تاریخ تطبیقی انگارۀ تحریف بایبل در تفاسیر شیعه و اهل سنت A comparative history of idea of Biblical falsification in the Shi'ite and Sunnite exegesis تحریف تحریف کتب آسمانی تحریف انجیل تحریف تورات تاریخ انگاره تطبیقی تحریف بایبل Persian منبع: پژوهشهای تفسیر تطبیقی؛ دوره 5، شماره 10 - شماره پیاپی 10,پاییز و زمستان 1398؛ صفحه 297-321,کلیدواژه‌ها: تحریف تورات انجیل تفسیر شیعه سنی تاریخ انگاره تطبیقی text تازه های تحقیق: نتیجه‌گیری: پیدایش و تکامل تحریف‌باوری در تفاسیر شیعه و اهل سنت دو مسیر مجزا را طی کرده و متأثر از عوامل متفاوتی بوده است؛ هرچند آغاز پارادایم تحریف‌باوری در هر دو جریان تقریبا همزمان و تحت تأثیر یک عامل بوده است. در جهان تسنن، مفسران تا پایان قرن اول حرفی از تحریف بایبل نمی‌زنند؛ اما در قرن دوم، تحت تأثیر نزاع بر سر کتابت حدیث، عده‌ای از مخالفان کتابت این کار را با کتابت میشنا در یهودیت مقایسه می‌کنند و بنابراین ایدۀ جعل کتابی در کنار تورات را مطرح می‌کنند که تا پایان قرن دوم می‌پاید. در قرن سوم، بر اثر مجادلات اسلامی‌ـ‌مسیحی در دربار مأمون، که منجر به طرح ایدۀ تحریف تورات از جانب متکلمان معتزلی می‌شود، برخی از مفسران اهل سنت نیز بدین رأی گرایش می‌یابند؛ اما بسیاری هم همچنان بر موضع سابق پافشاری می‌کنند. این وضعیت ناهمگن تا قرن پنجم ادامه پیدا می‌کند؛ یعنی زمانی که بر اثر ترجمۀ تورات و انجیل به عربی ناقدانی مانند ابن‌حزم ظهور می‌کنند و آغازگر دورانی می‌شوند که اکثریت قریب به اتفاق مفسران قائل به تحریف لفظی تورات و/یا انجیل می‌شوند. این داستان در جهان تشیع به این صورت رخ می‌دهد که سکوت مفسران دربارۀ تحریف بایبل تقریبا تا پایان قرن چهارم امتداد می‌یابد؛ تنها استثناء در این میان قمّی است که احتمالا به دلیل اعتقادش به وقوع تحریف در قرآن، بحث تحریف تورات را مطرح می‌کند. در قرن پنجم، و چند دهه پیش از ظهور ابن‌حزم، مفسر شیعی وزیر مغربی ظهور می‌کند که پایه‌گذار نخستین نقدها بر تورات و ایدۀ محرف بودن آن در میان مفسران شیعه می‌شود. با نقل آراء او در تفسیر شیخ طوسی، این ایده تبدیل به قول غالب در میان مفسران شیعی می‌شود و تا امروز تداوم می‌یابد. طباطبایی, محمدعلی (پژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث، پژوهشکده تفسیر اهل بیت (ع)) Author مسعودی, عبدالهادی (دانشیار گروه علوم حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث، قم), 1343ش.- 1343ش.- Author مهدوی راد, محمدعلی (دانشیار دانشکده الهیات، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم), -1334ش.نیشابور# -1334ش.نیشابور# Author محمدعلی طباطبایی, عبدالهادی مسعودی, محمد علی مهدوی راد Author article 1400-04-31 1400-04-31