جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اختلاف صفار و کلینی به عنوان استاد و شاگرد در خصوص جامعیت قرآن و سنت را بایستی در نوع نگاه آن ­دو به جایگاه عقل و نص، همراهی امام (ع) با کتاب و سنت، معنای تفویض و نیز با توجه به قرابت هریک از ایشان به طیف‌های کلامی در درون امامیه، باز جست. کلینی که قرابت بسیاری به طیف عقل­گرا و قرآن­محور هشام ­بن ­حکم داشت و در مسأله تفویض امور به پیامبر (ص) و امام (ع)­، جانب دیدگاه متعادل و خارج از اتهام به غلو را می­گرفت، قرآن و سنت را جامع همه اموری می‌دانست که انسان­ها حداقل در مسائل دینی بدان نیاز دارند. از این‌رو امام (ع) را صرفاً به عنوان حامل و مفسر کتاب و سنت در نظر می‌گرفت؛ اما صفار با شدت نص­گرایی و طبعاً عقل­محور نبودن، ارائه معنایی موسع از تفویض و همچنین در متهم شدن به غالی­گری، قرابتی با طیف مفضل ­بن ­عمر داشت و در نتیجه، قرآن و سنت را جامع هر آنچه انسان­ها بدان­ها نیاز دارند، نمی­دانست. البته، این مسأله برای وی و در منظومه اعتقادی­اش، مشکلی ایجاد نکرده و او علم امام (ع) را که در «بصائر الدرجات» به شکلی حداکثری به آن پرداخته است، به عنوان پوشش­دهنده مواردی می­داند که در کتاب و سنت نیامده است.

بانوان جهان امروز به دلیل گم کردن خودحقیقی و جایگاه ارزشی شخصیتی، دچار بی‌هویتی شده و برای بدست آوردن کرامت و معصومیت از دست رفته خود به دنبال الگوها و مکاتب بشری سرگردانند. شناخت الگویی کامل، کریم و واحد در همه ابعاد وجودی و زندگانی، برای بانوان امروز به منظور حفظ عزت‌نفس و شرافت از دست رفته خود و حفظ جامعه بشری از غرق شدن در انحرافات امری حیاتی است. قرآن کریم حضرت مریم راکه مورد قبول ادیان یهود و مسیح است، الگوی زنان عالم معرفی نموده است. در حالی‌که با استنادبه آیه شریفه (آل‌عمران/43) و یافتن مصادیق راکعین، با روش تحقیق موضوعی و تحلیل آیاتی‌که واژه رکوع و مشتقات آن را دربردارد ثابت می‌شودحضرت مریم با تمام صفات عالی و برگزیده که برای او ذکر شده بنابر دستور الهی موظف است به حضرت زهرا به عنوان انسان کامل و کریم در همه ابعاد زندگی اقتدا کند و پیشوای خود قراردهد. این ادعا با بیان بعضی کرامات دوبانو تثبیت می‌شود. بدین ترتیب حضرت زهرابر اساس دستورالهی به عنوان الگویی واحد و کریم برای تمام بانوان معرفی شده است.

با آنکه راوندی در روزگاری می‌زیست که اکثر فقیهان تحت تأثیر شیخ طوسی و سید مرتضی بودند، ولی او در اندیشه­ ی فقهی مکتبی مستقل دارد. چنان ‌که او نخستین عالمی است که دستگاهی چهار‌گانه مرکب از کتاب، سنت، عقل و اجماع را در بین شیعیان مطرح کرده است. راوندی با استفاده از روش ­های گوناگونی به تفسیر آیات قرآن پرداخته است. تاکنون هیچ پژوهشی درباره­ ی کشف روش­ های تفسیری او انجام نشده است. لذا هدف این مقاله بررسی و استخراج روش­ های تفسیری قطب­الدین راوندی می ­باشد. این روش ­ها از میان آثار تفسیری و نیز برخی آثار حدیثی وی که در مواردی به تفسیر آیات پرداخته بود، کشف گردید. از روش­ های تفسیری او بر اساس یافته­ های این پژوهش می ­توان به روش قرآن به قرآن، قرآن به حدیث، عقلی و اجتهادی، استفاده از علوم ادبی، شعر و اصول فقه در تفسیر قرآن و توجه به وجوه و نظایر آن اشاره کرد.

حدیث غدیر یکی از معدود میراث‌های ماندگار پیامبر؟ص؟ است که هیچ‌گونه تردیدی در درستی و مضمون آن میان تمامی فرق مسلمان نیست. مرحوم طبرسی خطبه‌ای طولانی برای این رویداد تاریخی روایت کرده که در سایر منابع یافت نمی‌شود و سندی که به آن ارائه نموده خالی از ایراد و اشکال نیست. در این خطبه، حدود هجده جمله درباره مهدویت و امام زمان به چشم می‌خورد که نشان از اهمیت این حقیقت در پیشگاه پیامبر؟ص؟ دارد که آن را در مهم‌ترین رویداد تاریخ اسلام گنجانده است. با بررسی صورت گرفته تقریباً تمامی این جملات از معارف و حقایق روشن و جا افتاده در فرهنگ و میراث حدیثی اهل‌بیت است و هیچ‌یک از آنها با ابهام عقیدتی یا تردید در درستی روبرو نیست. بنابراین بخش مهدویت این خطبه، با توجه به قرائن و شواهد موجود، ثابت و غیرقابل خدشه است و می‌تواند پشتوانه محکمی برای حجیت‌بخشی به خطبه غدیر باشد.

این گفتار، شامل سه یادداشت در بارۀ مرحوم دکتر احمد مهدوی دامغانی است. دکتر محسن احتشامی نیا مطالبی از استاد اسماعیل مدرس غروی را بازگو کرده که همدورۀ درسی دکتر مهدوی بوده و نکاتی از دورۀ علم آموزی او در مشهد در حدود 50 سال پیش را بیان می دارد. دکتر محمد رضا فخر روحانی جشن نامه ای را که در سال 2016 در آلمان به افتخار دکتر مهدوی منتشر شده، معرفی می کند. و حجه‌الاسلام حسن طالبیان شریف مطالبی در بارۀ آیت‌الله شیخ محمد کاظم مهدوی دامغانی را از زبان پسرش دکتر احمد مهدوی دامغانی بیان می کند. بخشی از این مطالب به تاریخ علمی حوزه های علمیه خراسان، ادیب نیشابوری اول، ادیب نیشابوری دوم، و نیز ارتباط علمی دکتر مهدوی با آیت‌الله میرزا مهدی اصفهانی و مکتب معارفی خراسان می پردازد.

زمینه و هدف: قرآن کریم دو واژه «جلابیب» و «خمر» را به عنوان مصداق‌های پوشش برای بانوان یاد کرده است. حضور این واژگان در آیات قرآن نشان می‌دهد جامعه عرب با این پوشش­ها بیگانه نبوده و از آن‌ها به عنوان وسیله‌ای برای پوشش استفاده می­کرده است؛ هرچند حجاب آنان بیشتر جنبه فطری داشته است تا اعتقادی. در این مطالعه پوشش زنان و الزامات آن با نظرداشت اصل کرامت، مورد بررسی قرار گرفته است. مواد و روش‌ها: مطالعه حاضر از حیث نوع تحقیق، نظری و از حیث روش، توصیفی- تحلیلی است. همچنین شیوه گردآوری اطلاعات، به صورت کتابخانه­ای (اسنادی) است که ضمن مراجعه به کتب و مقالات مربوطه، انجام یافته است. ملاحظات اخلاقی: در تمامی مراحل نگارش تحقیق حاضر، ضمن رعایت اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است. یافته‌ها: «خمار» پوششی برای سر و موها است که طبق آیه 31 سوره نور خدای تعالی فرمود، به وسیله آن فروج سینه را بپوشانید. دلیل دیگر برای پوشش سر این است که مو، جزئی از زینت زن محسوب می‌شود و پوشش زینت لازم است، اما به نظر می‌رسد که «جلباب» نوعی پوشش استحبابی است. نتیجه‌گیری: خدای تعالی شأن و منزلت والایی برای بانوان قائل است و همه این مقامات و کرامات یک بانو را در حفظ عفاف او می‌داند. به نظر می‌رسد اگر حکمی جهت پوشش و حجاب خاص داده شده، در همین راستا از اهمیت والایی برخوردار است. بنابراین آنچه از درجه اهمیت بالاتری نسبت به حجاب برخوردار و نشانه وجود ملکه عفاف است، عدم تبرج در بانوان است. لذا نمی‌توان ادعا کرد کسی که پوششی مانند خمار یا جلباب ندارد، عفیف نیست و کرامت ندارد.

در فرهنگ شیعی امام دارای فضائل، مناقب و اوصاف و صفات منحصر به فرد است و علم او فراتر از علم افراد عادی است‌ زیرا علم او از مجاری و مبادی خاص الهی منشأ می‌گیرد. حافظ رجب بُرسی از علمای قرن هشتم(ق)، در کتاب «مَشارقُ اَنوارِالیقینِ فی اَسرارِ اَمیرِ الموُمِنینَ» بیش از هفتاد روایت را که ناظر به علم الهى، ائمه(ع) هستند ذکر کرده و براین باور است که روایات مذکور، مؤیّد الهی بودن علم ائمّه است ودر صدد بر آمده است تا مبانی آنهارا تبیین نماید. ازآنجا که آراء ونظرات بُرسی تا حدودی متفاوت از دیگر متفکران شیعی مذهب است، بر آن شدیم،‌اندیشه‌های وی را در قالب یک مقاله به نمایش بگذاریم. یافته‌های ما گواهی می‌دهد که بُرسی، هم منابع علم امام معصوم ونیز ابعاد مختلف علم وآگاهی اورا از روایات اهل بیت(ع) به خوبی استخراج واستنباط کرده و بر‌این باور است که علم امام، منحصر و محدود به دانستن معارف و احکام شرعی نیست، بلکه شامل اموری از قبیل: دانستن اسم اعظم الهی، علم جامعه، علم جَفر، علم به حوادث «ماکان» و «مایکون»علم به بلایا، وعلم تمام زبان‌ها، حتی زبان حیوانات، علم به کتب پیامبران پیشین، علم به عالَم برزخ و قیامت و احوال بهشت و جهنم؛ نیز می‌شود. هرچند برای تبیین بهتر وبیشتر مسائل مطرح در‌این مقاله از منابع متعدد ومختلفی بهره برده‌ایم، لیکن محور اصلی‌این پژوهش کتاب «مَشارقُ اَنوارِالیقینِ فی اَسرارِ اَمیرِ الموُمِنینَ(ع)» بُرسی بوده است.‌این مقاله، نخست با روش گردآوری داده‌ها و سپس با روش توصیفی وتحلیلی نوشته شده است.

عدالت از جمله مفاهیمی است که دانشمندان، همواره به تعریف و بیان آن در اعصار گذشته و حال پرداخته‌اند. این مفهوم یک تکلیف الهی است که باعث تعالی و رشد بشر در حوزه‌های مختلف زندگی شده است. ریشه اصلی این مفهوم در درجه‌ی اول در قرآن کریم، آنگاه در بیانات معصومین علیهم السلام به‌خصوص بیانات گهربار حضرت علی علیه السلام یافت می‌شود. مقاله حاضر سعی دارد تا با تفکر و تدبر در سخنان امیرمؤمنان علیه السلام از طریق مستندات قرآنی بر عدالت اقتصادی از زبان آن بزرگوار به روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار دهد. یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد که یکی از مهم‌ترین ابعاد مهم عدالت، عدالت اقتصادی است. با بررسی واژه عدالت در نهج البلاغه می‌توان به معانی همچون قرار گرفتن هرچیز در جای خودش، انصاف، مساوات و اعتدال (میانه‌روی) دست یافت. در آیات قرآن کریم و سخنان حضرت علی علیه السلام برای عدالت اقتصادی شاخصه‌های مختلفی بیان شده است که برخی از این شاخصه‌ها عبارتند از: عدالت در توزیع، عدالت در بهره‌گیری و مصرف، عدالت در قیمت‌گذاری، عدالت در اوزان، پرهیز از رباخواری در معاملات اقتصادی، راستی و صداقت در معاملات اقتصادی است. از منظر آیات قرآن کریم و سخنان گهربار حضرت علی در نهج‌البلاغه راهکارهای ایجاد عدالت اقتصادی در جامعه اسلامی شامل انفاق، صدقه، زکات و خمس می‌باشد.

در کتب تفسیری، علوم قرآنی و اسباب نزول، برای آیات فراوانی، سبب نزولهایی گزارش شده است. که باید به ارزیابی سند و محتوای آنها همت گماشت. سبب نزول سورة معارج، موضوع اصلی این نوشتار است که روایات این بخش، از جنبة سند و متن نقد و بررسی قرار میشود. نتیجه آن که روایات از جهت سند، به جز طریق سفیان بن عیینه الهلالی از امام صادق 7 به دلیل یک یا چند اشکال رجالی یا درایهای همچون: ارسال سند، راویان ضعیف، عدم استناد روایت به صحابی شاهد نزول؛ ضعیف میباشند. از جهت متن نیز به دلیل اشکالاتی مانند: ناسازگاری با سیاق سوره، همزمان نبودن داستان با نزول آیات، وجود اضطراب و اختلاف روایات ذیل سوره، مخدوشاند. در نهایت داستان کشته شدن نعمان بن حارث فهری در واقعه غدیر را - به علت کثرت طرق و هماهنگی با سیاق و محتوای آیات – میتوان به عنوان سبب نزول سوره معارج )خصوصاً آیات اولیه( پذیرفت.

زن و قرآن» (Woman and the Quran) عنوان مقاله ای است که دکتر روت رادد(Roded . Ruth) در دایره المعارف قرآن لیدن هلند نوشته است.وی در این مقاله از آیاتی که زنان و مردان را به خاطر وظایف دینی مخاطب قرار داده، آغاز کرده است و به صورت مفصل در رابطه با خلقت و جایگاه معنوی، اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی زن بحث کرده است. هم چنین به تعداد زیادی از آیات که به زنان اشاره دارد و شأن نزول آنها به نقل از تفاسیر و روایات پرداخته است. او بعضی از این شخصیتها (مثل زلیخا همسر عزیز مصر و بلقیس ملکه سبا) را با دقت بیشتر مورد توجه قرار داده و به معرفی آنها از نگاه راویان و مفسرانی میپردازد که نامی از آنها نمیبرد مطالب این قسمت بیشتر به اسرائیلیات میماند تا منابع موثق. دکتر روت رادد در این مدخل دچار خطاهای فراوانی شده است که نقد و بررسی شده است.