جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تاریخ‌نویس مانند هر کس دیگری که چیزی را به خاطر نفس آن مطالعه می‌کند، در قبال چیزی که مطالعه می‌کند، «بی‌طرف» است، و این مستلزم آن است که به تفکر خود بیندیشد تا نه تنها آن را از خطا بری سازد، که از آن در برابر انحراف در جهت‌گیری ناشی از انگیزه‌های خارجی محافظت نماید. با این معنی که تاریخ‌نویس در قبال فعالیت کار تاریخی، ادای حق می‌کند؛ چون با انجام آن به خاطر نفس آن تا حدودی در حکم نظریه‌پرداز است؛ زیرا نشانه‌های اصلی تفکر نظری دقیقاً آن است که انگیزه‌های خودخواهانه ‌ندارد و ژرف‌اندیش است؛ یعنی به روی آن تأمل می‌کند تا کفایتش را حفظ نماید.

در حالیکه کسی نمی‌تواند انکار کند که نمادها وجود دارند و بیشتر وجود مذهب و فرهنگ نمادین است، اما در نظر گرفتن فرهنگ و مذهب به مثابه امری نمادین، در همه افراد مشترک نیست. برای مثال برانیسلاو مالینوفسکی رهیافت نمادین به اسطوره را، هرچند نه برای کل مذهب، رد می‌کند: در مقاله‌اش با عنوان «اسطوره در جامعه ابتدائی» که در فصل بعدی بدان خواهیم پرداخت. او این موضوع را مطرح می‌کند که اسطوره امری نمادین نیست … ما می‌توانیم تمام تفاسیر نمادین از اسطوره منشاء را رد کنیم (۱۰۱ : ۱۹۴۸).

فلسفه تحلیلی، عنوان سنتی از تفكر فلسفی معاصر است كه عمدتا در كشورهای آنگلو- آمریكن رشد و نمو پیدا كرده است، اگرچه برخی از نخستین پایه‌گذاران این سنت فكری همچون گوتلوب فرگه و لودویگ ویتگنشتاین از جوامع غیرانگلیسی زبان برخاستند. فلسفه تحلیلی معمولا در برابر فلسفه قاره‌ای یا فلسفه اروپایی با شاخصه‌هایی چون تحلیل زبانی، تكیه بر منطق جدید، پرداختن به مباحث معرفت‌شناختی، تاكید بر فیلسوفان انگلیسی چون لاك، هیوم و... شناخته می‌شود. در ایران فلسفه تحلیلی به نسبت فلسفه قاره‌ای دیرتر و با تاخیر بیشتری شناخته شد. اگرچه در دو دهه اخیر شمار علاقه‌مندان به فلسفه تحلیلی افزایش چشمگیری یافته است ضمن آنكه كتاب‌ها و مقالاتی كه در این زمینه تالیف و ترجمه شده نیز قابل توجه است. نشست پنجم از سلسله نشست‌های وضعیت تفكر در ایران معاصر كه توسط گروه فلسفه خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار می‌شود به موضوع «ما و فلسفه تحلیلی» اختصاص داشت. این نشست با حضور علی پایا، محمد اكوان، جلال پیكانی و سیدپیام كمانه با دبیری علمی مالك شجاعی جشوقانی، روز سه‌شنبه 17 دی‌ ماه در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.

حضرت عیسی(ع) یكی از پیامبران اولوالعزم است. نام این نبی بزرگوار به كرات در قرآن كریم و احادیث اسلامی آمده است. مسلمانان برای حضرت مسیح(ع) معجزات و كراماتی قائل هستند از جمله سخن گفتن در گاهواره در دفاع از مادر و نیز زنده كردن مردگان و شفای بیماران و كوران مادرزاد و دمیدن حیات در گل بی‌جان. دانشوران و اندیشمندان مسلمان نیز احترام ویژه‌ای به حضرت عیسی(ع) و همواره در آثار و گفتارشان از او به بزرگی یاد می‌كنند. مولانا جلال‌الدین محمد بلخی رومی، عارف و شاعر بزرگ ایرانی قرن هفتم هجری نیز كه عمری را در قونیه و در همسایگی با مسیحیان زیست همواره در اشعارش نگاهی سرشار از احترام به حضرت مسیح(ع) دارد و او را از اولیای الهی برمی‌شمارد. همین موضوع می‌تواند زمینه‌ساز گفت‌وگویی سازنده و ثمربخش میان پیروان این دو دین ابراهیمی شود. به دیگر سخن می‌توان بازتاب چهره روحانی عیسی مسیح (ع) در ابیات عرفانی ایرانی را با مسیح‌شناسی متالهین و تئولوگ‌های غربی سنجید. كاری كه محمد صبایی در رساله دكتری خود با عنوان «مسیح‌شناسی در سنت مسیحی و اسلامی با تاكید بر آرای رودُلف بولتمان و مولانا جلال‌الدین» صورت داده است. این رساله به تازگی برگزیده نهمین دوره جایزه فتح‌الله مجتبایی در حوزه ادیان و عرفان شد. به این مناسبت محمدرضا عدلی در جستار پیش رو ضمن معرفی مختصر بولتمان به مضامین اصلی این پایان‌نامه و زمینه‌های این مقایسه می‌پردازد كه از نظر می‌گذرد.

از حدود 150 سال گذشته كه ایرانیان ناگزیر به گردونه تجدد راه یافته‌اند، تاریخ‌نویسی ایرانی هم بر منهاجی نوین پای گذاشته و سنت كهن تاریخ‌نگاری ما با تكانه‌های سختی مواجه شده است، اگرچه آن‌طور كه داریوش رحمانیان در گفتار پیش رو تاكید می‌كند، همچنان ردپای بسیاری از ویژگی‌های تاریخ‌نگاری گذشته ما در كوشش‌های معاصر پیداست. یكی از اصلی‌ترین خصایص تاریخ‌نویسی مدرن، ورود مردم در معنای عام به كتاب‌ها و روایت‌های تاریخی است. هم‌سو با تحولات انقلابی و به میدان آمدن مردم در معنای عام آن در عرصه‌های گوناگون سیاسی و اجتماعی، مورخان هم متوجه حضور این نیروی اصلی و اساسی پیش‌برنده تاریخ شده‌اند و در نتیجه صدای آدم‌های عادی و معمولی هر روز بیش از پیش به گوش می‌رسد. در جامعه ما نیز برخی مورخان و پژوهشگران به اهمیت توجه به مردم و نقش موثرشان در تحولات تاریخی پی برده‌اند و بر ضرورت نگارش تاریخ با محوریت مردم اصرار دارند. داریوش رحمانیان، استاد تاریخ دانشگاه تهران، یكی از این اساتید تاریخ است كه با بر ساختن مفهوم «مردم نامه» برای مفهوم «تاریخ مردم»(people’s history) و انتشار مجله «مردم نامه» بر این مهم اهتمام می‌ورزد، اگرچه همواره در گفتارها و نوشتارهایش به نقش پیشكسوتان و بزرگانی چون محمدابراهیم باستانی‌پاریزی و عبدالحسین زرین‌كوب تاكید می‌كند. رحمانیان در گفتار كنونی كه عصر چهارشنبه 25 دی ‌ماه در سالن اجتماعات موزه ملی علوم و فناوری ارایه شد، ضمن انتقادات تند و تیزی نسبت به وضعیت تاریخ و رشته تاریخ در ایران، به برخی ویژگی‌های مردم نامه‌نویسی و مردمی نامه‌نویسی اشاره كرد و بر اهمیت آن در ترویج دانش تاكید كرد.