جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دُستور معالم الحکم و مأثور مکارم الشیم که نام کامل آن دستور معالم الحکم و ماثور مکارم الشیم من کلام امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب کرم الله وجهه، است تألیف قاضی قضاعی (متوفای ۴۵۴ق) به زبان عربی است. در این اثر مجموعه‌ای از سخنان امیرالمؤمنین(ع) گردآوری شده است که برخی از آن‌ها به جهت اینکه در نهج البلاغه نیامده، حائز اهمیت است. در این اثر سخنان حضرت علی(ع) در نه باب ارائه شده است. نویسنده این سخنان را به شیوۀ شریف رضی گردآوری نموده است. نگارش این کتاب به درخواست دوستان انجام گرفته است. او پیش از نگارش این اثر کتابی با عنوان «شهاب الاخبار» می‌نویسد که مورد استقبال قرار می‌گیرد. خود در این‌باره چنین می‌نویسد: «پس از آنکه هزار و دویست سخن از حدیث رسول خدا(ص) را در باب وصایا و امثال و مواعظ و آداب فراهم نمودم و در ضمن کتابی نهاده و شهابش نامیدم، برخی از برادران دینی از من خواستند که از کلام امیرالمومنین علی بن ابی طالب(ع) حدود همین مقدار ذکر شده، گردآورم و در این مهم به روایت و تألیف کسی که او را امین و ثقه می‌دانم و می‌‎پسندم، استناد جویم و آن را در نظمی خوش و نیکو و با حذف سندها، مانند کاری که در کتاب شهاب کرده‌ام، تدوین کنم. پس از خداوند بزرگ قدرت، طلب خیر نموده و از کلام و بلاغت و حکمت‌ها و موعظت‌ها و آداب و پاسخ‌ها و ادعیه و مناجات و شعر بر جای مانده و تمثیلات آن‌حضرت(ع) را در نه باب که هریک نیز دارای انواع و بخش‌هایی است، گرد آوردم». از حضرت علی(ع) دو اثر به نام‌های نهج‌البلاغه تالیف شریف رضی و غرر الحکم و درر الکلم تألیف عبدالواحد بن محمد تمیمی آمدی به چاپ رسیده و این سومین کتاب در این باب است. راویانی که قضاعی برای برخی از خطبه‌های طولانی و کلمات کوتاه علی(ع) ذکر می‌نماید از بزرگان حدیث و لغت و ادب و فقه به‌شمار می‌روند از قبیل: محمد بن فضیل بن غزوان، براء بن عازب، عبدالله بن ابی شیبه، اصبغ بن نباته، نوف بن فضاله حمیری بکالی، حسین بن خالویه، نفطویه، ابن درید، حارث اعور، احنف بن قیس، رفاعة بن راقع بن مالک، اشعث بن قیس، صعصعة بن صوحان، کمیل بن زیاد و مانند آنها. همچنین بسیاری از جمله‌ها و کلماتی که در این کتاب آمده در نهج‌البلاغه و غرر الحکم دیده نمی‌شود؛ نظیر: پرسش و پاسخی که میان امام علی بن ابیطالب(ع) و فرزندش امام حسن(ع) انجام یافته است. تمامی باب سئوال از علی بن ابیطالب(ع) و پاسخ‌های آن حضرت. برخی از مباحثی که در بخش سخنان غریب آن‌حضرت(ع) در این کتاب آمده در دو کتاب نهج البلاغه و غرر الحکم نیامده است. باب هشتم نیز کاملاً تازه است، به‌ویژه مناجات آن‌حضرت که نه تنها در نهج‌البلاغه و غررالحکم نیامده در کتاب‌های ادعیه معمول نیز موجود نیست و این مناجات آن‌هم با اختلافاتی تنها در کتاب بحار الانوار آمده است. ترجمه‌ها: 1- ترجمه فارسی: «قانون (سخنان امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام)» ترجمه فارسی کتاب «دستور معالم الحکم و مأثور مکارم الشیم»، قاضی قضاعی است که به قلم دکتر فیروز حریرچی توسط انتشارات امیرکبیر چاپ شده است. 2- ترجمه انگلیسی: با عنوان ,A Treasury of VirtuesSayings, Sermons, and Teachings of Ali, with the One Hundred Proverbsattributed to al-Jahiz که به‌وسیله دکتر طاهره قطب الدین، عضو هیئت علمی دانشگاه شیکاگو ترجمه شده و انتشارات دانشگاه نیویورک در سال ۲۰۱۳م آن را چاپ کرده است.