983) می‌نویسد: «culture یكی از دو یا سه پیچیده‌ترین واژه‌ها در زبان انگلیسی است.»

جمله فضایل و نیکویی‌هایی است که در اخلاق ظاهر می‌شود و زیبایی ظاهر همان عواملی است که حس ظاهر را برمی‌انگیزاند: «پس اکنون جمال در سیرت‌ها موجود است، و اگر سیرتى خوب، بى علم و بصیرت صورت کرده شود، آن دوستى واجب نکند، پس محبوب مصدر سیرت خوب است. و آن اخلاق ستوده است و فضایل شریفه است. و رجوع آن همه به کمال علم و قدرت است، و آن محبوب است به طبع، و به حس مدرَک نیست. تا کودکى که او را به طبع او گذاشته باشند اگر خواهیم که غایبى یا حاضرى یا مرده‏اى یا زنده‏اى را نزدیک او دوست گردانیم، نتوانیم مگر بدان که اطناب نماییم در وصف او به شجاعت و کرم و علم و دیگر خصلت‌هاى ستوده، پس هر گاه که آن را اعتقاد کند، نتواند که او را دوست ندارد.

قاسم پورحسن عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی از انتشار کتاب «الحروف» فارابی با مقدمه و شرح‌هایی از خود خبر داد و گفت: کتاب «الحروف» فارابی در سه باب به همراه مقدمه‌ای به‌نام بازخوانی فلسفی از من ارائه می‌شود. عمدتا فهمی که از این اثر فارابی وجود داشته و دارد مبتنی بر بحث‌های منطقی و حروف یعنی تنظیم مقولات بوده و اصلا الحروف فارابی پاسخی به یک مناقشه درباره مسئله حکمت و شریعت در دنیای اسلام بود که در سال ۳۲۰ تدوین شده و کتابی فوق‌العاده با اهمیت است. فارابی پس از مناظره‌ای که در سال ۳۲۰ در دنیای اسلام بین متی‌بن یونس و ابوسعید صورت گرفت که آیا باید عقل را ترجیح بدهیم یا دین را، بینابین را انتخاب می‌کند و می‌گوید باید پیوند نیرومندی میان فلسفه و دین ایجاد کنیم.

غلامحسین ابراهیمی‌دینانی با اشاره به روابط علی و معلولی بر عالم اظهار کرد: انسان از عقل به خیال و وهم و حس می‌آید؛ غلامحسین ابراهیمی‌دینانی، چهره ماندگار و استاد بازنشسته فلسفه دانشگاه تهران، ۱۱ بهمن‌ماه، در برنامه تلویزیونی معرفت به بحث در زمینه «اختیار در ضرورت هستی» پرداخت و بیان کرد: این مسئله در عین سادگی، یکی از مسائل مهم محسوب می‌شود. گاهی اوقات فکر می‌کنیم مسائل ساده مشکل نیستند، اما گاهی ساده‌ترین مسائل، مشکل‌ترین مسائل هستند.

پروفسور ارنست ولف‌گازو استاد فلسفه است و تا کنون در دانشگاه‌های مختلف جهان برای تدریس دعوت شده است؛ از جمله تهران، قاهره، استانبول، آنکارا، کوالالامپور، جورج تاون و… آنچه در پی می‌آید، با عنوان «صدرا و فلسفۀ ایده‌آلیسم آلمان: مسئلۀ شهود عقلی» تدوین شده و به همت بنیاد حکمت صدرا در دسترس عموم قرار گرفته است.