بررسی بازتاب رویارویی با تمدن نوین غربی در رویکرد عقلی –اجتماعی دو تفسیر المنارو المیزان Investigating the Reflection of confrontation with modern Western civilization in the rational-social approach of two interpretations almanar and almizan تمدن غرب تفسیر فلسفی تفسیر اجتماعی تفسیر اجتهادی تفسیر المیزان (علامه طباطبایی، قرآن به قرآن و اجتهادى‌) تفسیر المنار: رشید رضا رویارویی با تمدن نوین غربی Persian منبع: پژوهشهای تفسیر تطبیقی؛ دوره 5، شماره 10 - شماره پیاپی 10,پاییز و زمستان 1398؛ صفحه 197-220,کلیدواژه‌ها: تفسیر المنار المیزان تمدن غربی رویکرد عقلی-اجتماعی text تازه های تحقیق: تفسیر المنار که به پیشگامی تفاسیر اجتماعی نامور است و تفسیر المیزان که یکی از شاخص‌ترین این‌گونه‌ی تفسیری به شمار می‌آید، در بستری پر چالش با تمدن نوین غربی در جامعه‌ی اسلامی پدید آمدند. بازتاب برخورد با این تمدن، در جای‌جای این دو تفسیر، نمایان است. مفسران المنار با رویکرد باورمندی به توانمندی اسلام برای پردازش چارچوب زندگی والا در جامعه‌ی نوین به کوشش برای سازگاری احکام اسلامی با سنجه‌های خردورزانه، و توسعه و پیشرفت علمی تمدن غربی رو آوردند، اگرچه این رویکرد آنان را از اندیشه سکولار و باور به ناکارآمدی دین در دنیای جدید دورمی دارد، ولی به علت نداشتن اندیشه‌ای ساختارمند در برابر تمدن غربی با لایه‌های ایدئولوژیک ناهمخوان با بنیان‌های اندیشه‌ی اسلامی وبسنده کردن به لایه‌های روئین این تمدن ،یعنی توسعه و پیشرفت و رفاه، دچار لغزش‌هایی در ارزیابی احکام و آموزه‌های اسلامی با رویکردی خرد مدارانه از گونه خرد خود بنیاد و تجربه‌گرا و کوشش درهم‌سازی احکام اسلامی با اندیشه‌های غربی شده و تفسیر را به‌سوی رویکردی کارپذیرانه در واکنش به ستیزه‌جویی‌های تمدن غربی با اسلام کشانده است. مفسر المیزان هم با دردمندی و باوری همانند ولی رویکردی دیگر به تفسیر پرداخت. علامه طباطبایی با نگرش سامانمند به تمدن غرب، در تفسیر خود، لایه‌های بنیادین و ایدئولوژیک تمدن غربی یعنی پایه های های اندیشه مادی را نشانه گرفت[S1] وبنابر این، رویکرد عقل‌گرایانه او نیز رویکردی برهانی بوده و موضعی پژوهش گرانه و نقادانه نسبت به جنبه‌های مختلف اجتماعی تمدن نوین غربی دارد. ایشان نه‌تنها به دنبال سازگار سازی آموزه‌های اسلامی با تمدن نوین غربی نیست، بلکه از پایگاه برتر و با رویکردی سنجش گرانه و کنشی، بنیان‌های اندیشگی و اجتماعی تمدن کنونی را در زمینه‌های گوناگون، همچون حقوق زن، مردم‌سالاری، آزادی و خوشبختی انسان، به چالش می‌کشد. آشکار است که چنین رویکردی چهره‌ای کارا، بالنده و پویا تراز تمدن اسلامی در روزگار نو رابه نمایش درمی‌آورد. حیدری نصرت آبادی, زهره (دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم) Author نجفی, محمدجواد (دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم) Author زهره حیدری نصرت آبادی, محمدجواد نجفی Author article 1400-04-31 1400-04-31