جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عالم برزخ، جهانی است که میان دنیا و آخرت قرار دارد که بعد از وداع با دنیا زندگی آغاز می‌گردد و با وقوع قیامت پا به حیات آخرت گذاشته می‌شود. اعتقاد به عالم برزخ و عالم آخرت از مسائل قطعی دین اسلام است که در قرآن کریم و احادیث مطهره به صراحت پیرامون آن سخن به میان آمده است. استخراج فرامین، معارف و براهین کار آمد و جهان شمول قرآن کریم، و تعمیق و ترویج معارف ناب آن، به صورت اصولی در جامعه، جهت ارائه به مخاطبان این کتاب جامع و جاودانه آسمانی، ضرورتی ویژه دارد. اهمیت این تحقیق برخاسته از اهمیت اعتقاد به جهان پس از مرگ از منظر قرآن کریم در مقایسه‌ای بودن و جامعیت آن است. در این پژوهش به کمک آیات و روایات دربارۀ این موضوع جوانب مختلف حیات انسان را در عالم برزخ و عالم آخرت بررسی کرده و توضیح داده است. پژوهش به صورت بنیادی انجام گرفته و برگرفته از آیات قرآن کریم و اطلاعات مورد نیاز آن از نوع متون و مفاهیم است، و با شیوه کتابخانه‌ای به گردآوری اطلاعات پرداخته شده است. شامل چهار فصل می‌باشد: در فصل اول به کلیات پرداخته شده، فصل دوم راجع به برزخ و ویژگی‌های برزخی است که عبارتند از: عدمی بودن حیات برزخی، تقسیم سه گانه افراد در عالم برزخ، همچون خواب بودن عالم برزخ، پایان پذیر بودن عالم برزخ، حضور تک به تک در عالم برزخ، برقراری شب و روز و آسمان و زمین در برزخ، بهره‌مندی بهشتیان از رزق الهی در هر صبح و شام، پرسش از امور کلی در برزخ، توان شنیدن و فهمیدن مردگان، دیدار مومن پس از مرگ با خانواده خویش، بهشت و جهنّم برزخی، فواید وجود عالم برزخ، تکامل در برزخ، ارتقای درجه افراد، ماهیت حیات برزخی. فصل سوم در رابطه با آخرت و ویژگی‌های آن است که عبارتند از: دلایل وجود حیات اخروی، کیفیت ظهور حیات دنیا در آخرت، جاودانگی، گروه‌های سه گانه مومنان در آخرت، صالحان و مالکیت بهشت، تجسم اعمال صالحان در بهشت، نگاهی بر آیات مربوط به بهشت و نعمت‌های بهشتی، نعمت‌های جاودانه بهشت، نعمت‌های معنوی بهشت، عذاب‌های آخرت، عذاب‌های جسمی آخرت، همه جانبه بودن عذاب‌های آخرت، آرزوی کافران و عصیان گران در یکسان و هموار شدن با زمین، گواهی دادن گوش و چشم و پوست‌ها، عذاب‌های سخت و دردناک، عذاب‌های روحی آخرت، مقایسه دوزخیان و بهشتیان. و فصل چهارم هم بیان نتیجه‌گیری و وجوه اشتراک و افتراق حیات در این دو عالم و نیز ارائه پیشنهادات است. این پژوهش می‌تواند در نظام تعلیم و تربیت، مراکز دانشگاهی، حوزوی و مشاوره به عنوان یکی از مسائل مهم مطرح شود و در اختیار پژوهشگران، اساتید، سخنرانان و مشاوران محترم قرار بگیرد تا با برانگیختن حبّ بقا و گرایش به خیر، تأثیر مطلوب را بر مخاطبین بگذارد.

نفوذ روایات اسرائیلی (به معنای اخص) که اصلی‎ترین منبع آن‌ها متون دینی یهود و نقل‎های اهلِ‎کتابِ نومسلمان بود، به منابع روایی و تفسیری مسلمانان، امری مسلّم است. این نوشتار با روش توصیفی-تحلیلی و انتقادی به بررسی تأثیر این روایات بر آراء فقهی مفسران پرداخته است. اعتماد کورکورانه برخی از مسلمانان به این روایات، نقل مکرّر و کتابت آن‌ها در کتب روایی باعث گردید کثرت نقل بر عقل سیطره یافته، روایات مخالف با آموزه‎های قرآن کریم، مقبول اکثر مفسران و عالمان افتد. پیامد این پدیده، صدور احکامی فقهی بر پایه‎ی آموزه‎های اسرائیلی بود. آنچه از محتویات سفر پیدایش به روایات اسلامی نفوذ یافت و بر آراء مفسران در حوزه فقه اثر گذاشت، در عرصه احکام زنان کاملاً مشهود است. باور أسفه السفهاء بودن زنان و وجوب نصب قیم برای آن‌ها در امور مالیشان، قصاص نشدن مرد برای ضرب و جرح همسرش و ... احکامی از این دست هستند.

یکی از مهم‌ترین چالش‎ها در روند ترجمه قرآن کریم به زبان‎های دیگر، رعایت اسالیب نحوی مختلف و انتقال صحیح آن به زبان مقصد است. تضمین، یکی از همین اسالیب نحوی است. پیاده کردن این اسلوب در آیات قرآنی همواره با اختلاف نظر بین علمای نحو، مفسران و مترجمان همراه بوده است. نوشتار حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به نقد نحوه مواجهه مترجمان زبان عبری با اسلوب تضمین در قرآن کریم پرداخته است. ترجمه صحیح تضمین، از این حیث اهمیت دارد که انتخاب واژه مضمَّن، گاهی بر حوزه استخراج و تبیین حکم فقهی، عقاید و لطافت در تبیین واژگان آیات کریمه، تأثیرگذار است. ترجمه‎های عبری قرآن کریم عمدتاً فاقد توجه کافی به اسلوب تضمین هستند. اگرچه در مجموع، مسلمانان در این ترجمه‎ها موفق‎تر بوده‎اند؛ اما مانند مترجمان غیرمسلمان، با بی‎توجهی به ترجمه صحیح این اسلوب، گاهی بیانی خلاف مبانی شریعت و احکام اسلامی داشته‎اند. از علل اشتباهات ترجمه‎های عبری در مورد تضمین، ناتوانی مترجم در انتقال صحیح این اسلوب و بی‎اطلاعی از فرهنگ مردم زمان نزول است.

با اینکه دو آموزه تثلیث و تجسد خدا در عیسی مسیح، بنیادی‌ترین آموزه‌های الهیاتی مسیحیت هستند، قرآن و روایات اهل‌بیت علیهم السلام، آن دو را کفر معرفی کرده، با بیان‌های مختلفی بر بطلان آنها استدلال می‌کنند. براین‌اساس، رسالت و گستره موضوع این پژوهش در مرزها و مسائل زیر تعیین شده است: تبیین دو آموزه تثلیث و تجسد در مسیحیت؛ نقد آن دو با مراجعه به قرآن، روایات شیعی و برخی آثار علمای اسلامی؛ و سرانجام تحلیل و نقد دو شبهه «متفاوت بودن تثلیث مورد انتقاد قرآن با تثلیث مورد باور مسیحیان» و «یکسان بودن تجسد در معارف مسیحی، با تجلی در منابع اسلامی». حاصل یافته‌های تحقیق بیانگر این است که تثلیث و تجسد با برخی اصول یقینی خداشناسی توحیدی در تعارض بوده و به اشکالات بسیاری مبتلا هستند. از جمله تناقضمندی، ترکیب‌پذیری ذات خدا، نقص صفات کمال در اقانیم ثلاثه، تغییر و انفعال در ذات خدا.

در تفسیر آیه 59 سوره نساء و در تبیین مفهوم و نیز مصادیق اولی الامر نه‌تنها میان مفسران شیعه و مفسران اهل سنت اختلاف‌نظر بوده است بلکه گستره این اختلاف‌نظر را می‌توان در میان مفسران هر یک از دو مذهب نیز جستجو کرد. در نگاه مشهور شیعه، اولی الامر به معصومین (ع) تفسیر گردیده است؛ اما تبیینی نو از اولی الامر در میان برخی مفسران شیعه شکل گرفت که از اولی الامر تفسیری عام‌تر از معصوم ارایه می‌دهد و ولی فقیه را بعنوان یکی از مصادیق آن تعیین می‌کند. پژوهش حاضر در صدد است تا با استناد به منابع شیعه به تحلیل و نقد دیدگاه مشهور بپردازد و روشن سازد که اگرچه امامان معصوم(ع) کامل ترین مصداق اولی الامرند اما از سیاق آیه، خصوصیت عصمت برای اولی الامر فهمیده نمی‌شود و استدلال دیدگاه مشهور شیعه به آیه جهت متعین کردن مصداق اولی الامر در امامان معصوم(ع)، با اشکالات جدی مواجه است.

یکی از قصه‌های مشترک در تورات و قرآن کریم، قصه طوفان نوح علیه‌السلام است. بااین‌حال، در آن دو، گسترۀ این عذاب از حیث جهانی یا منطقه‌ای بودن طوفان، دامنۀ هلاک‌شوندگان و نجات‌یافتگان به شکل متفاوتی انعکاس یافته است. همچنین، مبانی الهیاتی، اخلاقی و عقلی این داستان در تورات متفاوت از قرآن است. تورات گسترۀ عذاب را به‌صراحت شامل کل کرۀ زمین و شامل همۀ موجودات روی زمین معرفی می‌کند درحالی‌که مفسران قرآن در این مورد اختلاف دیدگاه دارند. برخی مفسران از عالم‌گیر بودن طوفان و برخی دیگر از محلی بودن آن دفاع کرده‌اند. در پژوهش حاضر که به روش توصیفی ـ تحلیلی تدوین شده است، پس از نقل و نقد دیدگاه تورات و نیز تحلیل اهم آراء مفسران و بیان دلایل قرآنی، روایی و عقلی هر دیدگاه، به نقد نگرۀ جهانی بودن طوفان پرداخته شده است و نهایتاً از محلی بودن طوفان، دفاع شده است.

قرآن، به‌عنوان کامل‌ترین و آخرین کتاب آسمانی، از کتاب­های آسمانی گذشته با عناوین عام و خاصی همچون کتاب، صحف، زُبُر، الواح، تورات، انجیل و زَبور یاد می‌کند. در این مقاله، نسبت محتوایی کتاب‌های آسمانی پیشین با یکدیگر و نیز نسبت محتوایی قرآن با آن‌ها بررسی و تحلیل قرار شده است. از نظر محتوایی، تورات اصیل، بیش‌تر از سنخ احکام و اعتقادات (توحید، معاد، نبوت)، و انجیل اصلی، بیش‌تر از سنخ موعظه و اخلاق بوده و همین امر، سبب شده است که این دو کتاب در کنار هم، وسیلۀ هدایت مردم معرفی شوند. اما قرآن، به‌عنوان کامل‌ترین و آخرین کتاب آسمانی، «مُهَیمِن» بر کتابها آسمانی گذشته معرفی شده است. لذا، نسبت قرآن کریم با تمام کتاب‌های آسمانی پیشین، عموم و خصوص مطلق و نسبت دو کتاب تورات و انجیل با یکدیگر، عموم و خصوص من وجه است. دربارۀ محتوای صحف ابراهیم(ع) و زبور داود(ع) علی‌الظاهر مطلبی در قرآن نیست.

خداوند متعال به دنبال هبوط آدم به روی زمین، وسیله هدایت او را نیز فراهم کرد: ‏البقره/۳۸؛ قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْها جَمیعاً ‏فَإِمَّا یَأْتِیَنَّکُمْ مِنِّی هُدىً فَمَنْ تَبِعَ هُدایَ فَلا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُون‏. از جمله این که برخی انبیای‌ الهی را، همراه با ‏کتاب آسمانی برای هدایت مردم فرستاد: ‏البقره/ ۲۱۳؛ کانَ النَّاسُ أُمَّهً واحِدَهً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِیِّینَ مُبَشِّرینَ وَ مُنْذِرینَ وَ ‏أَنْزَلَ مَعَهُمُ الْکِتابَ بِالْحَقِّ لِیَحْکُمَ بَیْنَ النَّاسِ فیمَا اخْتَلَفُوا فیهِ وَ مَا اخْتَلَفَ فیهِ إِلاَّ الَّذینَ أُوتُوهُ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْهُمُ الْبَیِّناتُ بَغْیاً ‏بَیْنَهُمْ فَهَدَى اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا لِمَا اخْتَلَفُوا فیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَ اللَّهُ یَهْدی مَنْ یَشاءُ إِلى‏ صِراطٍ مُسْتَقیم‏. در ادوار مختلف، ‏این سنّت الهی، یعنی راهنمایی بشر به‌ وسیلۀ قوانین الهی (کتاب‌های آسمانی) ادامه داشته است. قرآن، به عنوان ‏کامل‌ترین و آخرین کتاب آسمانی، از کتب آسمانی گذشته، با عناوین عام و خاصی همچون کتاب، صحف، زُبُر، الواح، ‏تورات، انجیل و زَبور یاد کرده است. در پژوهش حاضر، کتب آسمانی پیشین، به لحاظ ماهیت، اوصاف، اصالت وحیانی ‏و تاریخی، و نسبت محتوایی آنها با یکدیگر و نیز نسبت محتوایی قرآن با آنها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. ‏تعریف تورات در یهودیت، مسیحیّت و اسلام یکسان است، درحالی که تعریف قرآن از انجیل و زبور و صحف متفاوت ‏از تعریف یهودیان و مسیحیان است. اگرچه قرآن، اوصاف مختلفی را دربارۀ همه یا برخی از این کتب بیان کرده، ولی ‏در این میان، تورات از جایگاه ممتازتری برخوردار است. به لحاظ محتوایی، تورات اصیل، بیش‌تر از سنخ اعتقادات ‏‏(توحید، معاد، نبوت) و احکام، و انجیل اصلی، بیش‌تر از سنخ موعظه و اخلاق بوده است؛ همین امر، سبب شده است ‏که این دو کتاب در کنار هم، وسیله هدایت مردم معرفی شوند. اما قرآن، به عنوان کامل‌ترین و آخرین کتاب آسمانی، ‏‏«مُهَیمِن» بر کتب آسمانی گذشته معرفی شده است. لذا، نسبت قرآن کریم با تمام کتاب‌های آسمانی پیشین، عموم و ‏خصوص مطلق و نسبت دوکتاب تورات و انجیل با یکدیگر، عموم و خصوص من وجه می‌باشد. دیدگاه قرآن درباره ‏میزان اصالت تورات و اناجیل موجود در زمان نزول نیز این است که قرآن هرچند یهودیان و مسیحیان را به انواع ‏تحریفات متهم می‌کند ولیکن، کتب مقدس یهودیان و مسیحیان را فی‌الجمله دربردارندۀ برخی معارف اصیل الهی ‏می‌داند.‏

معاد به معنای رستاخیز دربردارنده اصولی چون وجود جهان و نشئه دیگری غیر از عالم مادی و همچنین حساب و کتاب نسبت به فضایل و رفتار آدمی است.اعتقاد به معاد و سرایی دیگر و بازگشت و رستاخیز انسان، یکی از اصول اولیه آموزه‌های تربیتی همه ادیان الهی و از مهمترین مبانی پذیرش اصول اخلاقی و حرکت در مسیر فضایل اخلاقی است.همچنین آموزه‌های اخلاقی بخش وسیعی از معارف قرآن را به خود اختصاص داده است، این آموزه‌ها برخاسته ازعوامل و انگیزه‌های متعددی است؛ که برخی، صرفاً برخاسته از ندای درونی وجدان آدمی و برخی دیگربرخاسته از خداباوری و خودشناسی می باشد. آن چه در این رساله مورد مداقّه واقع شده است؛ آن دسته از آموزه های اخلاقی است کهیا مستقیماً منبعث از باور به معاد و روز جزاست و یا این که معادباوری موکّد برخی از آنهاست. در این نوشتار با تمسک به آیات غنی قرآن و مراجعه به روایات تفسیری ائمه معصومین 3، تلاش شده است تا به تحلیل و بررسی الزامات اخلاقی برخاسته از ایمان به معاد و نقش کاربردی آن در اکمال و تعالی اخلاق فردی و اجتماعی انسان پرداخته شود تا نقش برجسته ایمان به معاد در تربیت و تزکیه نفس انسان که در نهایت التزام عملی را به دنبال خواهد داشت کاملاً مشخص شود. گردآوری اطلاعات در پژوهش حاضر از طریق اسناد کتابخانه ای انجام پذیرفته و روش آن آمیزه ای از وصف و تحلیل است.کلیدواژه: الزامات اخلاقی، ایمان به معاد، قرآن کریم