جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف این پژوهش تبیین روش‌های کسب معرفت در تربیت عقلانی از منظر فارابی است. روش پژوهش شیوه استنتاجی فرانکنا است. پس از گردآوری اطلاعات بر اساس روش تحلیل محتوای قیاسی، مفاهیم مربوط به موضوع تبیین شده است. به این منظور ابتدا معانی و مفاهیم مربوط به اهداف تربیت عقلانی در اندیشه فارابی را توصیف کرده‌ایم. سپس، مفاهیم هم‌دسته شده و در مقوله‌های مجزا قرار گرفته و گزاره‌های واقع‌نگر فلسفی مربوط به آن مشخص شده است، و در آخر به روش استنتاجی فرانکنا اهداف، اصول و روش‌های کسب معرفت در تربیت عقلانی از منظر فارابی مشخص شده است. نتایج مبین آن است که در نگاه فارابی کسب معرفت یکی از روش‌های مؤثر در تربیت عقلانی است و از سه راه می‌توان به معرفت دست یافت: آموختن علم، مشاهده، و کسب تجربه. توجّه دقیق‌تر مؤلفان کتب درسی، برنامه‌ریزان آموزشی و معلمان به این روش‌ها می‌تواند در برنامه‌ریزی و ایجاد زمینه لازم برای تحقّق تربیت عقلانی مفید باشد و مدرسه به عنوان واحد اجتماعی کوچکی می‌تواند در این زمینه نقش ویژه‌ای داشته باشد.

معناداری زندگی و جست‌وجوی این معنا یک ضرورت اخلاقی، روحی، روانی و دینی است. علامه طباطبایی و بسیاری از فلاسفه اسلامی و شیعه بر آن هستند که معنای زندگی تا حدود زیادی وابسته به ساختار غریزی و فطری افراد است. این نیاز مانند نیازهای اساسی انسان(خوردن، آشامیدن و نیاز جنسی) است که به صورت اولی و فطری در انسان وجود دارد. توماس آکویناس و علامه طباطبایی هر دو کشف باور دانسته شده‌اند زیرا هر دو به وجود غایت در آفرینش انسان و جهان بر اساس مفهوم حکمت الهی و وجود غایت در سیر تکاملی موجودات اعتقاد دارند. رویکرد پژوهش حاضر تطبیقی است. اشتراک هر دو فیلسوف در این است که معنای زندگی را به مثابه هدف زندگی در نظر گرفته و هدف زندگی را وجود خداوند دانسته‌اند. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ این سؤالات است که پس از شناخت مبانی و نوع رویکرد فلسفی آن‌ها نقاط اختلاف و اشتراک این دو متفکر کجاست؟ و دیدگاه تربیتی آن‌ها چیست و چگونه می‌توانیم نسبتی بین دیدگاه این دو متفکر در بحث معنای زندگی و نگاه تربیتی برقرار نماییم.

عقل در حکمت مشاء، از جمله در اندیشۀ فارابی از اهمیت و جایگاه ویژه‌یی برخوردار است؛ تا بدانجا که وي رساله‌یی در باب عقل نگاشته است. فارابی خود نیز بعنوان مؤسس فلسفۀ اسلامی، جایگاهی بیبدیل در تاریخ فلسفه دارد؛ بنابرین تحقیق دربارۀ عقل در اندیشۀ فارابی اهمیتی دوچندان پیدا میکند. پژوهش حاضر با هدف تبیین مفهوم تربیت عقلانی بر مبنای نظریۀ عقل در اندیشۀ فارابی و با روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی فراهم آمده است. بدین منظور، ابتدا به بررسی مفهوم عقل در اندیشۀ فارابی پرداخته شده و سپس با توجه به این نظریه، مفهوم تربیت عقلانی تبیین شده است. یافته‌های این پژوهش نشان میدهد که از دیدگاه فارابی، تربیت در بُعد عقلانی، هم عقل نظری و هم عقل عملی را در بر میگیرد. هدف تربیت عقلانی اینست که آدمی در حیطۀ عقل نظری مراتب عقل ـ از عقل هیولانی تا رسیدن به عقل مستفادـ را در پرتو ارتباط با عقل فعّال طی کند و در حیطۀ عقل عملی، در پرتو معرفت عقلانی، از خردمندی به خردورزی برسد؛ بعبارتی، انسان به مرحلۀ فعلیّت تام و تجرّد محض دست یابد.

این پژوهش بر آن است تا دریابد از منظر قرآن کریم والدین چه الزامات تربیتی نسبت به فرزندان خود دارند تا بتوانند فرزندانشان را در راه رسیدن به کمال بشری هدایت نمایند که با مراجعه به مبانی قرآنی بر استخراج و تبیین علمی مفاهیم مهم مربوط به موضوع تمرکز شد. روش تحقیق در این پژوهش کیفی با رویکرد تحلیل محتوا یا «روش تحلیل منطقی فرارونده» می‌باشد. تحلیل محتوا از نظام مقوله‌ای قیاسی با استفاده از اسناد و مدارک و اطلاعات مورد نیاز منابع مکتوب و دیدگاه‌ها و نظریات علماء و اندیشمندان، بالأخص مباحث تربیتی و اخلاقی اسلامی، با ابزار کتابخانه‌ای از طریق فیش برداری می‌باشد. بر اساس یافته‌ها می‌توان گفت که از منظر قرآن کریم، ضروری‌ترین مؤلفه تربیتی، مسئولیت پذیری تربیتی والدین در مقابل فرزندان با شناخت مصداق‌های معین قرآنی، شیوه‌ها و اهداف تربیتی معروف و عمل به آن است که خانواده‌ها و جامعه به آرامش و نیز به مقصد می‌رسند.