جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مصحف بی بدیل قرآن صاحب دیوان معنایی خاصی است که در رهگذر این دیوان پرمعنا ادبیات عرب جلوه نمایی می‌کند و صرف و نحو این کلام الفبای این بیان است و نحو کلام همبستگی و ارتباط منسجم مصحف را شامل می‌شود که حتی حرفش مقصودی بلاغی است که راهنمای اجابت معنای صحیح است. حروف جاره با توجه به عدم استقلال معنایی لیکن محوریت عمیقی در این وابستگی معنایی با هنرنمایی متعلق خویش در اقامه معنای صحیح نقش بسزایی دارد، حروف جاره می‌تواند پل ارتباطی انتقال معنا را با توجه به شیم شناسنامه‌ای خود به مخاطب برساند حال این وابستگی معنا در سیطره متعلق و ارتباط آن با حروف جر به خصوص در جزء سوم و چهارم قرآن کریم و معنای اصلی و مجازی آن که در کاروان بلاغت است ایفای نقش می‌کند که متعلق وجوباًً یا جوازاً با حرف جر وضع نشده همراه می‌شود، بررسی این واقعه بلاغی بین متعلق و حروف جاره یک سیمای هنر معنایی را ایجاد می‌کند.

ادبیات هر ملتی، یکی از زمینه‌های مهم ثبت و ضبط مسائل فرهنگی و آداب و رسوم مختلف مردم است که تأثیر فراوانی برجامعه و تغییر و تحولات فرهنگی و اجتماعی دارد، بنابراین، ادبیات ارزشمند و متعالی، ادبیاتی است که در راه حفظ ارزش‌های انسانی وسوق دادن افراد جامعه به سوی آرمان‌های والای انسانی و زندگی بهتر تلاش کند. ادبیات متعهد در کشورهای اسلامی، علاوه بر ارزش‌های انسانی و اخلاقی، به ترویج آموزه‌های دینی ومدح و ستایش شخصیت‌های بزرگ و تأثیرگذار اسلامی نیز می‌پردازد. ادبیات دینی، از جمله زمینه‌های مشترک تأثیر و تأثر ادبی بین دو قوم فارس و عرب در طول تاریخ است که بررسی آن به دلیل هویت اسلامی دو ملّت، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، مدح علوی، به عنوان یکی از شاخه‌های ادبیات دینی، از جمله مضامین مهم ادبیات شیعی است که پس از مدایح نبوی مورد توجه شاعران فارسی و عربی قرار گرفته و شاعران زیادی در این زمینه هنرنمایی کرده‌اند. گرایشات مذهبی دولت صفوی در جهت گیری و انگیزه‌ی شاعران برای سرودن اشعار دینی و مذهبی به زبان فارسی و عربی تأثیر بسیاری گذاشت. رسمی شدن مذهب تشیع و حمایت از شیعیان توسط پادشاهان صفوی باعث شد تا پیروان این مذهب، علاقه و ارادت خود به خاندان رسول الله را آشکارا در سروده‌هایشان بیان کنند. پژوهش حاضر پس از بررسی وضعیت تشیع و شعر شیعی در قرن یازدهم هجری، به بررسی تطبیقی مضامین مشترک مدح علوی در اشعار فارسی و عربی این قرن، از نظر مضمون، شکل و اسلوب شعری و بر اساس مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی خواهد پرداخت. از جمله شاعران عرب و فارس در این قرن که مدایح مختلفی در ستایش امام علی (ع) سروده‌اند می توان به شاعرانی مانند السید المعتوق الموسوی، ابن ابی شافین البحرانی، سید علی خان المشعشعی و سید خلف المشعشعی و محمود الطریحی، محمد علی الطریحی، فخر الدین الطریحی، عبد الوهاب الطریحی، الحرفوشی العاملی، القاضی شرف الدین، جمال الدین المکی، شیخ بهائی، محمد باقر استرابادی، فیض کاشانی، کلیم کاشانی، فیاض لاهیجی، رضی الدین آرتیمانی، صائب تبریزی و طالب آملی و عائشه درانی و... اشاره کرد.

مفهوم انسجام به منظور درک بهتر روابط معنایی بین جملات ارائه شده است تا آن‏ها ‏را به مثابه ‏یک متن، از غیر متن جدا کند. این نوشتار با تکیه بر نظریه انسجام هلیدی و حسن، دعای شریف «ابوحمزه ثمالی» را از سه بُعد دستوری، واژگانی و پیوندی و به روش توصیفی – تحلیلی مورد واکاوی قرار داده است. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ‏گویی به این سؤالات است که: الگوی انسجــام تــا چه اندازه در متن‏بودگی دعای ابوحمزه ثمالی نقش دارد؟ آیا می‏توان مؤلفه‏های انسجام را بر متن این دعا منطبق دانست؟ یافته‏های پژوهش حاکی از این است که عنصر ارجاع، هم‏معنایی، تکرار و از میان ادات پیوندی، ادات افزایشی، تأکیدی و موصولات بیشترین بسامد را در متن دعا داشته‏اند و زمینه ‏ایجاد کلامی به این جامعیت و گستردگی، با بند‏های فراوان را برای تحقق بخشیدن به معرفت خداوند و نشان دادن راه سعادت و نجات بشر فراهم کرده است و توانمندی امام سجاد7 را در هنر شناخت کلام به خوبی نشان می‏دهد.

مصطفی جمال الدین (1996-1927) از شاعران معاصر نجف اشرف است. در برابر ظلم و استبداد به مبارزه پرداخت. و شیوه اصلاح را برای زندگی فردی و اجتماعی خود برگزید. او همین شیوه را در دعوت دینی . نوآوری در شعر در پیش گرفت. این شاعر در هدفمند کردن شعر و میان رسالت آن دیدگاه‌ها را دارد. از مهم‌ترین نظریات این است که شعر عروضی برخلاف شعر نو تمامی موضوعات زندگی را در برنمی‌گیرد.نگارنده در این پژوهش به بررسی تصویرپردازی در دیوان شاعر پرداخته و توانسته است میان زیبایی-شناسی قدیم که منحصر در صنایع بلاغی بوده و مفعوم امروزی تصویرپردازی که در بردارندۀ تصاویر رمزی و حسی و غیر آن است، تفوت قائل شود. این پژوهش تلاش کرده است تا رسالت تصویر در شعر جمال‌الدین را از طریق دلائل علمی و بررسی موضوعی نشان دهد.سرچشمه‌های شعر جمال الدین گوناگون است. از جمله آن می‌توان به طبیعت روستا که فراوان در شعرش حضور دارد اشاره کرد. وی با هر گل و شاخۀ آن روحش به پرواز در می‌آید. مطالعات حوزوی و دانشگاهی او توان علمی بالایی را در شناخت واژگان عربی و میراث ارزشمند قرآنی و روایی و شخصیات برجسته آن همانند پیامبر (ص) و امیرالمومنین علی (ع) و امام حسین (ع) به او ارزانی داشته است. آشنایی وی با ادبیات عامیانه، مطالعه آثار شاعران در دوران‌های مختلف و همچنین عقیدۀ امامیه شاعر از عوامل موثر در پختگی و قوت شعر وی است.دیوان شاعر موضوعات گوناگونی را نظیر دین، سیاست، جامعه، غربت، زن و اشتیاق به وطن به ویژه در سال‌های پایانی عمرش و مبارزه با رژیم حاکم بر عراق در خود جای داده است. از جمله تصاویری که در شعر جمال‌الدین از بسامد بالایی برخوردار است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:تصویر مفرد که مفاهیم محدودی را در خود جای داده است و تصویر مرکب که معانی متعدد و مضامین بلند را به خود اختصاص داده و تصاویر مادی که شاعر با آن معانی معنوی را ملموس ساخته است. تصویر انسانی که شاعر با آن توانسته است به تصویر شعری خویش حیات و زنده بودن را عرضه نماید.شاعر تنها به این تصاویر بسنده نکرده است بلکه او تصاویر حسی مربوط به حواس پنجگانه را به خوبی در شعر نمایان ساخته است، او در تصویر بحری دو تصویر را که یکی بر نور روشنایی دلالت دارد و دیگری بر رنگ ارائه نموده است، شاعر در تصور رنگی رنگی ده رنگ را که هر رنگ دارای دلالت متعدد و بعضاً مخالف یکدیگر هستند در اشعار خود جای داده است.دیوان اشعار علاوه بر تصاویر فوق الذکر تصاویر دیگری همانند تصویر زمان که شب و صبح و مضمون سال به ویژه از فصل بهار که نماد عقل‌های فعال و افکار زیباست در بر دارد و همچنین از تصاویر مکانی به ویژه شهر بغداد که آن را نماد تمدن و میراث می‌داند و از شهر نجف و زادگاه خویش یعنی سوق الشیوخ فراوان بهره برده است.از بررسی تصویر در شعر مصطفی جمال الدین می‌توان نتیجه گرفت که وی ضمن آنکه شاعر نوآور است میراث گذشته به خوبی در شعر حفظ کرده است و تصاویر او ضمن زنده بودن، تعامل سازنده با مخاطب به گونه ای است که با مسائل مهم زندگی امروزی جامعۀ خویش مرتبط است.کلید واژه‌ها: مصطفی جمال الدین، شعر عراقی معاصر، تصویر شعری، دلالت‌های رنگ‌ها، مضامین شعری

قرآن مهمترین منبع دینی و متنی مقدس است که در آیات متعددی، به عناوین و اوصاف مختلفی نامبردار گشته و چهار عنوان (قرآن،کتاب، فرقان و ذکر) از جمله عناوین مشهور و مورداتفّاق نظر اکثریت قرآن پژوهان می باشد. چون هر کدام از عناوین مذکور در آیاتی، مفهومی وصفی داشته اند از این رو در شمار نام های منقول مورد بررسی قرار می گیرند. در کنار عناوین گوناگون، قرآن به اوصاف متعدد و مختلفی نیز در قرآن معرفی شده که بنابر دیدگاه و نقلِ قرآن پژوهانِ برجسته شیعه و سنّی، هر کدام از این اوصاف دارای فلسفه خاصی بوده و بر بُعدی از ابعاد وسیع و بیکران این کلام الهی دلالت دارند، بر همین اساس در بخش های مختلفی که هر کدام بر بُعدی از ابعاد قرآن دلالت دارند؛ مورد معنا شناسی به روش کلی، قرار می گیرند. از طرفی ملاحظه می شود که اوصاف قرآن در بسیاری از آیات، وصف امور مختلف و متعدد دیگر واقع شده اند که باعث می شود بحث اشتراک به میان آید که با بررسی و چینش موصوفات این اوصاف بر اساس معیارهای که در اشتراک لفظی و معنوی به دست آمده، روشن می شود که اوصاف قرآن دارای اشتراک معنوی می باشند به این معنا که یک مفهوم کلی دارای مصادیق متعدد هستند که با یکدیگر رابطه برقرارمی کنند؛ گرچه هر یک از این معانی، ویژگی هایی دارد که دیگری از آن عاری است ولی در نهایت همه این معانی و مصادیق را یک اشتراک معنایی پیوند می دهد به گونه ای که هر وجه معنایی، مصداقی برای آن مفهوم کلی می شود و این ویژگی با کثرت بطون آیات سازگاری دارد، در نتیجه اعجاز قرآن را در ناحیه لفظ و معنی بیشتر از اشتراک لفظی آشکار می سازد.

زبان مهم ترین ابزار ارتباط میان انسان ها برای بیان مفاهیم ذهنی آن هاست. هر زبان و گویشی اسلوب های خاصی دارد که متکلم با به کارگیری آن می تواند با کلام خود بر روح و جان مخاطب تاثیر بگذارد. از جمله آن زبان ها، زبان قرآن (زبان عربی) و از جمله آن اسلوب ها، اسلوب تاکید است.قرآن اسلوب های تاکیدی فراوانی را در خود جای داده است. اسالیب تاکیدی قرآن دارای شیوه ها، شاخه ها و مسائل گوناگونی است و می توان از دیدگاه هایی چند به این موضوع پرداخت.تاکید از مسائل بنیادی علوم بلاغت است و آن چه ما در این نوشتار در زمینه تاکید مورد بررسی قرار می دهیم فراتر از تاکید مصطلح در علم صرف و نحو است و بیشتر در گستره علوم بلاغی قرار می گیرد.این تحقیق در صدد آن است که به استناد آیات قرآنی (در پنج جزء آخر) به توضیح و تبیین بعضی از وجوه تاکید بپردازد که در مجموع در ذیل تقسیم بندی تاکید با اطناب، تاکید با تکرار، و تاکید با روش های بلاغی مورد بررسی قرار می گیرد.