جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

طبقات الحنابلة، اثر ابویعلی، معروف به ابن ابی‌یعلی، فرهنگ نامه رجال مذهب حنبلی از قرن سوم تا نیمه قرن ششم قمری است. این کتاب اولین کتابی است که در باب طبقات حنبلیه نگاشته شده است، همچنین یکی از مهم ترین منابع شناسایی فقهای حنبلی می‌باشد و جمعی بر آن تلخیص و برخی دیگر بر آن حاشیه نوشته‌اند.

طبقات الحنابلة، اثر ابویعلی، معروف به ابن ابی‌یعلی، فرهنگ نامه رجال مذهب حنبلی از قرن سوم تا نیمه قرن ششم قمری است. این کتاب اولین کتابی است که در باب طبقات حنبلیه نگاشته شده است، همچنین یکی از مهم ترین منابع شناسایی فقهای حنبلی می‌باشد و جمعی بر آن تلخیص و برخی دیگر بر آن حاشیه نوشته‌اند.

این کتاب بر اساس دیدگاه صفاتیه متقدم و اثبات صفات خبری (صفاتی که در ظواهر آیات قرآن کریم و احادیث منقول از پیامبر اکرم (ص) به خداوند متعال نسبت داده شده و شبهه تشبیه و تجسیم دارد) به نگارش درآمده و صفت علو را به معنی ظاهری برای خداوند ثابت دانسته است. درمقدمه تحقیق کتاب (صفحه 4) به صراحت به این موضوع تصریح گردیده است: «فهذه الرسالة التی نقدمها الیوم - لابن قدامة المقدسی - فیها عرض شامل لادلة اثبات ان الله سبحانه و تعالی فوق سبع سموات مستو علی عرشه علی النحو الذی یلیق بجلاله و عظمته.»

«کتاب التوابین»، تالیف امام موفق الدین، ابو محمد، عبدالله بن احمد بن محمد بن قدامه مقدسی حنبلی (۶۲۰- ۵۴۱ ق)، به زبان عربی و حاوی ذکر اخبار برخی از توابین است که به انگیزه تشویق خواننده به پی گیری اخبار و احوال آنان و پیروی کردن از آنها نگاشته شده است. ساختار: ترتیب مطالب کتاب، به این صورت است که نخست، توبه ملائکه ذکر شده، سپس توبه انبیاء علیه‌السّلام ، سپس توبه پادشاهان امت‌های گذشته، سپس توبه امت‌ها، سپس توبه آحاد از امت‌ها، سپس توبه اصحاب پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم، سپس توبه پادشاهان امت وی و سپس توبه بقیه امت او. در مجموع، مؤلف، از توبه ۱۳۰ شخص و گروه یاد کرده است. گزارش محتوا: مؤلف، حکایت توابین و ماجرای آنها را که در اعصار مختلف قدیم و جدید روی داده است، از زمان حضرت آدم علیه‌السّلام تا اوایل قرن هفتم هجری که خود در آن زندگی می‌کرده، ذکر نموده است. وی، در باب توبه فرشتگان مقرب، قصه هاروت و ماروت را نقل کرده است و در بخش توبه انبیاء علیه‌السّلام ، از توبه آدم علیه‌السّلام ، توبه نوح علیه‌السّلام ، توبه موسی علیه‌السّلام ، توبه داود علیه‌السّلام ، توبه سلیمان علیه‌السّلام و توبه یونس علیه‌السّلام ، سخن گفته است. ← جزئیات توبه کاران: در قسمت مربوط به توبه پادشاهان امت‌های گذشته، از توبه طالوت، توبه فرزند پادشاهی از پادشاهان بنی اسرائیل، توبه صاحب خورنق، توبه نعمان بن امرؤ القیس، توبه پادشاهی از پادشاهان یمن و... یاد کرده است. در بخش توبه امت‌ها، توبه قوم موسی علیه‌السّلام ، توبه قوم یونس علیه‌السّلام و توبه قوم پیامبری از پیامبران را یادآور شده است. در بخش توبه آحاد امت‌های پیشین، از توبه اصحاب غار، توبه کفل، توبه عابد و زن زناکار، توبه قصاب و جاریه، توبه صاحب رغیف، توبه راهبی از بنی اسرائیل و... یاد نموده است. در بخش توبه اصحاب رسول الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ، از توبه ابو خیثمه، توبه کعب بن مالک، توبه ابو لبابه، توبه ابو هریره از فتوایش در مورد زنی زناکار، توبه هبار بن اسود، توبه ثعلبة بن عبد الرحمن و... سخن به میان آورده است. در بخش توبه پادشاهان امت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ، از توبه ذی الکلاع، توبه امیر و تاجر، توبه پادشاهی از پادشاهان بصره، توبه پادشاه و کنیز، توبه هشام بن عبد الملک، توبه ابراهیم بن ادهم، توبه عبدالله بن مرزوق، توبه امیر حمید بن جابر، توبه جعفر بن حرب، توبه هارون الرشید، توبه موسی بن محمد بن سلیمان هاشمی، توبه جعفر برمکی و... یاد نموده است. در قسمت توبه جماعتی از امت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم، از توبه حبیب ابی محمد، توبه زاذان کندی، توبه مالک بن دینار، توبه فضیل بن عیاض، توبه بشر حافی، توبه ابی عبد رب، توبه صدقة بن سلیمان جعفری، توبه ذی النون مصری، توبه مرتعش، توبه عبد الرحمن قیس، توبه ابی حارث و... سخن گفته است. مقدمه محقق: مقدمه محقق کتاب، عبد القادر ارناووط مشتمل بر مطالبی در مورد کتاب، نسخ خطی کتاب، چاپ کتاب، شرح حال مؤلف و ذکر چند صفحه از نسخه خطی کتاب است. وضعیت کتاب: فهرست محتویات کتاب، در آخر آن ذکر شده است. پاورقی‌ها به بیان اختلاف نسخ، ذکر کامل آیاتی که در متن قسمتی از آنها آورده شده، ذکر شکل اصلی کلماتی از روایات که در متن کتاب به گونه‌ای دیگر ثبت شده با تکیه بر منابع، توضیح کلمات دشوار و... اختصاص یافته است.

توبه كنندگان، ترجمه فارسى كتاب «التوابين» اثر ابن قدامه است كه توسط محمود مهدوى دامغانى ترجمه شده است. مترجم پيش از معرفى كتاب، مؤلف، شرح حال و آثار او، اشاره مختصرى به مقام توبه و اهميت آن در آيين مقدس اسلام، نموده است. با توجه به اين موضوع كه ترجمه، براى استفاده مردمى كه توان استفاده از متن عربى را ندارند صورت گرفته است، مترجم نيازى به نقل سلسله اسناد نديده، زيرا به نظر وى نقل سلسله اسناد براى عموم خسته كننده است، لذا اشاره مى‌كند كه براى اهل فضل هم چون كتاب مكرر چاپ شده، دسترسى به متن عربى آسان است و به نقل يك يا دو و حداكثر سه راوى بسنده كرده است. وى منبع و مأخذ هر داستان را از كتاب‌هاى مقدم بر روزگار ابن قدامه و كتابهاى معاصر او چون «تذكرة الاولياء» عطار پيدا كرده و در پاورقى آورده است. همچنين شماره آيات قرآنى و سوره آن استخراج شده و برخى از دعاها كه به برخى از توبه‌كنندگان نسبت داده شده، در پاورقى آمده است. اشاره كوتاهى نيز به شرح حال راويان، شاعران و اعلام جغرافيايى صورت گرفته است. هيچ ترديد نيست كه همه اين داستان‌ها نمى‌تواند مستند و صحيح باشد و ساخته و پرداخته بودن برخى از آن‌ها، مانند داستان شماره 127، بسيار روشن است، ولى به نظر مترجم هنر ساختن و پرداختن چنان داستان لطيفى، خود ارزشمند است. پاره‌اى از عنوان داستان‌ها نيز با متن داستان ناسازگار است كه در پاورقى اشاره شده است. مترجم يكى از انگيزه‌هاى خود در ترجمه اين اثر را چند پرسش درباره توبه و ارزش آن و توبه‌كنندگان ذكر كرده كه از سوى دوست وى، مرحوم حاج سيد عبدالهادى آقايان در اسفندماه 1370ش (شعبان 1412ق) از اين ايشان صورت گرفته است.