جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله با روش تحلیل عقلانی فطرت از دو حیث هستی شناسانه و معرفت شناسانه مورد پژوهش قرار گرفته هدف و نتایج زیر به دست آمده است: فطرت از حیث هستی شناسی آفرینش ویژه و نحوه وجود انسان است؛ انسان مانند لوح سفید یا خمیر شکل یافته اى به دنیا نمى آید بلکه عقل نظری و عملی آدمی به گونه ای خلق شده است که در دو حوزۀ بینشی وگرایشی مفطور به استعدادهایی است که سمت وسویشان انسان بالفعل شدن است . فطرت دارای ویژگیهایی از جمله همگانی بودن، غیراکتسابی بودن، زوال ناپذیری، تشکیک پذیری، هدایتگری انسان، برخورداری از مراتب مختلف عملی از جمله مراتب لوامه و ملهمه و مطمئنه و ... می باشد. فطرت از حیث معرفتی منبعی جدا و مستقل در کنار منابع معرفت نیست بلکه در حوزه منبع عقل نظری قرار دارد و از حیث عقل عملی مرتبه ای از عقل است که خاصیت ادراک شهودی دارد.این پژوهش از آن جهت اهمیت دارد که فطرت از جهتی زیر بنای علوم انسانی و از جهتی دیگر نوع تبیین هستی شناسی و معرفتی فطرت، در انتزاع لوازم و دلالتهای تربیتی و شناختی اهمیت ویژه ای دارد.

فلسفۀ عمل، گرایشی در فلسفۀ معاصر است که با حوزه‌های فلسفۀ ذهن، اخلاق و علوم‌انسانی ارتباطی وثیق داشته و پیگیری مسائل آن دربارۀ عمل انسان و چیستی آن، آورده‌هایی برای مباحث علمی و فلسفی این حوزه‌های مختلف خواهد داشت. پرسش از چیستی عمل اولین و از جهتی مهم‌ترین پرسش در فلسفۀ عمل است؛ سؤال آن است که دقیقاً به چه چیز عمل می‌گوییم؟ و چه چیز آن را از یک رویداد طبیعی متمایز می‌سازد؟ با وجود گسترۀ بحث از عمل در تاریخ اندیشۀ اسلامی، مطالعۀ آثار علامه جعفری نشان می‌دهد کمتر متفکر مسلمانی مانند او به تحلیل مبسوط عمل انسان پرداخته است. علامه با دریافت ضرورت این بحث برای علوم‌انسانی، این موضوع را پی گرفته و در خلال مباحث خود، نکاتی را که برای فلسفۀ عمل امروز مهم است مورد بررسی قرار داده است. این پژوهش در صدد است پاسخ جعفری به پرسش از «چیستی عمل»را استنباط و در نهایت برمبنای چالش‌های پیشروی نظریه‌های معاصر مورد ارزیابی قرار دهد. در نظریّۀ عمل جعفری، عمل از مقولۀ فعل (یا به تعبیری رویداد) معرفی می‌شود و انتساب آن به «منِ» انسانی جایگاه ویژه‌ای دارد. همچنین جعفری سه مؤلفة اراده، تصمیم و اختیار را وسایلِ «من» برای تحقق عمل می‌داند که در میان آنها، مؤلفة اختیار مهم‌ترین مؤلفه محسوب می‌گردد. نهایتاً عمل براساس رابطه علّی میان این مولفه‌ها با روح، روان و بدن آدمی تعریف می‌شود به گونه‌ای که عمل پایه، حرکت روح و پس از آن، تغییر در روان و سپس سیستم عصبی بدن است.

سهرورودی و برگسون،دو فیلسوف متعلق به حوزه تفکرات فلسفه اشراقی، مساله"کشف" و "شهود" را بگونه ای در فلسفه خود مطرح نموده اند که جهان شناسی آنها تحت تاثیر نوع نگاهشان به این مساله شکل گرفته است. شیخ اشراق انسانی است که علاوه بر اینکه در حوزه نظر و استدلال فردی برجسته است ، در مراتب عرفانی نیز گام نهاده است و بسیاری از نظرات و یافته های خود را رهاورد مقام شهود علمی خود می داند .شیخ اشراق مهمترین اثر خود یعنی حکمت الاشراق را که نماینده تفکر اشراقی اوست، محصول یک کشف می داند و فلسفه برگسون بر دو مساله اساسی زمان حقیقی یا "دیرند" و "شهود"(Intuition ) استوار گشته است و پیوند عمیقی میان مفاهیم سه گانه "زمان"، "حرکت" و"شهود" برقرارنموده است. وی معتقد بودکه فلسفه حقیقی مبتنی بر شهود است نه "هوش"، و متعلق این شهود، "حرکت"، "شدن" و "استمرار" است؛ یعنی چیزی که فقط می توان از راه آگاهی بی‌واسطه یا شهودی شناخت نه از طریق هوش که تداوم را از بین می‌برد.شهود برگسون علاوه بر جنبه درون نگری بیشتر جنبه « برون شد » دارد . در این اتحاد شهودی محض ، انسان در خود محبوس و اسیر نمی شود ، بلکه با هستی و واقعیت سیلانی نوعی همدلی و همرازی (sympathies) پیدا می کند . در اینجا « برون شد » رهایی از محدودیت ها و انجماد است.

دیده‌گاه های متنوعی له و علیه فیزیکالیسم نوشته شده و نوشته می‌شود. اما لازمه سنجش دقیق فیزیکالیسم، داشتن تلقیّ صحیح از فیزیکالیسم است. در مقاله حاضر فارغ از نقد فیزیکالیسم، می‌خواهیم به تلقیّ صحیحی از فیزیکالیسم برسیم. در این بین فهم چیستی امر فیزیکال در تعریف فیزیکالیسم نقش کلیدی بازی می‌کند؛ دو تلقیّ مشهور از امر فیزیکال وجود دارد: «شئ بنیاد» و «نظریه‌بنیاد». در تلقیّ اول، امر فیزیکال، بر الگوی اشیاء نمونه‌وار فیزیکی تعریف می‌شود؛ یعنی امری فیزیکی است که ویژگی اشیاء شاخص فیزیکی را داشته باشد و در تلقی دوم، امری فیزیکی است که علم فیزیک از آن بحث کند. در مقاله حاضر نشان خواهیم داد، هر دو تلقیّ دچار مشکل‌اند و باید تلقیّ سومی را در فهم امر فیزیکال، جایگزین دو تلقی مذکور کنیم. به اعتقاد ما تلقیّ صحیح، تلقی «ویژگی بنیاد» است ازبین تلقی های ویژگی بنیاد، جدیدترین نظریات در مورد تمایز مادی-مجرد متعلقّ به استاد فیاضی است که ویژگی معیار امر فیزیک را محسوس بودن معرفی می نماید ما ضمن نقد دیدگاه ایشان، درنهایت «استعداد تحقق درجهان فیزیک» را ما به عنوان فرق فارق و اصیل بین امر فیزیکی و غیرفیزیکی معرفی کرده‌ایم که دراین بین به نتائج دیگری هم رسیده‌ایم.

انسان و انسان‌شناسی مقوله غیر قابل کتمان در طول تاریخ بشری بوده است؛ و ترسیم حقیقی از جایگاه او در منظومه آفرینش سرلوح ادیان توحیدی می‌باشد. بر پایه دیدگاه منیع و اندیشه رفیع علامه جوادی آملی حقیقت انسان «حیّ متأله» است که در بستر آموزه‌های دینی به تکامل می‌رسد، و غایت امکانی قوس صعود بشری«انسان کامل» می‌باشد. و در ادبیات حکما و عرفای همچون ابن‌عربی و ملاصدرا به آن پرداخته شده است؛ آنها انسان کامل را مظهر تمام صفات کمالی و جمالی خداوند می‌دانند؛ آن‌گونه که ابن‌عربی مبتکر اصطلاح «انسان کامل» در ادبیات اسلامی قلمداد شده است. در تحقیق حاضر، ضرورت انسان کامل نسبت آن با خلافت الهی به صورت توصیفی- تحلیلی با تأکید بر اندیشه جوادی آملی بر این نتیجه رهنمون گردیده که مقصود از خلقت آفرینش و پهنه‌گیتی، انسان کامل است و از لازمه خلافت مطلقه الهی، انسان کامل شدن است، از این جهت، انسان کامل قطعاً خلیفه خداست، به‌طوریکه اگر عالم خالی از انسان کامل شود، عمر آن به پایان می‌رسد.

کتابی که در دست دارید حاصل طرحی برای ترجمه و انشار گزیده ای از مدخل های این دانشنامه است با هدف گستردن دامنه تاثیر آن و فراهم کرد امکان دسترسی هر چه بیشتر خوانندگان فارسی زبان به مقالات راهگشایی در این مجموعه آمده است.با توجه به ویژگی های دانشنامه فلسفه استنفورد شاید بیراه نباشد که بگوییم برای کسی که میخواهد برای اولین بار با مسئله یا مبحثی ر فلسفه آشنا شود یا شناخت بهتری از آن حاصل کند.یکی از گزینه های مناسب این است که کار را با خواندن مدخل های مربوط به آن در این دانشنامه آغاز کند.

این کتاب حاصل این اعتقاد است که ارتباط میان عقلانیت و جنون یکی از مبهم ­ترین تقابل های فلسفی است، و همین تقابل مسئله­ آمیزترین پارادایم رابطۀ امر همان و دیگری ­اش را برمی­سازد. چه ­بسا تنها تقابل زندگی و مرگ به این اندازه سردرگم­ کننده و مبهم باشد. در حقیقت، جنون و مرگ با همدیگر مرتبطند، زیرا هر دو نمودهایی از منفیت در درون گفتمان فلسفی هستند. مفاهیم جنون و مرگ به شکلی که در این کتاب آمده، نشان خواهند داد که چگونه تفکر فلسفی محدودیت خود را از طریق شیوه­ای که در آن به منفیت می­اندیشد، پدیدار می­ سازد.

ذهن انسان چطور امیال و افکار ما را بازنمایی می‌کند؟ آیا ذهن نوعی ماشین یا مکانیسم طبیعی است؟ کتاب «ذهن مکانیکی» اثر تیم کرین، یکی از بهترین کتاب‌های عامه‌پسند و خوش‌خوان در باب مسئله‌ی بازنمایی در فلسفه است. در این کتاب، شما با اصلی‌ترین مسائل فلسفی درباره‌ی ماهیت ذهن، بازنمایی ذهن و نقش محاسبات ریاضی، علوم و فیزیک در آن آشنا می‌شوید. «ذهن مکانیکی» همچنین کتابی جامع برای افرادی است که به ذهن و جایگاه آن در طبیعت علاقه‌مند هستند. تیم کرین سازوکارها و حالت‌هایی را تعریف می‌کند که چگونه ذهن می‌تواند به خارج از خود دست بیابد و خود را به جهان معطوف کند، و آیا ذهن یک ماشین است؟ او مسائل طبیعی و مکانیکی ذهن را با تاریخ فلسفه و علم پیوند می‌زند و نتیجه، مجموعه‌ای از استدلال‌های ظریف و متقاعدکننده‌ایست که پایه‌های فلسفه‌ی ذهن معاصر را به چالش می‌کشد. کتاب سعی بر توضیح پرسش‌هایی دارد که ذهن چگونه بخشی از جهان علت‌ها و معلول‌هاست و چگونه در ساحت نظم علّی جهان جای می‌گیرد. نویسنده در این راه به روان‌شناسی نیز گریزی می‌زند و از طریق توصیف قوانین طبیعی آن، مسأله‌ی فکر (روی‌آورندگی) و بازنمایی ذهنی را مورد ملاحظه قرار می‌دهد. همچنین کتاب با پرسش‌هایی جالب مانند این که آیا ذهن انسان یک ماشین یا کامپیوتر است، ارتباط ذهن و هوش مصنوعی چیست و آیا محاسبات در بازنمایی ذهنی نقش دارند، همراه می‌شود. نویسنده در سبک نوشتاری واضح و سهل‌الوصول، رابطه‌ی بدن با ذهن را نیز تبیین می‌کند و جوهر مادی و جوهر ذهنی آن را در رابطه با افکار، تجارب، رویاها و احساسات انسان‌ها تفسیر می‌کند. اگر به مکانیسم‌های ذهنی و رابطه‌شان با جهان علاقه‌مند هستید، «ذهن مکانیکی» مقدمه‌ای عالی و روشن‌گرانه بر فلسفه‌ی ذهنی، هوش مصنوعی و مسائل مربوط به آن است. تیم کرین در این راه موفق می‌شود تا موضوعات پیچیده و دشوار را به زبانی ساده و آسان‌یاب در دسترس مخاطبان قرار دهد.

فلسفه علم رشته جوان و پر ماجرایی است که به رغم جوانی اش قهرمانان زیلدی را در دامن خود پرورانده و محصولات فکری بسیاری را به ما هدیه کرده است.فیلسوفان علم به راستی چابک سوران عرصه های نوین فکری هستند آن ها کاشفان زوایای پنهان دانش و دانشمندان اند که بی ادعا عرصه های فکری دشواری را سیر کرده اند. جوان بودن این رشته و تیز کمبود منابع سودمند به زبان فارسی ترجمه برخی از منابع مورد نیاز در این رشته به وبژه منابع آموزشی است که تقریبا برای کسانی نگاشته شده که گام های آغازین را در این رشته نو پا بر می دارند.با این حال برخی از مباحث آت برای اساتید این فن نیز سودمند است. گذشته از آموزشی بودن این کتاب یکی از ویژگی های آن که در کمتر کتابی به چشم می خورد پرداختن به مباحث فلسفه علمی مطرح در علوم اجتماعی است.از این رو ترجمه آن می تواند برای بسیاری از فراگیران و علا قه مندان به این رشته کمکی شایان باشد.

صدق یکی از بنیادی‌ترین مسائل فلسفه است که از دیرباز ذهن فیلسوفان را به خود مشغول کرده است. عده‌ای از فیلسوفان معتقدند که صدق ماهیت مشترک میان همۀ گزاره‌های صادق است و همین امر مشترک است که گزاره‌ها را صادق می‌کند، بنابراین باید به دنبال همین امر مشترک بود. بوده و هستند فیلسوفانی که از این منظر به صدق نگریسته‌اند؛ نظریه‌های معرفتی صدق چه از نوع مطابقت کلاسیک آن و چه از نوع ارجاع علّی آن، محصول چنین رویکردی است. ویتگنشتاین و پیروان مشی تارسکی در بحث ارجاع و دلالت، نظریه‌های خود را بر همین اساس سامان داده‌اند. اما عده‌ای دیگر از فیلسوفان اساسا به وجود ماهیت مشترک بین گزاره‌های صادق معتقد نیستند. به نظر اینان، صدق یک ابزار منطقی است که صرفا کارکرد زبانی دارد. نظریۀ زیادگی اظهار صدق که از سوی فرانک رمزی مطرح شده است و نظریۀ نقل‌قول‌زدایی که از آن ویلارد ون اورمان کواین و هارتری فیلد است و نظریه حداقلی صدق (کمینه‌گرایی) که متعلق به پال هارویچ است، همگی از نوع نظریه‌های تقلیلی هستند که محمول صدق را چیزی بیش از ادات منطقی نمی‌دانند. کتاب «صدق در فلسفۀ تحلیلی» یکی از بهترین کتاب‌هایی است که تاکنون در باب صدق نوشته شده است و تلاش دارد نظریه‌های سنتی و معاصر صدق را با بیان صریح و مستدل ضعف‌ها و قوت‌های هر نظریه مورد بررسی قرار دهد.