جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«عوالم العلوم و المعارف و الاحوال من الآیات و الاخبار و الاقوال» نوشته شیخ عبدالله بحرانی اصفهانی است، که توسط محمدباقر موحد ابطحی اصفهانی تحقیق شده و درباره حضرت زهرا علیها السّلام تا امام جواد علیه‌ السّلام می‌ باشد. مؤلف در این اثر در صدد جمع آوری روایات مختلف زندگی و مناقب آن حضرت بوده و با تدوین این مجموعه خواسته است تکمله و استدراکی بر کتاب بحار الانوار تنظیم کند. وی تلاش کرده مواردی را که مرحوم مجلسی در بحار نیاورده است ارائه کند. ضمن اینکه فصل بندی عوالم، ریزتر و عناوین آن جزئی تر است. منابع این کتاب همانند منابع بحار بسیار متنوع و گسترده است اعم از منابع شیعه و سنی. مؤلف پس از ذکر منبع هر خبر، با بیان سلسله سند، آن را آورده است. در این اثر تحلیل و ارزیابی اخبار یا اظهار نظری از سوی مؤلف دیده نمی‌ شود. در لابلای ابواب کتاب و پس از اتمام هر باب هم مستدرکاتی توسط محمدباقر موسوی موحد ابطحی افزوده شده است. جلد 22 این کتاب به احوالات امام هشتم علی بن موسی الرضا علیه السلام می پردازد.

«اَلدَّمْعَةُ السّاکِبَة فی أحْوالِ النَّبیّ و العِتْرَة الطّاهِرَة» (اشکِ ریزان در احوال پیامبر و آل پاکش) کتابی به زبان عربی در زندگانی (مناقب و مصائب) چهارده معصوم نوشته محمد باقر دهدشتی بهبهانی است. مطالب چشمگیری از این کتاب درباره امام حسین (ع) و واقعه عاشورا است. دهدشتی بهبهانی در این کتاب، زندگانی ائمه را در چند جلد نگاشته است که مجلدات چهارم و پنجم در ۱۴ فصل اختصاص به امام حسین و عاشورا دارد. در این کتاب مؤلف پاره‌ ای روایات غیر مستند و داستان های مجعول را نیز آورده است. وجود این قبیل مطالب، از اعتبار کتاب نزد محققان کاسته است. دهدشتی انگیزه خود از نوشتن این کتاب را اختصار کتاب‌ های فضایل و مقاتل و نادرستی کتاب‌ های طولانی در این زمینه یاد کرده است. جلد هفتم این کتاب به بررسی زندگی امام موسی کاظم (ع) و امام رضا (ع) می پردازد.

مساله «امی بودن» پیامبر اکرم (ص) و اینکه واژه «امی» به چه معناست، موضوع مقاله حاضر است. شکی نیست که قرآن کریم به صراحت استمرار خواندن و نوشتن آن حضرت را پیش از بعثت نفی کرده است. همچنین در اینکه پیامبر اکرم (ص) امی بوده اند اختلافی نیست، اما آیا امی بودن ایشان به معنای بی سوادی است؟ در این پژوهش با بررسی ریشه لغوی این واژه، آیات، برخی روایات و متون تاریخی نتیجه گرفته شده اینکه غالب مفسران واژه «امی» را که صفت پیامبر اکرم (ص) است، به معنای «ناخوانا و نانویسا» یا «بی سواد» دانسته اند، وجهی ندارد و حداقل قرآن کریم این صفت را برای نبی مکرم اسلام (ص) به چنین معنایی به کار نبرده است بلکه به معنای اهل ام القری یا مکه است.

‫امام رضا عليه السلام در جهت تبيين معارف ناب توحيدي و اسلامي، با پيروان اديان و مذاهب، مناظراتي داشتند. اين پژوهش، در پنج فصل، درصدد بررسي شيوههاي عقلاني آن حضرت، در مناظره با افراد ياد شده ميباشد. نخست مباحثي چون تعريف، پيشينه تاريخي، شرايط، موانع، آداب و اخلاق، و فوايد و ثمرات مناظره، روشهاي عقلاني، مباحثي چند درباره حضرت عليه السلام و پيروان اديان ارائه شده است. سپس مؤلفهها و معيارهاي عقلانيت و پس از آن، روشهاي عقلاني امام عليه السلام در مناظره با پيروان اديان ارائه شده است. در اين بخش، مناظرات حضرت با افرادي چون عمران صابي، هربذ کبير، رأس الجالوت و جاثليق نصراني بيان و در هر مورد، محتواي مناظره و روش حضرت عليه السلام در مناظره بيان شده است. مکان مند نبودن خداوند، درک نشدن خداوند با حواس، زمان مند نبودن خداوند، نشانههاي وجود خداوند، حد نداشتن خداوند، توحيد، کيفيت آفرينش مخلوقات، دلايل عدم نياز خداوند به مخلوقات، تغيير پذير نبودن خداوند، راه شناخت خداوند، راههاي صدق دعوت انبيا( و ردّ الوهيت عيسي عليه السلام، از جمله مباحثي است که در مناظرات حضرت عليه السلام بيان شده است. روشهاي عقلاني حضرت عليه السلام در مناظره با پيروان مذاهب، فصل ديگر پژوهش است که در آن، مناظره با سليمان مروزي، ابوقره، يحيي بن ضحاک و مأمون و مناظره درباره توجيه پذيري ولايت عهدي و تفاوت سادات بني الزهرا? با بني العباس ارائه شده است. از محتواي اين مناظرات، ميتوان به تغاير مُريد و اراده، تغاير علم و اراده، حدوث اراده، ازلي نبودن اراده، حدوث کتب آسماني و مکان مند نبودن خداوند اشاره نمود. در پايان، آثار و نتايج مناظرات امام رضا عليه السلام به قرار ذيل بيان شده است: دفاع از ساحت مقدس توحيد و اوصاف پروردگار، اثبات به حق بودن رسالت انبيا(، دفاع از عصمت انبيا(، روشنگري نسبت به عهدين، تبيين جايگاه امام، اثبات منطقي بودن اسلام، و ارشاد و هدايت انسانهاي مستعدِ هدايت و اتمام حجت براي نااهلان.

آموزه های قرآنی به صراحت بیان می کند که اهل کتاب پیش از اسلام، چشم انتظار ظهور پیامبری بزرگ در جزیره العرب بودند. همچنین بیان می کند که وقتی پیامبر اکرم (ص) ظهور کردند، او را چنان می شناختند که فرزندان خویش. این امر حکایت از آن دارد که در سنت شفاهی و مکتوب آنها اوصاف دقیقی از آن حضرت وجود داشته است. بنا به تصریح قرآن، حضرت عیسی (ع) آمدن پیامبر اسلام (ص) را با وصف احمد به پیروان خویش بشارت می داده است. از همه این موارد که بگذریم، بحث برانگیزترین ادعای قرآن این است که یهودیان و مسیحیان در تورات و انجیلی که در زمان نزول قرآن مورد استفاده اهل کتاب بوده است، به راحتی می توانستند اوصاف پیامبر و یارانش را دریابند. امروزه این سوال به صورت بسیار جدی مطرح است که با فرض این که کتاب مقدسِ موجود یهودی و مسیحی همان کتابی باشد که در زمان نزول قرآن رایج بوده است، این ادعای قرآن بر کدام بخش یا بخش هایی از کتاب مقدس منطبق است. در این مقاله، ضمن روشن کردن مصداق تورات و انجیل مورد اشاره قرآن، به تحلیل مواردی پرداخته شده که به صراحت یا اشارت در کتاب مقدس فعلی یهودیان و مسیحیان در مورد پیامبر گرامی اسلام (ص) آمده است.

در فرهنگ و سیره رضوی که ترجمان وحی الهی است، ادیان آسمانی با همه جلوه های تاریخیشان ماهیت واحد دارند. با وجود این، تحریف ادیان از مسیر اصلی و حقیقی خود که در طول تاریخ و به دست حکام فرصت طلب صورت گرفته است، باعث شده تا در برخی از اصول از یکدیگر فاصله بگیرند. آنچه امروزه جهان بشری به شدت به آن نیازمند است، تعامل و گفت و گوی ادیان برای کم کردن فاصله های موجود، تالیف قلوب پیروان آن ها و یک سو نمودن حرکت انسان ها به سوی سعادت است. بر همین اساس، قرآن کریم خطاب به پیامبر (ع) می فرماید: «ما تو را برای سعادت همه انسان ها مبعوث کردیم»؛ زیرا یکی از ویژگی های منحصر به فرد دین اسلام، جهانی بودن و تعلق آن به همه انسان ها از هر نژاد و آیینی است. امام رضا (ع) با توجه به موقعیت خاص خود در دوران ولایتعهدی، گامی موثر برای رفع اختلافات، آشکار ساختن نواقص موجود در ادیان تحریف شده و اثبات حقانیت اسلام برداشتند و می توان گفت ایشان از جمله شخصیت هایی هستند که باب گفت و گوی ادیان را در جامعه اسلامی باز کردند. نمود بارز این پدیده را می توان در مناظرات امام با جاثلیق، راس الجالوت، هربذ، عمران صابی و عده ای از علما و سران برهمن مشاهده کرد.در این مقاله برآنیم تا با روش توصیفی تحلیلی، به بررسی سبک ارتباطی امام رضا (ع) با پیروان ادیان مختلف به ویژه سیره ایشان در مناظرات بپردازیم.

کتاب «امام علی بن موسی الرضا (ع) منادی توحید و امامت» تالیف محمدجواد معینی و احمد ترابی، به بحث از دو مؤلفه از اصول دین مکتب تشیع یعنی توحید و امامت از منظر امام هشتم شیعیان - امام رضا (ع)- می پردازد. مولف در ابتدا اجمالی از زندگانی امام رضا (ع) را مطرح کرده و نام، لقب، تبار، همسر و فرزندان امام رضا (ع) را معرفی کرده است. وی در ادامه مباحثی همانند: اخلاق امام در بیان روایات، مناظرات امام رضا (ع)، زندگی سیاسی امام رضا (ع)، سفر تاریخی امام رضا (ع) از مدینه به مرو و دیگر مباحث مربوط به آن امام را از نظر گذرانده است.

کتاب حاضر که با عنوان «تفسیری بر احتجاج امام رضا (ع) با عمران صابی» است، توسط یکی از علمای معاصر به نام محمد تقی جعفری تبریزی نگاشته شده است. مولف در کتاب خود چنین می نویسد: در این احتجاج مشهور که مورد تحقیق و تفسیر عده ای از دانشمندان اسلامی قرار گرفته است، امام (ع) مقداری از با اهمیت ترین اصول الهیات را در پاسخ به سؤالات عمران صابی بیان فرموده اند که پیچیده ترین و غامض ترین مسائل الهیات را به حد لازم و کافی حل و فصل فرموده اند. در این کتاب مباحث به صورت پرسش عمران و پاسخ امام رضا (ع) در موضوعاتی مانند: شناخت پروردگار، علم پروردگار به معلوم خود، حلول و اتحاد، صفات و اسما، تقدیر و مقدر، ابداع، بی نیازی پروردگار و دیگر مباحث معرفتی مطرح شده است.