جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اصطلاح «مدنی بالطبع» یکی از اصطلاحات حکمت مدنی است و ملاصدرا آن را در موارد متعددی به کار برده است. مسئلۀ این پژوهش محکی‌عنه این اصطلاح و منظور نظر ملاصدرا از آن است. آیا مراد از این اصطلاح این است که طبیعتِ انسان، مدنی است یا اینکه مدنیت انسان، طبیعی است؟ مدنیتِ طبعی حاکی از کدام ویژگی انسانی است و چه نسبتی با کمال عقلی انسان دارد؟ آیا حاکی از مدنیت انسان به‌عنوان یک ویژگی ذاتی، طبیعی، غریزی یا غیراکتسابی است یا یک ویژگی اکتسابی؟ این مقاله می‌کوشد با روش تحلیلی و انتقادی هریک از موارد کاربرد اصطلاح مدنی بالطبع را در آثار ملاصدرا بررسی و به فراخور بحث، سازگاری یا ناسازگاری این اصطلاح را با آرای ملاصدرا در حکمت مدنی تبیین کند. مفهوم پولیتیکوس در نسبت با فوسیس نزد ارسطو به‌عنوان تبار مفهومی اصطلاح مدنی‌بالطبع فرض شده و در نتیجۀ این بررسی، مفاهیم «مدنیت طبعی انسان» و «انسان مدنی» به‌منزلۀ مفاهیمی استکمالی در نظر ملاصدرا در نسبت با کمال عقلی انسان براساس نظریۀ وحدت تشکیکی تبیین شده‌اند. اهمیت این بررسی ازآن‌رو است که می‌تواند به کاربرد آرای فلاسفۀ اسلامی در حکمت عملی در نسبت با علوم انسانی، اخلاق، جامعه و سیاست کمک کند و زمینه‌ای برای تبیین تفصیلی انسان مدنی در حکمت متعالیه باشد.

بحث از چرایی غیبت امام زمان؟عج؟ حتی پیش از غیبت ایشان مورد توجه بوده و از امامان پرسش شده است؛ گاه نیز خود ایشان به تبیین علت غیبت پرداخته‎اند؛ از این روی، در روایات فراوانی از اهل‌بیت، سخن از چرایی غیبت با عناوین متعددی انعکاس یافته است: 1. اجرای سنّت انبیای پیشین؛ 2. خشم و غضب الهی؛ 3. آزمایش و امتحان مردم؛ 4. خوف قتل؛ 5. رهایی از بیعت طاغوت‌ها؛ 6. ستم‎پیشگی مردمان؛ 7. خارج شدن مؤمنان از صلب کافران؛ 8. فرصت‌یابی مدعیان حکومت شایسته. براساس برخی از این احادیث، علت غیبت امام مهدى؟ع؟ این است که، آن حضرت با وجود غیبت و نهان‌زیستی از یوغِ بیعت با طاغوت‏هاى زمان آزاد مى‏شود و تعهد و بیعت با هیچ حاکمى را برعهده ندارد، تا بتواند در زمان قیام خود آزادانه تلاش کند. دیگر امامان از روى تقیه حکومت‏ها را به رسمیت مى‏شناختند، ولى امام مهدى؟ع؟ مأمور به تقیه نیست. این مقاله، پس از بررسی سند و دلالت 10 روایات متناظر با این عنوان، نقش «رهایی از بیعت طاغوت‏ها» را در غیبت امام زمان؟عج؟ واکاوی و تحلیل نموده است. با توجه به رسالتی که امام زمان؟عج؟ بر دوش دارد، به خلاف دیگر امامان، مأمور به تقیه نیست؛ او مأمور به قیام است و مکلف است تا براساس واقعِ دین عمل کند؛ شدّت فشار و ستم‌کاری خلفای جور، چنان عرصه را بر او تنگ کرده‌ است که به فرض که او را نکشند، او باید با تقیه رفتار کرده، با ایشان بیعت کند؟! از این رو، برای رهایی از بیعت با طاغوت‎ها نگزیر به غیبت و نهان‎زیستی خواهد بود.

اخلاص از فضائل برجسته‌ی اخلاقی انسان در ادیان یهود‌ و ‌اسلام است که خواجه ‌عبدالله ‌انصاری (396-481‌ق) عارف مسلمان در منازل‌السائرین و بحیی ‌بن‌پقوده عارف ‌یهودی معاصر‌ وی در الهدایة‌ الی ‌فرائض‌القلوب آن ‌را از ‌جمله ابواب‌‌ سلوکی قرار‌داده‌اند. یافته‌های این پژوهش که بر‌پایه‌ی مطالعات ‌کتابخانه‌ای و با روش توصیفی - تحلیلی صورت‌ پذیرفته نشان می‌دهد که این دو عارف با وجود اشتراک در تعریف اخلاص، در بیان جزئیات اختلاف ‌دارند. خواجه اخلاص را بیست‌و‌چهارمین منزل از منازل یک‌صدگانه‌ی سلوکی به ‌سوی توحید قرارداده، اما ابن‌پقوده آن ‌را باب پنجم از ابواب ده‌گانه به محبت الهی معرفی ‌کرده ‌است. خواجه که بنیان سلوکی خود در منازل‌السائرین را بر کتاب و نقل استوار ‌نموده، در بیان مختصر خود آخرین درجه‌ی اخلاص را بر‌اساس درجات سه‌گانه‌ی سالکان رهایی عمل می‌داند، اما بحیی در قالب بیانی مبسوط و متأثر از منابع ‌اسلامی، با تأکید بر استفاده از سه منبع عقل، کتاب و نقل، حصول کمال اخلاص را نتیجه‌ی پیمودن ده مرحله دانسته و به‌طور مفصّل به آسیب ‌شناسی عمل خالصانه می‌پردازد.

نویسندۀ این کتاب، دان زهاوی، که خود یکی از پدیدارشناسان صاحب نظر است، بنا دارد با تکیه بر اندیشه‌های ادموند هوسرل، مارتین هایدگر و موریس مرلو-پونتی، و نیز گاهی امانوئل لویناس، ژان پل سارتر و میشل آنری، و تأکید بر اشتراکات فکری آن‌ها، به شرح مسائل بنیادین و روش پدیدارشناسی (بخش اول)، تحلیل‌های پدیدارشناختی از بعضی موضوعات اساسی (بخش دوم) و نیز کاربست پدیدارشناسی در سایر رشته‌ها (بخش سوم) بپردازد. سعی نویسنده در همۀ این مباحث نشان دادن مبنا و بذر اندیشه‌های پدیدارشناسان پساهوسرلی در آثار خود هوسرل است. این کتاب علاوه بر معرفی پدیدارشناسی و خصوصاً رفع بعضی سوءبرداشت‌های رایج از آن، خواننده را با شیوه‌ای آشنا می‌کند که بسیاری از پدیدارشناسان هم‌روزگار ما به فلسفه‌ورزی می‌پردازند.الفبای پدیدارشناسی درآمدی است کوتاه و تأمل‎برانگیز بر یکی از جنبش‌های فلسفی مهم قرن بیستم. این کتاب روشن و هیجان‌انگیز باب آشنایی با مفاهیم اساسی پدیدارشناسی را می‌گشاید، مفاهیمی که برای فهم اندیشمندان بزرگی همچون هوسرل و هایدگر و مولوپونتی اهمیت دارند. دن زهوی، یکی از متخصصان برجستۀ پدیدارشناسی، در این کتاب به شرح و بررسی مسائل کلیدی‌ای مانند اینها می‌پردازد: تحلیل پدیدارشناسانه چیست؟ پدیدارشناسی چه شالوده‌های روش‌شناسانه‌ای دارد؟ پدیدارشناسی دربارۀ بدن‌مندی و بیناسوبژکتیویته چه حرفی برای گفتن دارد؟ وجوه تمایز و ارتباط پدیدارشناسی با سایر حوزه‌های فلسفی کدام‌اند؟ ایده‌های متعلق به پدیدارشناسی کلاسیک با مباحث جاری در روان‌شناسی و پژوهش کیفی چه ارتباطی دارند؟ کتاب شامل فهرستی است از اصطلاحات کلیدی و پیشنهادهایی برای مطالعۀ بیشتر و به بررسی مسائل فلسفی مهمی در پدیدارشناسی می‌پردازد. به این ترتیب، این اثر متنی ایدئال است برای کسانی که در پی‌آمدی مختصر و قابل‌فهم بر پدیدارشناسی‌اند.

فن فلسفه مانند فن جراحی نیازمند تسلط بر پیکرۀ دانش است، ولی افزون بر آن نیازمند مهارت و تبحر در استفاده از ابزار یا وسایل نیز هست. جعبه‌ابزار فیلسوف را می‌توان مجموعه‌ای از همین ابزارها در نظر گرفت. اما برخلاف ابزارهای جراحی یا نجاری، ابزارهای ارائه‌شده در این متن مفهومی‌اند – ابزارهایی که می‌توانند برای تحلیل، دستکاری و ارزیابی مفاهیم، استدلال‌ها و نظریه‌های فلسفی استفاده شوند. این کتاب قرار است به‌مثابه جعبه‌آچار مفهومی عمل کند و هر کسی، از مبتدی تا استادکار، بتواند ابزاری را که لازم دارد از آن بیرون بکشد. کتاب شامل هفت بخش اصلی است و از ابزارهای استدلال‌آوری پایه تا مفاهیم و اصول پیچیدۀ فلسفی را در بر می‌گیرد. این بخش‌ها عبارت‌اند از: ابزارهای پایه برای استدلال کردن، ابزارهای پیشرفته‌تر، ابزارهای ارزیابی، ابزارهای تمایز مفهومی، ابزارهای فیلسوفان و مکتب‌های تاریخی، ابزارهای نقد اساسی، و ابزارهای محدود کردن. هریک از این بخش‌ها دربردارندۀ چند مدخل فرعی است که در هرکدام تبیینی از ابزار فلسفی یادشده، مثال‌هایی از چگونگی به کار بردن آن و راهنمایی‌هایی درمورد قلمرو و محدودیت‌های آن عرضه شده است. هر مدخل شامل ارجاع متقابل به مدخل‌های مرتبط دیگر است. همچنین در پایان هر مدخل پیشنهادهایی برای مطالعۀ بیشتر آورده شده است. فهرستی از منابع اینترنتی نیز در پایان کتاب موجود است.«جعبه ابزار فیلسوف» بستری را برای هم فکری و مشارکت در استدلال ، خواندن و تأمل موثر فلسفی فراهم می آورد. مدخل های اصلاح شده و بخصوصی که در اثر مورد استفاده قرار گرفته اند ، بخش کاملا جدیدی را گرفته اند که از روش های تاریخ فلسفه استخراج شده اند. این نسخه رویکردی گسترده و کثرت گرا دارد - برای خوانندگان هم در فلسفه قاره و تاریخ فلسفه و هم فلسفه تحلیلی جذاب است. مفاهیم دشوار را به راحتی توضیح می دهد ، و به استفاده و کاربرد این مفاهیم می پردازد. ثابت شده این کتاب برای دانشجویان فلسفه در هر دو سطح ابتدایی و پیشرفته می تواند بسیار کاربردی باشد. علاوه بر آن برای علاقه مندان فلسفه، خارج از مباحث آکادمیک و مقوله بندی شده حرف های نو و بدیعی را ارائه می کند. جولیان بگینی سردبیر و بنیانگذار مجله فیلسوفان است. از کتاب های مهم او می توان به :این همه چیز چیست؟ - فلسفه و معنای زندگی و خوکی که می خواهد خورده شود،نیز اشاره کرد. این کتابی معقول ، خواندنی و خوش نوشت است که مخصوصا برای تازه کارها یا غیر متخصصان مناسب است. متن در تبیین یا ترسیم اصطلاحات و مفاهیم اساسی فلسفی بسیار مفید است. این کاملا ارزشمند است زیرا آنها معمولا در ادبیات با این فرض ضمنی که خوانندگان از قبل معانی و مفاهیم آنها را می دانند به کار می روند.

مفهوم زیبایی‌شناسی یکی از شاخه‌های رشته فلسفه است که معنای و هدف اصلی آن درک ماهیت زیبایی و فلسفه هنر است. حال اگر به پیشینه این سنت فکری بازگردیم، متوجه می‌شویم که این زیباشناسی فلسفی نه تنها در آلمان شکل گرفت، بلکه تغییر و دگرگونی این رشته هم به دو علت توسط آلمانی‌ها صورت پذیرفت. اولاً سنت زیباشناسی آلمانی به طرز عجیب‌وغریبی در مقابل اثرات خارجی مقاوم بود. نویسنده‌هایی که عضوی از این سنت بودند در گفت‌وگو با همدیگر از ایده‌های مرسوم در بحث‌وجدل‌های دیگر زبان‌ها استفاده نمی‌کردند. دوماً هر چند سنت زیباشناسی فلسفی آلمانی به خود متکی است، با این حال فیلسوفان دیگر به مفاهیم آلمانی عکس‌العمل نشان می‌دادند، بدون آنکه خود نقش مهمی در ایجاد این سنت ایفا کرده باشند. در نهایت رشته زیباشناسی فلسفی به طور کامل در اندیشه آلمانی زاده شد. کتاب پیش‌رو هدف‌های مختلفی دارد. نخست، مواضع اصلى در زیباشناسى فلسفى آلمانى را ارائه می‌دهد و از رابطه‌ی متقابل آن‌ها و سعی‌شان براى تسلط بر مواضع قبلی یا زنده کردن آن‌ها سخن مى‌گوید. در درجه دوم، بزرگ‌ترین چهره‌هاى این مکتب را معرفى مى‌کند، آن هم نه جدا افتاده و دور از هم، بلکه در بستر یک روایت تاریخى. سوم اینکه کتاب سنت زیباشناسی آلمانی (The German aesthetic tradition) مطرح‌کننده‌ی باورى است مبنى بر آنکه تاریخ فلسفه را نمى‌توان جدا و منفک از فلسفه‌ى نظام‌مند دانست. همچنین این کتاب مدعى است که روایتش از منطقى درونى بهره مى‌برد. مواضع زیباشناسى فلسفى که کای همرمایستر (Kai Hammermeister) مطرح می‌کند صرفاً از پى هم نمى‌آیند، بلکه بخش‌هایى از الگویى بزرگ‌ترند که با نگاهى پس‌نگرانه خودش را هویدا مى‌کند. بنا به نظریه‌ى این کتاب، مواضع الگووارِ فلسفه‌ى زیباشناسى در دوره‌ى ایده‌آلیسم آلمانى و رمانتیسیسم شکل گرفت و نویسندگان قرن نوزدهم متعاقباً این مواضع الگووار را به پرسش کشیدند و سپس در قرن بیستم تمامى آن‌ها دقیقاً طبق همان روالى که در ابتدا ظهور کرده بودند دوباره احیا شدند.

مسائل اصلی فلسفه درآمدی حقیقتاً عالی است بر فلسفه که در قالب جذاب درس‌گفتار همراه با کادرهایی شامل خواندنی‌های بیشتر، پرسش‌های پایان هر فصل و فهرستی از مسائل برای بیشتر اندیشیدن نوشته شده است. نویسندۀ کتاب، الیوت سوبر، فیلسوفی حرفه‌ای و نام‌آشنا است که تحقیقاتش در فلسفۀ علم و فلسفۀ زیست‌شناسی شهرت جهانی دارد. کتاب به دانشجویان و خوانندگان علاقه‌مند نشان می‌دهد چگونه می‌توان از فلسفه برای ارزیابی انواع استدلال‌ها و شکل دادن به نظریه‌های معقول استفاده کرد. در لابه‌لای فصول کتاب بخش‌هایی از متون کلاسیک فلسفه نیز آمده است، اما نه برای مرور آنچه فیلسوفان گفته‌اند، بلکه برای درگیر شدن با ایده‌های آنان و سپس نقادی کردن و بهبود بخشیدن به آنها. از سوی دیگر، از آنجا که فلسفه نمی‌تواند جدا از تعامل با جامعه به حیات خود ادامه دهد، ربط و نسبت مسائل سنتی و معاصر فلسفه با علوم فیزیکی، زیستی و اجتماعی به بحث گذاشته شده است. کتاب مشتمل بر پنج بخش و سی‌وپنج فصل است و موضوعاتی مانند چیستی فلسفه و انواع استدلال، فلسفۀ دین، نظریۀ معرفت، فلسفۀ ذهن و اخلاق را پوشش می‌دهد. این کتاب سال‌ها است به‌عنوان متن درسی مورد استفادۀ دانشجویان دوره‌های کارشناسی و عموم علاقه‌مندان به فلسفه است و ویرایش‌های متعددش گواهی است بر موفقیت در جلب توجه مخاطبان. «مسائل اصلی فلسفه» نوشته‌ی الیوت سوبر به‌عنوان چراغی برای کسانی است که سفری فلسفی را آغاز می‌کنند و کاوشی در دسترس و در عین‌حال دقیق از جستارهای بنیادی را ارائه می‌دهد که برای قرن‌ها اندیشه‌ی بشر را مجذوب خود کرده است. در این کتاب درسی جامع، سوبر، فیلسوف و استاد برجسته، خوانندگان را از طریق هزارتوی سوالات عمیق راهنمایی می‌کند و از آنها دعوت می‌کند تا با معماهای فلسفی جاودانه درگیر شوند. این کتاب برای ذهن کنجکاو جوینده‌ی حقایق عمیق که مشتاق دست‌و‌پنجه نرم کردن با جوهر هستی است، ساخته شده است. رویکرد سوبر هم دقیق و هم جذاب است، و به‌طور یکپارچه وضوح را با عمق ترکیب می‌کند، زیرا او به سوالاتی می‌پردازد که فیلسوفان را در سراسر فرهنگ‌ها و ادوار به خود مشغول کرده است. خواه دانشجوی فلسفه باشید که مشتاق غوطه‌ور شدن در پرس‌و‌جوهای اساسی این رشته هستید یا یک خواننده‌ی کنجکاو که به‌دنبال تحریک فکری است، «مسائل اصلی فلسفه» سفری مهیج به قلب تحقیقات انسانی ارائه می‌دهد. سوبر در میان موضوعات مختلف از متافیزیک تا اخلاق و معرفت شناسی تا اگزیستانسیالیسم حرکت می‌کند و یک نمای کلی از چشم‌انداز متنوع تحقیق فلسفی ارائه می‌دهد. هر فصل به‌عنوان دروازه‌ای به قلمرو فکری متفاوت عمل می‌کند و خوانندگان را تشویق می‌کند تا در مورد پرسش‌هایی مانند ماهیت واقعیت، مبانی اخلاق، و محدودیت‌های دانش بشری فکر کنند. یکی از ویژگی‌های متمایز کار سوبر در دسترس‌پذیری آن است. این کتاب با هدف ابهام‌زدایی از مفاهیم پیچیده‌ی فلسفی نوشته شده است و آنها را برای کسانی که تازه وارد این رشته شده‌اند قابل دسترس می‌کند. با این‌حال، این قابلیت دسترسی، سختگیری فکری را به خطر نمی‌اندازد. روایت سوبر هم جذاب و هم تفکر برانگیز است و تعادلی را ارائه می‌دهد که هم برای مبتدیان و هم برای فیلسوفان باتجربه به‌طور یکسان پاسخگو است. «مسائل اصلی فلسفه» یک جشن فکری برای کسانی است که از چالش دست‌و‌پنجه نرم کردن با جستارهای بنیادی لذت می‌برند. این کتابی است برای فیلسوف مشتاقی که مشتاق توسعه‌ی مهارت‌های تفکر انتقادی و درک عمیق پرسش‌های همیشگی است که سیر تاریخ فکری بشر را شکل داده است. علاوه‌بر این، برای خواننده‌ی عام که شیفته‌ی پیچیدگی‌های هستی و شرایط انسانی است، این کتاب نقطه‌ی ورود به ملیله‌ی غنی تفکر فلسفی است. در اصل، کار الیوت سوبر دعوتی است برای درگیر شدن با معماهای ماندگاری که در طول اعصار به تحقیقات فلسفی دامن زده‌اند. ذهن کنجکاو، جویندگان خرد و کسانی را که از کاوش در ایده‌های عمیق لذت می‌برند، اشاره می‌کند. «مسائل اصلی فلسفه» فراتر از یک کتاب درسی است و همراهی برای کسانی است که می‌خواهند به جست‌و‌جوی فلسفی بپردازند، رازهایی را که در زیر سطح ادراکات ما نهفته است کشف کنند و خوانندگان را به تأمل در ماهیت معنای انسان بودن دعوت کنند.

مقدمه اي بر پديدارشناسي يک راهنماي برجسته و جامع براي پديدارشناسي است. درموت موران به طور شفاف مشارکت نه متفکر اصلي پديدارشناسي را بررسي مي کند: برنتانو، هوسرل، هايدگر، گادامر، آرنت، لويناس، سارتر، مرلوپونتي و دريدا. مقدمه اي بر پديدارشناسي که به سبکي روشن و جذاب نوشته شده است، سير حرکت پديدارشناسي را از مبدأ آن در هوسرل تا دگرگوني آن توسط دريدا ترسيم مي کند. اين کتاب انديشه هايدگر و سارتر، مشهورترين متفکران پديدارشناسي را تشريح مي‌کند و استفاده متمايز از پديدارشناسي را توسط برخي از شارحان کمتر شناخته شده آن، مانند لويناس، آرنت و گادامر، معرفي و ارزيابي مي‌کند. در سراسر کتاب، تأثير عظيم پديدارشناسي بر سير فلسفه قرن بيستم به طور کامل بررسي شده است. اين مقدمه اي ضروري براي همه کساني است که با اين مکتب فکري که در مورد آن بسيار صحبت شده، اما کمي درک شده اند، آشنايي ندارند. اصطلاحات فني در سراسر توضيح داده شده است و از اصطلاحات تخصصي اجتناب مي شود. مقدمه اي بر پديدارشناسي براي همه دانشجوياني که به دنبال مقدمه اي قابل اعتماد براي يک جنبش کليدي در انديشه اروپايي هستند، جالب خواهد بود.