جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امامان معصوم به عنوان جانشینان رسول خدا و پیشوایان دین پس از ایشان، به ایفای نقش‌های متعددی در جامعه پرداخته‌اند. یکی از مهم‌ترین این نقش‌ها، مربوط است به نقش آنان در رابطه با قرآن کریم و حفظ و ترویج آن در جامعه اسلامی. پژوهش در این زمینه، علاوه بر تبیین دقیق‌تر نقش آن بزرگواران در این زمینه، جایگاه و امتیازات امامیه را را نیز در این زمینه روشن نموده و پاسخی در مقابل شبهه‌افکنی در مورد نقش آنان نسبت به قرآن کریم خواهد بود. به علاوه برای مدیران فرهنگی و قرآنی جامعه هم اثر کاربردی خواهد داشت. این تحقیق، از گونه‌ی تحقیقات تاریخی است و به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته است که همراه با تحلیل محتوای متون می‌باشد.آنچه از این تحقیق به دست آمده است، نشان‌گر نقش بی‌بدیل، تأثیرگذار و مستمر امامان معصوم در زمینه حفظ و ترویج قرآن کریم است. زیرا ایشان در مرحله نخست اقدام به تبیین اهداف خود در این زمینه نموده‌ و سیری را در این زمینه تعریف نموده که از شناساندن قرآن آغاز و سپس آموزش قرآن، به کارگیری قرآن و در نهایت کسب سعادت به وسیله قرآن می‌باشد. آنان در جهت حرکت در این سیر متعالی، اقدام به سیاست‌گذاری نیز فرموده‌اند تا نه تنها در زمان ایشان، بلکه تا روز قیامت، رهبران جوامع اسلامی بتوانند این نقش را ایفاء نمایند. سیاست‌های ایشان شامل تأکید بر مصونیت قرآن از تحریف، تعریف آداب تلاوت قرآن، تعریف قواعد تفسیر قرآن و تعریف آفات تعامل با قرآن می‌شود.بخش دیگر نقش ایشان، فعالیت‌های قرآنی آنان است که دارای ابعاد مختلفی بوده و تبلور اهداف و سیاست‌های آن بزرگواران می‌باشد. ائمه در این زمینه اقدام به شناساندن جایگاه، خواص و ترجمان اصیل قرآن، آموزش قرآن، به کارگیری قرآن در گفتار و رفتار خود، و مقابله با آسیب‌هایی که متوجه قرآن است، نموده اند. امامان معصوم: با این اقدامات به جامعه اسلامی فهمانده‌اند که ترجمان وحی و حاملان کتاب خدا هستند و مرجع اصیل قرآنی در جامعه اسلامی می‌باشند.

انسان کامل از جمله مباحث ریشه دار است که همواره مورد توجه اندیشمندان بوده است. موضوعی که به همراه توحید در عرفان، هسته‌ی اصلی را تشکیل می‌دهد. ابن‌عربی که با رویکرد علم الاسمائی خود در این باب به نحو مطولی سخن رانده بر جنبه‌ی شهودی و عرفانی و در مرحله‌ی بعد براساس آموزه‌های وحیانی بحث کرده است. ملاصدرا را نیز که می‌توان از پیروان ابن‌عربی به شمار آورد اصول فلسفی خود را با آموزه‌های وحیانی و عرفانی همراه کرده است. ویژگی حکمت‌متعالیه، تنوع روش‌ در گردآوری مطالب و تبیین مسائل می‌باشد. ابن‌عربی با مبنا قرار دادن وحدت شخصی وجود و بر اساس نظام علم الاسمایی به تبیین رابطه‌ی حق، انسان کامل و عالم می‌پردازد و ملاصدرا با رویکردی وجودی در ابتدا بر اساس وحدت تشکیکی و سپس برمبنای وحدت شخصی وجود انسان کامل را تبیین می‌کند. وی در ابتدا بر اساس نظریه وحدت تشکیکی، معتقد به وحدت حقه حقیقیه خداوند است اما پس از آن متاثر از ابن‌عربی به وحدت شخصی وجود و کثرت در مظاهر رسید. با این وجود در وحدت شخصی ملاصدرا عالم وجود رابط است و یکی از تفسیرهای وجود رابط بهره‌مندی آن از هستی است که با نظریه‌ی ابن عربی مبنی بر اینکه عالم هیچ بهره‌ای از هستی ندارد متفاوت است. این تغییر نگاه ملاصدرا در سایر مسائل نیز دیده می‌شود. در نظر ابن‌عربی ولایت، قرب حق تعالی است و انسان کامل نزدیک‌ترین تجلی به خداوند منان است. بنابراین انسان کامل مظهر ولایت حق در زمین است زیرا بر مبنای عرفان ابن‌عربی که اهتمام به وجود دارد، تنها وجود، وجود حق تعالی است و ماسوا مظاهر و سایه‌ی حق‌ می‌باشند. انسان کامل در این میان واسطه‌ی فیوضات حق به ممکنات است که بر مبنای خلق مدام، این فیض‌رسانی آن‌به‌آن رخ می‌دهد. ملاصدرا بر اساس وحدت تشکیکی انسان کامل را رأس هرم هستی می‌داند اما بر مبنای وحدت شخصی با ابن عربی همراه می‌شود و انسان کامل را بزرگترین جلوه‌ی حق تعالی، کون جامعی که با علم خود بر تمام خلقت، در قوس صعودی آن‌ها را هدایت می‌کند. ابن عربی حقیقت محمدی را حقیقت انسان کامل می‌داند و آن را اولین صادر حق می‌داند که با سریان وجودی وی عالم و تمام مراتب پدید می‌آید. در نظر او پیامبر اکرم(ص) مصداق اکمل انسان کامل است و تمامی انبیاء و اولیاء الهی از او فیض می‌گیرند. اما ملاصدرا بر مبنای وحدت تشکیکی وجود، عقل را مخلوق نخست و بر مبنای وحدت شخصی وجود، صادر نخست را وجود منبسط و حقیقت محمدی می‌داند. در نگاه ابن‌عربی و ملاصدرا ولایت باطن نبوت است، که با انقطاع نبوت در وجود اولیاء الهی ادامه می‌یابد. ملاصدرا خاتم این مقام را دوازدهمین امام از فرزندان رسول ختمی(ص)؛ حضرت مهدی(عج) می داند اما دیدگاه ابن‌عربی در این موضع کمی مبهم است که با یک تقسیم بندی افراد متفاوت به اطلاق های متفاوت خاتم اولیا محسوب می‌شوند.

مسیحا از اصلی‌ترین و بنیادی‌ترین موضوعات در یهودیت است. هدف این پژوهش بررسی تفصیلی معنا و اصطلاح مسیحا و مسیح باوری، در مهم‌ترین و بنیادی‌ترین بخش دین یهود، یعنی عهد عتیق است. اصطلاح مسیحا به معنی مسح شده با روغن مقدس برای اهداف خاص ، به عبارتی به معنای برگزیدگی برای هدفی مقدس است و شخص یا شیء مسح شده پر از روح الهی است.در عهد عتیق اشیاء مقدس با هدف برکت بخشی، و انتقال لطف و رستگاری خدا به قومش مسح می شدند. کاهنان اعظم به طور مفصل و آیینی توسط کاهن مسح و تقدیس می‌شدند. رسالت و هدف از این تقدیس پر شدن از روح الهی به منظور تعلیم و تربیت شریعت به قوم اسرائیل بود. پادشاهان در عهد عتیق برای مشروعیت بخشی به حکومت به مسح شدن توسط کاهن یا نبی نیاز داشتند. پادشاه مسح شده شخصی معنوی تلقی می‌شد که باید قوم اسرائیل را از دست دشمنان نجات می‌داد. در عهد عتیق همه‌ی انبیاء به طور کلی برگزیده و مسح شده، هستند. این اصطلاح در دوره‌های بعد در مورد منجی موعود انبیاء مورد استفاده قرار گرفت که از طرف خداوند برای هدف نجات جهان برگزیده شده است. گرچه منجی موعود یا مسیح باوری به طور خاص در نبوت‌های انبیاء نمود بیشتری یافت، اما شکل گیری این آموزه تحت تأثیر آموزه‌ی وحدانیت خداوند، برگزیدگی قوم، شرایط رقت بار قوم، و آموزه‌های اقوام همسایه درباره‌ی پادشاهی الهی بود. بن‌مایه‌ها و زمینه های اصلی و روشن این آموزه را می‌توان در تورات یافت. در مزامیر پادشاهی به خاندان داوود وعده‌ی پادشاهی ابدی داده می‌شود. در مزامیر دوره‌ی تبعید منجی تنها خداست. انبیاء تصویر روشنی از روز داوری قبل از ظهور مسیحا ارائه می‌کنند، از قبیل: تغییرات بزرگ در نظم طبیعت، فراموشی تورات، جمع شدن همگان در یک مکان مشخص، ظهور ایلیای نبی، ظهور ضد مسیح. منجی موعود در عهد عتیق با عناوینی از قبیل: شیلوه، داوود، عضوی از خاندان داوود، عَمّانوئیل، زَرُبابل، خود خدا، نجات دهندگان، بنده‌ی خدا، پسر انسان(قوم اسرائیل) معرفی می‌شود. نخستین مشخصه‌ی دوره‌ی مسیحایی جمع شدن تبعیدیان قوم اسرائیل، برکت‌های مادی و معنوی، رهایی قوم اسرائیل از ظلم و ستم غیر یهودیان است. در کتاب‌های دوره‌ی تبعید و بعد از دوره‌ی تبعید عهد عتیق این دوره‌ی مسیحایی با مفاهیم عالی‌تری، از قبیل: نوشته شدن شریعت در قلب همگان، صلح جهانی تا حد مصاحبت حیوانات درنده با کودکان، خلقت آسمان و زمین جدید، تبدیل زمین به بهشت عدن، سهیم شدن مردگان دیندار در برکت‌های این دوره توصیف می‌شود.

فلاسفه پیش از صدرا، بر اساس مبانی خودشان، طرحی از تکامل نفس ارائه داده‌اند. صدرا نیز بر اساس حرکت جوهری خویش طرحی نوین از تکامل نفس ارائه داده است که متفاوت با طرح تکاملی پیشینیان است. در این پژوهش نخست حرکت جوهری و حقیقت نفس از دیدگاه صدرا مورد بررسی قرار گرفته است و سپس چگونگی تکامل نفس بر مبنای حرکت جوهری ملاصدرا و در نهایت به استخراج نتایج تکامل نفس صدرا، پرداخته شده است. نفس انسانی در این طرح تکاملی جوهری ایستا نیست بلکه وجودی دارای مراتب است که به وسیله حرکت جوهری مراحل حدوث جسمانی و تجرد برزخی را پشت سر گذاشته، به تجرد عقلانی می‌رسد و در این مرحله وجودش به عقل بدل می‌گردد. تکامل نفس صدرا از آن روی مهم است که اکثر مسائل قبر و قیامت که پیش از صدرا از نظر عقل قابل اثبات نبود تبیین عقلانی پیدا می‌کند.

این پایان نامه به استخراج صورت های قرآنی و مضامین آنها در نهج البلاغه می پردازد، و آنها را بر اساس مواضیع بلاغی اقتباس، تضمین، تلمیح و استشهاد بررسی می کند. به علت پرورش یافتن امام علی (ع) در خانه وحی و نبوت، و مشاهده ی نزول آیات قرآنی، و گردآوری و تنظیم قرآن توسط ایشان، و بعد از این پیوند و همراهی بین ایشان و قرآن، طبیعی است که مفاهیم و اصول قرآن کریم در افکار و مفاهیم و عقائد حضرت منعکس گردد، و امام (ع) ترجمان و پژواک قرآن برای امت اسلامی گردد. پیامبر اکرم (ص) آیات الهی را در قلب امام ریخت به صورتیکه گفته می شود علی همان قرآن ناطقی است که آیات الهی قرآن صامت را شرح و تفسیر می دهد، و از اینجاست که در حقیقت نهج البلاغه تفسیر و توضیح قرآن کریم است. همانا پژوهش در قرآن کریم و نهج البلاغه از جنبه های مختلفشان، پژوهشی مفید و در عین حال ضرورتی اسلامی و شدید است، چرا که این دو - قرآن و نهج البلاغه- مهم ترین منبع فرهنگ اسلامی نزد همه مسلمانان، و در طول قرن هاست. هر آینه در این پژوهش کوشیده ایم تا اندازه و چگونگی تأثیر پذیری امام علی (ع) در نامه های نهج البلاغه از قرآن را آشکار سازیم، و همچنین از اهدافی که امام را بر آن داشته است تا از آیات قرآنی در نامه هایش به صورت اقتباس و تضمین و استشهاد و تلمیح استفاده نماید، پرده بر داریم. این مهم با کمک تفسیر های قرآنی و شرح های مشهوری که در زمینه نهج البلاغه تألیف شده است؛ به انجام رسیده است.

علم و دانش از مسائل مورد توجه قرآن کریم است. قرآن کریم بر اساس نگرش هدایت گرانه‌ی خود تعریفی ویژه از علم دارد.از دیدگاه قرآن کریم دانش تنها اندوختن اصطلاحات علوم و فنون نیست بلکه ابزاری برای رشد و تعالی انسان‌ها و حرکت آن‌ها به سوی سعادت است و هر آن چه در بردارنده این ویژگی باشد، جزء علم است. تبیین چگونگی تأثیر علم در سعادت انسان می‌تواند عامل مهمی در گرایش انسان‌ها به علم و دانش باشد. بررسی آیات قرآن کریم نشان می‌دهد علم به صورت همه جانبه در بینش، گرایش و رفتار سعادت‌مندانه‌ی انسان تأثیر‌گذار است. تأثیر‌گذاری علم در این عرصه می‌تواند با‌واسطه و یا بی‌واسطه باشد.این نوشتار پس از تبیین مفاهیم علم و سعادت، ابزارها و شاخصه‌های علم از دیدگاه قرآندرنهایت به جنبه‌های گوناگون ارتباط مستقیم و غیرمستقیم علم با بینش، گرایش و رفتار سعادت‌مندانه‌ی انسان پرداخته است. مجاری تأثیر علم در بینش سعادت‌مندانه‌ی انسان در بُعد مشخص می‌شود که علم از طریق ارتباط با ایمان نقش مستقیم و غیر‌ مستقیم در سعادت انسان دارد. در این بخش مجاری ارتباط علم با گرایش سعادت‌مندانه‌ی انسان و نقش علم در تقوا، تزکیه و خشیت که از عوامل سعادت انسان هستند، بارز و نمایان است. بررسی نقش علم در رفتار سعادت‌مندانه‌ی انسان نیز حاکی از آن است که این امر نیز معلول علم و دانش انسان است و علم از طریق ارتباط با عمل صالح، اطاعت از پروردگار، شکرگذاری از نعمت‌های خداوند به صورت مستقیم و غیر مستقیم دخیل در سعادت انسان است.

این رساله در پی آن است که روشن نماید میمسیس به مثابه‌ی عنصر اصلی وشاخص در هنرهای آپولونی (تجسمی) عصر هلنی یونان کهن ، از چشم‌انداز فلسفه‌ی نیچه اولاً از کجا می‌آید و از چه برمی‌خیزد ؟ و ثانیاً چه معنایی دارد یا نشان از چیست ؟ و در پایان چه می‌کند یا چه تأثیری می‌تواند داشته‌باشد ؟ نیچه یونانیان را نیرومند ترین قوم و واجد برترین فرهنگ دانسته است و بنابراین می‌بایستی در نقش اساسی میمسیس در هنر یونان نیز عاملی مهم و ریشه‌ای برای تأیید زندگی و خواست قدرت وجود داشته باشد ، که یافتن آن مطلوب ماست . برای رسیدن به این هدف روشی که ضمن استفاده از منابع کتابخانه‌ای و رجوع و پژوهش و مقایسه‌ی متن‌ها از آن بهره گرفته شده‌است ، روش تفسیر تبار شناسانه است که دلوز آن را کار فیلسوف-طبیب و روش خاص نیچه در روی‌کردن به مسائل و پدیده‌ها می‌داند .جایگاه برتر ارزشی تن ،حواس و امر حسی نزد یونانیان سبب شکل‌گرفتن میمسیس به نحو خاص و یکتای آن در هنر هلنی می‌شود ، و میمسیس نشانه‌ی برترین حالت نیرومندی (حالت زیبایی شناختی) وبیان برترین نوع ارتباط (عشق یا تأیید مضاعف)است که زیبایی را همچون کمال ، در امر حسی اصیل می‌نشاند و لیاقت بازگشت جاودانه را به چیزها می‌بخشد .

مقایسه و تطبیق خاستگاه‌های فکری و اندیشه‌هایی که در بستر فرهنگ‌های متفاوتی شکل گرفته-اند، درحوزه‌ی مطالعات تطبیقی بوده و این‌گونه از مطالعات به ویژه در حوزه‌ی ادبیات، به دریافت و درک افکار مشابه میان بزرگان علم و ادب کمک می‌کند. صادق هدایت، نویسنده و متفکر برجسته، در حوزه‌ی فرهنگ است. از جمله دغدغه های وی، توجه به انسان، خودشناسی،مبارزه با جهل و خرافات و به طور کلی واژگون کردن و ساخت و شناساندن فرهنگی با ارزش‌های نو است.فردریک نیچه، فیلسوف و متفکر آلمانی نیز تأثیرگذارترین فیلسوف قرن در حوزه‌ی فرهنگ و توجه به انسان و دستاوردهای آن است. نقطه‌ی مشترک فکری هر دو اندیشمند،ساخت فرهنگی نو به کمک روشن کردن بستر باورهای مردمی و چگونگی رفتار،تحت عنوان اخلاق است. در این پایان‌نامه، به تعریف ادبیات تطبیقی و بیان مفاهیم (علم اخلاق و فلسفه‌ی اخلاق) پرداخته، سپس جایگاه مفهوم اخلاق در اندیشه‌ی هدایت و نیچه، بررسی شده است.برخی هنجارشکنی‌های هدایت که تعریف اخلاقنزد مردم را زیر سوال می‌برد، مشابه نفی وبت‌شکنی‌های نیچه در حوزه‌ی اخلاق است.با توجه به وجوه مشترک میان اندیشه‌های این دو متفکر، نگارنده سعی دارد تا دیدگاه هدایت در حوزه‌ی اخلاق را با دیدگاه نیچه مقایسه کرده و گزاره‌های فکری هر دو را در این زمینه تطبیق نماید.

سورن کرکگور (1813-1855) یکی از پرآوازه ترین نویسندگان مسیحی عصر مدرن قلمداد می شود. او در آثارش از دشواری های مسیر مسیحی شدن، ریاکاری مسیحیت مرسوم و کلیسای رسمی بسیار سخن گفته است. کرکگور درصدد بود مسیحیت را از فرهنگ بورژوایی رهایی بخشد و تصریح داشت که ایمان یک عدم قطعیت عینی است، از این رو به کارگیری هرگونه دلیل و برهان عقلی و طبیعی در اثبات مسیحیت را ناکارآمد ارزیابی می کرد و وا کاویدن تاریخمندی مسیح را نمی پسندید. کرکگور زمانه خود را عاری از شور وصف کرده و باور داشت که غالب هم عصرانش معنای هستی مندی حقیقی را از خاطر برده اند. در زمان کرکگور، اندیشه های هگل بر فلسفه دانمارک حاکم بود؛ کرکگور هم برای ساقط کردن مظاهر عقلانی الهیات هگل و دیگر انواع الهیات عقلانی از درجه اعتبار قلم فرسایی می کرد. نظریه دیالکتیک وجودی کرکگور سه سپهر را دربردارد: سپهر زیبایی شناسی، اخلاقی و دینی. دو مفهوم پارادوکس و سوبژکتیویته بودن حقیقت، به ترتیب مهمترین درون مایه های افکار کرکگور را تشکیل می دهند. کرکگور ایمان آوردن را دل سپردن به امری متناقض می داند و اساس دین را قبول امر محال.

موضوع اخلاق دینی و اخلاق سکولار در تاریخ فلسفه ابتدا در رساله اتوفرون، افلاطون مطرح شده است. افلاطون در این رساله به این مسأله می‌پردازد و به این نتیجه می‌رسد که خدا به این دلیل که امر خوب، خوب است به آن فرمان داده است. او پایه اخلاق را غیردینی می‌دانست، ولی با شروع قرون وسطی و حاکمیت کلیسا بر مبانی دینی اخلاق تأکید شد، یکی از مهم‌ترین نظریات اخلاقی، نظریه امرالهی است. این نظریه در جهان اسلام به شکل نزاع معتزله و اشاعره درباره اوصاف و افعال الهی مطرح شده است.این موضوع بار دیگر در دوران جدید اهمیت یافته و دو پیامد مهم این دوره، دیدگاه فیلسوف وظیفه‌گرا، ایمانوئل کانت و اندیشمندان مکتب نتیجه‌گرایی مانند نظریه فایده‌گرایی جرمی بنتام و جان استوارت میل می‌باشد که مبانی عقلانی موجه و مستقلی برای اخلاق در نظر گرفتند. با این حال برخی متفکران نیز از طرق مختلف بر مبانی الهیاتی اخلاق تأکید می‌کنند و واقعیت اخلاقیات را بدون در نظر گرفتن نیرویی متعالی و آگاه قابل دفاع نمی‌دانند و برخی نیز از طریق سرشت الهیاتی الزام اخلاقی موجب تزلزل عقلانی نظریات اخلاقی شده‌اند.این رساله پس از بیان مبانی اخلاق دینی و اخلاق سکولار و ارائه نظریات فیلسوفان، به میزان سازگاری درونی اخلاق دینی و اخلاق سکولار در نتیجه رساله می‌پردازد