جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«توثیق و تضعیف در روایات شیعه و سنی؛ مطالعه موردی محمد بن ابی‌بکر» از آثار خانم مایا یازگی، رویکردی نو در پرداختن به شخصیت‌های روایی صدر اسلام دارد و می‌تواند الگویی برای مطالعات تاریخی، روایی و حتی رجالی باشد. وی با تحلیل محتوایی روایت‌های مربوط به محمد بن‌ابی‌بکر در منابع فریقین، تاریخ‌نگاری اسلامی را به چالش می‌کشد؛ به باور وی، تاریخ‌نویسان مسلمان با درگیرشدن در مناقشات مذهبی، حوادث را از زاویه نگاه مذهب خود گزارش کرده‌اند. ارزیابی روشی و محتوایی این مقاله حاکی است که با وجود رویکرد بدیع نویسنده، به سبب برخی اشکالات روش‌شناختی، نمی‌توان همه یافته‌های او را تأیید کرد. ضمن اینکه نادیده گرفتن برخی منابع اطلاعاتی مثل منابع رجالی و گاه تاریخی و نیز اشکالات محتوایی، از جمله مهم‌ترین اشکالات پژوهش یادشده است.

بهره مندی هرچه بهتروبیشترازکتب تفسیری درابتدانیازمندشناخت انواع روش های مختلف تفسیری موجود ومطالعه آنها می باشد.گرچه درگذشته به«روش شناسی»کمترتوجه شده است، اماامروزه یکی ازمسائل مهم وضروری علوم است. اهمیت آن درارتباط باعلم تفسیر،که باکلام وسخن خداوندسروکاردارد، بیشترنمایان می شود؛ چراکه دستیابی به روش درست تفسیر،جزباجدی گرفتن روش شناسی تفسیرممکن نخواهدبود.ضرورت روش درست تفسیرزمانی آشکارمی شودکه بدانیم پیامبراکرم(ص)تفسیربه رأی راباوجوددستیابی به حق، باطل اعلام کرده است، یعنی مهم روش درست تفسیرسخن خداونداست. هدف رساله حاضرشناخت چارچوب وروش علامه طهرانی درکتاب معادشناسی می باشدکه درراستای نمایان شدن کیفیت ومحتوای فکری ونوع نگرش مفسربه آیات قرآن وکیفیت بهره گیری ایشان ازمنابع است.با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی (توصیف کلمات مرتبط با روش، سبک، گرایش و مبانی و تحلیل متنی و پردازش اطلاعات) در کتاب معاد شناسی علامه سید محمدحسین حسینی طهرانی و بررسی شیوه‌ها، روش‌ها و سبک‌های تفسیری ایشان درمی‌یابیم که از روش‌های تفسیری قرآن به قرآن، تفسیر روایی، عقلی ، اجتهادی واز گرایش‌های تفسیری فلسفی، عرفانی، ذوقی و تربیتی استفاده نموده و از ذکر نکات اخلاقی نیز غفلت ننموده‌اند.مبانی تفسیری ایشان که بیشترازنوع مبانی صدوری می باشندعبارتنداز:الهی بودن الفاظ ومحتوای قرآن، حجیت سنت ائمه (ع)، قرآن باعبارات والفاظش به تواترثابت است، صیانت قرآن ازتحریف،اعتقادبه ظهروبطن قرآن، حجیت خبرواحدو...زبان بیان تفسیر به دو زبان فارسی و عربی می‌باشد؛ شکل و قالب بیان تفسیر به صورت نثر علمی که با استفاده از مطالب دقیق فلسفی، عرفانی، روایی و قرآنی نگاشته شده است و موضوعی بودن تفسیر که در رابطه با معاد و مسائل مرتبط به آن است ازمولفه های سبک تفسیری ایشان می باشد.

مطالعه نظم قرآن که گاهی ذیل بحث اعجاز مطرح می‎شود، با رویکردها، مدل‌ها و روش‌های گوناگون بررسی می‌شود، نوشتار پیش‏رو رویکردِ جدیدی به بررسی مسئله انتظام متنی قرآن با رویکرد زبانشناسی دارد و بعد از الگو قرار دادن مطالعات زبان‌شناسی‌ متن، ابعاد تازه‌ای از این انتظام مشخص می‎کند. روش مورد اتخاذ به ساختار بنیاد-خرد؛ که منجر به رونمایی از ساختارهای پیچیده‌ای چون؛ خوشه‌ای، شبکه‌ای‌واژه‌محور، ساختار متقارن، چینش تصدیری، چند پایگی متوازی، مطابقه شده‌است و ساختار آوا-بنیاد خرد؛ که در آن فواصل، تکرار حروف مقطعه در ابتدای سود و واج آرایی با نغمه حروف است تقسیم می‎شود. با تحلیل بافت‌های مجزا و با محور قرار دادن معنا در کنار ساختار ذیل هر بخش، نوعی وحدت رویه در بافت قرآن کشف و این امر منتج به ارتباط بسیار پیچیده‌، ولی حقیقی در این شکل از واحد‌های قرآنی شده و نمایی جدید از بعد اعجاز قرآن را با رویکرد زبانشناسی نمایان می‌سازد.

یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در مواجهه با قرآن، درک تفاوت‌های معنایی واژگان قریب‌المعنی است. این چالش به هنگام ترجمه، بیشتر جلوه‌گر می‌شود؛ زیرا قرآن برای گزینش هر واژه و چشم‌پوشی از مترادفات آن، حکمتی را در نظر داشته که بی‌توجهی به آن باعث ناتوانی ترجمه در انعکاس معنای مراد الهی به زبان مقصد می‌شود. این پژوهش می‌کوشد نخست تفاوت‌های معنایی سه واژه «عصیان، طغیان و بغی» را در قرآن کریم از رهگذر تحلیل داده‌های مربوط به این واژگان در منابع لغوی و سنت تفسیری و تأکید بر دلالت‌های معناشناختی و رهیافتهای سیاقی، مطالعه و آنگاه میزان موفقیت برخی مترجمان فارسی‌ قرآن را در انعکاس موفق این تفاوت‌ها، ارزیابی کند. یافته‌ها حاکی از آن است که عصیان به معنای مطلق سهل‌انگاری در فرمان مولا و بی‌اعتنایی به آن است؛ و طغیان، زیاده‌روی و تجاوز از حد در عصیان؛ و بغی، به معنای مطلق طلب تجاوز و تعدی است؛ چه این طلب در حد اراده باشد، یا به فعلیت برسد. با این تفاوت که در بغی، جنبه عمومی و مدنی عصیان مد نظر است. در مقام ترجمه نیز این تفاوت‌ها در ترجمه‌های تفسیری بهتر و گویاتر منعکس شده است.

یکی از روایاتی که در منابع سیره، تراجم و تاریخ امامیه بارها بدان اشاره و استناد شده، روایت «ما منا الا مقتول او مسموم» است. بر پایه این روایت، به شهادت همه امامان معصوم - حتی امامانی که شاهد تاریخی محکمی بر شهادتشان وجود ندارد - حکم شده است؛ در حالی که این روایت تاکنون از مسیر مداقه‌های سندی و متنی نگذشته و ارزیابی‌های معمولِ فنی در متن و مدلول آن صورت نگرفته است. این مقاله، ضمن ارزیابی درجه اتقان روایت فوق، میزان مدخلیت آن در اثبات شهادت امامان دوازده‌گانه را مورد مطالعه قرار داده است. یافته‌ها حاکی از آن است که این روایت، با وجود برخی اشکالات در بعضی از اسنادش، سندهای بی‌عیبی نیز دارد و گذشته از این، از نظر متنی نیز چندان غریب نمی‌نماید و تمامی اشکالات وارد بر متن آن، قابل پاسخ‏گویی است، اما این روایت به تنهایی در اثبات مسأله شهادت جمیع ائمه: کافی نیست.

یکی از بسترهای اختلاف میان فریقین، روایات تفسیری است. این روایات در فهم قرآن و احکام کارایی دارد و نوع تعامل مسلمانان با این روایات، در شکل گیری باورهای ایشان و استخراج احکام شرعی، تاثیر بسزایی دارد. این میان تعامل اهل سنت با روایات اهل بیت اهمیتی دوچندان دارد، چراکه سخن اهل بیت، نزد شیعه بس مهم است، به گونه ای که هیچ برخورد مغرضانه ای با سخنان ایشان را بر نمی تابند و از سویی، اهل سنت نیز جایگاه والای اهل بیت و شخصیت عظیم ایشان را می ستایند و لذا انتظار می رود در متون تفسیری خود به روایات ایشان، دست کم درحد روایات صحابه و تابعیان، توجه کنند. در این پژوهش سه تفسیر از مهم ترین تفاسیر اهل سنت جستجو و آمار مربوط به روایت های هر یک از امامان شیعه در این منابع به تفکیک، استخراج، و چگونگی تعامل این سه مفسر با روایات اهل بیت، تحلیل و ثابت شده است که این مفسران، در بهره برداری از روایات تفسیری اهل بیت، کارنامه درخشانی ندارند.

یکی از روایات پیچیده در منابع شیعه، روایت ابراهیم بن عمر از امام صادق دربارۀ اسم مکنون الهی و نسبت آن با اسماء حسناست. محتوای این روایت، جنبه های مختلف معنا را برمی تابد؛ ازاین رو باعث گوناگونی دیدگاه ها دربارۀ مدلول این روایت شده است. در این مقاله، دیدگاه های مختلف را دربارۀ مفهوم اسم در این روایت می آوریم و تصریح می کنیم که اسم در اینجا، اسم لفظی نیست، بلکه اسم عینی و حقیقت خارجی است. آنگاه دیدگاه های محدثان و فلاسفه را دربارۀ مصادیق اسم ظاهر بررسی می کنیم ونتیجه می گیریم اسماء ظاهر، سه اسم «الله»، «تبارک» و «تعالی» است. در پایان نیز به ماهیت اسم مکنون یادشده در روایت می پردازیم و پس از تحلیل دیدگاه های محدثان و فیلسوفان، نتیجه می گیریم منظور از اسم مکنون، مقام «احدیت» است که با اسماء ظاهر پوشیده شده.

شخصیت شناسی عالمان و محدثان یکی از مباحث مهم حوزه مطالعات حدیثی است. ضرورت آن در پرتو شناخت راویان و مؤلفان کتب حدیثی و سنجش میزان اطلاعات علم الحدیثی آنها حاصل می شود. این مقاله درصدد معرفی نووی و جایگاه وی در حدیث اهل سنت است. نخست، کتابشناسی احوال و آثار نووی و سپس شخصیت علمی وی مورد بررسی قرار گرفته و در پایان، شرح ناتمام او بر صحیح بخاری از نظر سبک نگارشی و نوع اطلاعات موجود در آن بررسی و تحلیل شده است.