جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ماتریالسم تاریخی امروز به یك ادعای نظری، دانشگاهی و غیرعلمی عقب‌نشینی كرده است. این جایگاه پس از انواع گرایش‌های علم‌گریز و علم‌ستیز جناح انتقادی به اوج خود رسیده است. گرایش‌هایی كه به بهانه نقد پوزیتیویسم هر شكلی از علمیت و علم را انكار كرده‌‌اند. انگلس به دشمن شماره یك هر خوانشی از جنبش‌های انتقادی مبدل شده است كه باید همچون جزامی‌های رومی از او دوری گزید و نوشته‌هایش را قرنطینه كرد. خط علمی با خط شوروی یكی در نظر گرفته می‌شود. انتقاد از «تكنیك» جانشین انتقاد از نظام‌ها و الگوهایی شده است كه از ابزار در جهت منافع خود سود می‌برند. این انحراف منجر شده كه لیبرالیسم خود را نماینده تام‌الاختیار ترویج علم و تكنولوژی جا بزند كه منافع آن برای همگان خواهد بود. به نظر می‌رسد وقت آن رسیده كه ماتریالیسم در نسبت خود با علوم تجدیدنظر كند. به نظر نگارنده بهترین نقطه آغاز در این زمینه‌ علوم انسان‌شناسی، باستان‌شناسی و زیست‌شناسی هستند تا جایی كه به انسان پیش از تمدن (كمون اولیه) می‌پردازند. زمان آن رسیده كه حقانیت نظرگاه مادی به تاریخ در مستندات گذشته بی‌طبقه آینده خود را شناسایی كند. زمان «بازگشت» به «آینده» فرا رسیده است.

هانری کربن (۱۹۰۳ـ ۱۹۷۸)، فیلسوف فرانسوی، در کنار اندیشمندان سنت‌گرا، مانند رنه‌گنون، فریتیوف ‌شوان، سیدحسین نصر و… نقش برجسته‌ای در معرفی وجوه فلسفی و معنوی اسلام، در دنیای معاصر، هم در غرب و هم در شرق، ایفا کرده ‌است. البته تأثیر آنان به‌ویژه تأثیر سنت‌گرایان، هرگز به معرفی وجوه فلسفی و معنوی اسلام محدود نشده است. لیکن در این نوشتار عمدتاً به تحقیقات آنها در حوزه معنویت اسلامی نظر دارم. به هر تقدیر، شباهت کربن به سنت‌گرایان، به حدی است که بسیاری در نگاه نخست گمان می‌برند که کربن نیز متفکری سنت‌‌گراست. با بررسی دقیق‌تر معلوم می‌شود که به‌رغم شباهت‌های فراوان میان او و سنت‌گرایان، وجوه افتراق برجسته‌ای نیز میان آنان وجود دارد. به‌طور کلی دشوار می‌توان کربن را به جریان خاصی، حتی سنت‌گرایی، متعلق دانست. کافی است نگرش‌های مختلف به اسلام، در جهان امروز را در نظر بگیریم و بپرسیم که کربن به کدام یک از آنها تعلق دارد یا لااقل به کدام یک نزدیکتر است.

لیلا ابراهیمیان: کنشگران مرزی از دیوان حکومت تا ایوان عدالت دررفت‌وآمد هستند؛ همان روزنه‌ای که به تنگنای و ناامیدی می‌تواند روزنه‌ای باشد برای تاب‌آوری جامعه. اما امکان بوروکراتیک جامعه گاه هر سپهری را برای همبستگی اجتماعی به بن‌بست می‌رساند. مقصود فراستخواه، جامعه‌شناس معتقد است ازهم‌گسیختگی در جامعه هم ابعاد سیاسی و سیاستی دارد و هم ابعاد اقتصادی، اجتماعی، اخلاقی، فرهنگی و زیست‌بومی. اما او به همبستگی نوین چشم دوخته و می‌گوید در ناامیدی بسی امید است و نگاهی به افق فعالیت‌های نهادهای مدنی دارد و دلخوش است به فعالیت‌های زنان و جوانان؛ آن‌هایی که می‌توانند ظرفیت تدوین الگویی مطلوب برای گذر از ناهمواری را ایجاد کنند. این گفت‌وگو را بخوانید.