جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چكيده رساله/پايان نامه : دربارۀ سنایی، آثار ، افکار و تأثیر وی بر دیگران تاکنون پژوهش‌های مختلفی صورت گرفته است، با توجّه به ضرورت آگاهی از مطالعات قبلی و نیز جایگاه ویژۀ کتاب‌شناسی‌ها و مقاله‌شناسی‌ها در بهبود امر تحقیق و پژوهش، این جستار با مراجعه به سایت‌های اینترنتی و منابع کتابخانه‌ای، مقالات منتشر شده در مجلّات دانشگاهی را از سال 1308 تا پایان سال 1390 شناسایی و بر اساس موضوع و زمان نشر در دوازده فصل، از قبیل: اندیشه‌های کلامی، عرفان سنایی، جامعه‌شناسی، مسائل زنان، تطبیق آثار سنایی با آثار فارسی و غیر فارسی، تأثیر و تأثر سنایی، شیوۀ شاعری، کارکرد نقد و نظریه، تحلیل اشعار، ائمه و پیامبر، تحلیل آثار و موارد دیگر، طبقه‌بندی نموده و به نقد و تحلیل آن‌ها می‌پردازد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیشتر مقالات دانشگاهی، در دهۀ هشتاد به چاپ رسیده است و از لحاظ کیفی نیز مطالعات قابل توجّهی هستند. از عوامل رشد تعداد مقالات این دهه، برگزاری دو همایش در سال‌های 1384 و 1387 وافزایش مجلات دانشگاهی بوده است. پس از مطالعۀ مقالات دانشگاهی نتایجی نیز در باب منابعی که بیشترین میزان استناد را داشته است، مصحّحان فعّال، نویسندگان فعّال، نشریات فعّال و جریان‌های مهمّ سنایی پژوهی بدست آمده و در جدول‌ها و نمودارهای زمانی و موضوعیارائه شده است.

دیوان شمس به عنوان یکی از مهمترین کتب ادب فارسی است که نه تنها از نظر ادبی حائز اهمیّت فراوان می باشد بلکه از نظر عرفانی نیز قابل تأمّل و بررسی است. با نظر به اینکه آثار محدودی در مورد دیوان شمس تهیّه و تدوین شده است، و این اثر عظیم را تا حدّی مبهم و ناشناخته باقی گذاشته است، بنابراین نباید این نکته را فراموش کرد که ناآگاهی خواننده از اصطلاحات عرفانی آن موجب می‌شود که او فقط از خواندن این اثر به لذّت ادبی دست بیابد، ولی از درک اندیشه و عرفان آن تا حدود زیادی بی‌نصیب ماند. از این‌رو بررسی کلمات عرفانی و فهم عمیق معنا و مفهوم آنها، نقشی اساسی در شناخت غزلیّات شمس برعهده دارد.هدف اصلی کشف و شناخت این واژه‌ها و بررسی دیدگاه مولانا نسبت به آنهاست، که از میان اصطلاحات موجود، شاید نزدیک به 200 واژه برای نخستین بار مورد بحث و بررسی قرار گرفته، تا با این پژوهش، گامی به سوی درک معانی اشعار برداشته شود و موجبات فهم درست از اندیشه وی در غزلیّات شمس فراهم آید. شایان ذکر است مهمترین واژگانی که مولانا دیوان شمس را حول محور آنها بگردش درآورده است عبارت‌اند: از عشق، معشوق، خاموشی و سکوت، تجلّی، جوشش و حرکت، فنا و در نهایت وصال به بارگاه ملکوتی حضرت حق.

چکیده ندارد.

سماع در لغت به معنی شنیدن و بهره بردن است، و در اصطلاح صوفیه عبارت است از آواز خوش و روح‌نواز و به‌طور مطلق غزل، به عبارتی آنچه ما امروزه از آن به موسیقی تعبیر می‌کنیم که به قصد صفای دل و حضور قلب شنیده می‌شود. اگرچه سماع در همه انواع خود با ابزار آلات طرب همراه نیست، اما در هر شکل نوعی التذاذ موسیقایی است. حقیقت این است که تأثیر موسیقی در روح انسان محتاج شرح و بیان نیست؛ انسان نیز همچون سایر موجودات به طور طبیعی از موسیقی تأثیر می‌پذیرد و بهره می‌برد.در مورد پیدایش سماع به معنی اصطلاحی آن که با ساز و آواز آمیخته بود، و در مجالس صوفیان با آدابی خاص اجرا می‌شد، اطلاع دقیقی در دست نیست. اگرچه صدای موذنان و نغمه دلنواز قاریان قرآن، از همان آغاز پیدایش اسلام، روح مومنان را تقویت می‌کرده،اما مجالس سماع صوفیانه چیز دیگری بوده است. از انتقادات منکران سماع که آن را بدعت می‌شمرده‌اند، می‌توان دریافت که در صدر اسلام در مجالس مومنان، چنین چیزی رواج نداشته، و از گفته‌های مشایخ برمی‌آید که در قرن سوم، سماع به‌عنوان رسمی خانقاهی رایج بوده است و در دوره‌های بعد کسانی چون ابوالسعید ابو‌الخیر، احمد غزالّی و مولانا، که همگی از بزرگان مکتب عاشقانه تصوّف‌اند، از بزرگترین مروجّان سماع بوده‌اند. البّته پیروان مکتب زاهدانه تصوّف مانند هجویری و امام قشیری و محمد غزالّی نیزبا احتیاط بیشتری سماع می‌کردند. برپایی مجالس سماع در تاریخ تصوّف سه گونه بارز داشت:1.سماع مبتدیان، 2.سماع عادتی، 3.سماع پختگان تصوّف. رواج سماع در محافل صوفیه نشان می‌دهد که عارفان به تأثیر جسمی و روانی موسیقی واقف بوده‌اند و می‌کوشیدند تا از ظرفیّت‌های موسیقی، در ارتقاء سالکان و تسهیل مراحل سلوک بهره بگیرند. جلسات سماع از طریق تقویت حالت‌های درونی و پایکوبی‌های آهنگین، زمینه تخلیه عاطفی را فراهم می‌آوُرد و تأثیر اشعار و تکرار اوراد و هم‌نوایی برای ایجاد خلسه و رهاسازی هیجان‌ها و افکار موثر بود. استفاده عملی از موسیقی در برنامه شفا و درمان در گذشته بیشتر به دو شکل قومی و سماعی رواج داشت. امروزه نیز موسیقی‌درمانی یکی از رشته‌های علمی دنیاست. در هرشکل اگر از ظرفیّت‌های موسیقی به گونه صحیح استفاده شود می‌تواند به صورت یک نیروی قوّی و پیش‌بینی کننده درمانی به‌کار آید که هدف آن آرامش و سلامتی روحی و جسمی انسان‌هاست.

خلوت، تعریف خلوت و تنهائی در لغت نامه ها و متون عرفانی مختلف و مقایسه این تعاریف با یکدیگر، خلوت و تنهایی از دید گاه روان شناسي اجتماعی، علت های مختلف روی آوردن افراد به خلوت و عزلت و راه های پیشگیری آن از دیدگاه روان شناسی و روان پزشکی، خلوت و تنهایی از دیدگاه اسلام، بررسی آیات و احادیث گوناگون در این موارد، آسیب شناسی خلوت از دیدگاه اسلام ( دیدگاه اسلام در مورد دنیای مذموم و دنياي ممدوح ) خلوت از دیدگاه عرفا و شاعران و بزرگان قبل از مو لانا، بررسی خلوت در شش دفتر مثنوی و دیدگاه مولانا در این مورد، بررسی حکایات مختلف در مورد خلوت. صحبت ، تعریف صحبت و همشینی در لغت نامه ها و متون عرفانی، صحبت دوستی وهم نشینی از دیدگاه روان شناسی، دوستی و انواع آن از دید گاه روان شناسی، صحبت وهم نشینی از دیدگاه اسلام، بررسی آیات و احادیث مختلف در مورد دوستی و هم نشینی، صحبت از دیدگاه عرفا و شاعران و بزر گان قبل وبعد از مولانا، بررسی متون های مشهور عرفانی (کشف المحجوب، مصباح الهدایه و تذکره الاولیا و ...) در این موردصحبت و هم نشینی از دیدگاه مولانا در مثنوی، بررسی حکایات مثنوی در این مورد .روابط اجتماعی، تعریف ارتباط و رابطه اجتماعی از دیدگاهجامعه شناسی، انواع روابط اجتماعی بین گروه ها و احزاب مختلف، کشش های میان فردی که باعث ایجاد رابطه افراد با یکدیگر می گردد، روابط اجتماعی در جامعه مدرن یا پیوندهای اجتماعی اینترنتی ) مقایسه اندیشه های محققان در مورد مفید یا غیر مفید بودن اینترنت در روابط اجتماعی، بررسی حکایات مثنوی در مورد روابط اجتماعی و دیدگاه مولانا در این مورد تاثیر خلوت و صحبت عرفا و بزرگان بر روابط اجتماعی، بررسی این نکته که خلوت و خودسازی عرفا چه تاثیری در جامعه بخصوص هنگام رویدادهای بزرگ دارد و بررسی چند حکایت مثنوی که به این موضوع ربط دارد.