جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شماری از مستشرقان در آثار خود، ضمن بررسی تاریخ صدر اسلام این ادعا را طرح کرده‌اند که اسلام دینی آخرت‌گرا و به تأسیس نهادهای دنیوی بی‌اعتنا بوده است. این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی و اتکای بر شواهد و مستندات گوناگون، تلاش دارد تا مسئله توجه به تأسیس نهادهای دنیوی را در صدر اسلام بررسی نماید. از این‌رو، برای دستیابی به این هدف، به‌طور ویژه تأسیس نظام آموزشی در صدر اسلام را مطالعه نموده است. یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد که استدلال تاریخی به سود این ادعاست که رسول خدا(ص) در عصر خود، نظامی آموزشی را بنا نهاد. عوامل مختلفی در تأسیس این نظام آموزشی موثر بوده است که مهم‌ترین آن، خصلت اسلام به‌عنوان دینی که پیروان خود را به بهره‌مندی از دنیا بر محور توحید و عبودیت امر کرده است و دیگر اینکه، پیامبر(ص) برای آموزش اسلام به تازه‌ گروندگان، مجاهدت بسیار نمود و به این آموزش جهت بخشید.

معماری مصر در دوره ممالیک بحری شاهد برپایی شماری از سازه­ ها متأثر از زمینه‌ها و اهداف سیاسی بود. این زمینه‌ها، عناصر و اسلوب‌هایی را به معماری افزودند و عرصه را برای افزایش شمار بناهایی با چنان مشخصه‌ها فراهم کردند. این مقاله این پرسش‌ را پاسخ می ­دهد که عوامل سیاسی چگونه بر معماری ممالیک بحری در مصر اثر گذاشتند؛ چه بناهایی تحت‌تأثیر این عوامل پدید آمدند و مشخصات متناظر با امر سیاسی در این بناها چه بود؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که عوامل و اهدافی نظیر مشروعیت سیاسی، تسلط بر جامعه، حفظ حکومت و ثروت، تبدیل مصر به مرکز خلافت و نیز مسئله هویت، ممالیک را به سوی افزایش فعالیت‌های معماری سوق داد. همچنین بناهایی چون طباق، مسجد جامع، مدرسه، خانقاه، زاویه، حمام، رباط، سبیل‌کُتاب و مقبره‌ و سازه‌هایی نظیر میدان‌ها و پل‌ها از جمله بناهایی هستند که تحت‌تأثیر زمینه‌های سیاسی در مصر پدید آمدند.

بخش «الیاقوتة ‌الثانیة فی علم‌الالحان و اختلاف‌الناس فیه» در کتاب العقدالفرید، یکی از مهم‌ترین منابع آگاهی ما از بحث‌های مربوط به جایگاه موسیقی و وضع و حال موسیقیدانان و انواع سازها در دورۀ اموی و عباسی است. ابن عبدربه اندلسی از جمله دانشمندانی است که در این بخش از کتابش به سود موسیقی و هنرهای مرتبط با آن مثل نوازندگی و آوازخوانی رأی داده و بر نوع «موسیقی آوازی» مورد علاقۀ روزگار خود تأکید کرده است. وی ضمن معرفی هفتاد و هفت تن از موسیقی‌دانان زمان امویان و عباسیان که بیشتر آن‌ها مرد و جزو هنرمندان درباری بودند، روابط میان خلفا و هنرمندان را دوستانه به تصویر کشیده و شماری از سازهای رایج آن زمان را معرفی کرده است. در این مقاله کوشش شده است تا دیدگاه‌ها و استدلال‌های ابن عبدربه در باب موسیقی و نقش و جایگاه موسیقی‌دانان دوره‌های اموی و عباسی، به صورت تحلیلی و آماری بررسی شود.

تصوف در ماوراء النهر (فرارود) که یکی از مهم‌ترین مناطق شمال شرق ایران و در شرقی‌ترین قسمت جهان اسلام واقع شده و در برخی منابع از آن با عنوان خراسان بزرگ یاد شده است، دارای تطورات گوناگونی بوده است و در طول سده‌ها و به طور خاص در سده‌های مورد نظر این پژوهش یعنی قرن سه تا هفت هجری / نه تا سیزده میلادی، به تدریج نضج گرفته و به کمال خود دست یافته است. همزمان با خلافت مأمون عباسی (198-218 هـ . ق.) تا پایان خلافت عباسی (656 هـ . ق.) در دوران حکومت‌های مستقل و نیمه مستقل ایرانی همچون طاهریان، صفّاریان و سامانیان و حکومت‌های ترک غزنوی، ایلک‌خانیان، سلجوقیان، خوارزمشاهیان و پس از آن در زمان حمله مغول، مشایخ و بزرگان تصوف به فعالیت خود ادامه دادند. در این دوران کتاب‌های ارزنده‌ای در حوزه تصوف تألیف شد و طریقه‌هایی چون حکیمیه که خود را به حکیم ترمذی منسوب می‌کردند و یسویه، پیروان احمد یسوی و کبرویه، پیروان شیخ نجم‌الدین کبری و ... پا به عرصه وجود گذاشتند. حکیم ترمذی از چهره‌های شاخص قرن سوم هجری و تصوف ماوراء النهر، از پایه‌گذاران عرفان نظری و الهام بخش ابن عربی - پدر عرفان نظری - بود. به رغم تألیفات فراوانی که تاکنون در حوزه تصوف و عرفان و همچنین تاریخ ماوراء النهر نوشته شده است؛ به نظر می‌رسد پژوهشی میان رشته‌ای که بتواند پلی میان تصوف این سده‌ها و وقایع تاریخی برقرار کند، انجام نشده است. در این پژوهش برآنیم تا با واکاوی وقایع تاریخی تأثیرگذار بر تصوف ماوراء النهر، نکات مبهم آن را روشن کنیم. در این راستا تلاش ما بر این است که با توجه به گستره جغرافیایی ماوراء النهر در سده‌های مزبور، نظری اجمالی به تصوف آن منطقه و آراء و احوال برخی از شخصیت‌های عرفانی و سلاسل تصوف بیفکنیم.

در تحقیق حاضر سعی شده توضیحاتی درباره نقش و جایگاه عمار بن یاسر در حوادث تاریخی صدر اسلام بیان گردد. در این نوشتار حاضراین سوال را مطرح می سازد که آیا عمار به یاسر معروف به ابویقظان، یکی از صحابه بزرگ پیامبر (ص) و از یاران و مشاوران نزدیک امام علی (ع)در حوادث تاریخی صدر اسلام تاثیر گذار بوده است؟ نگارنده با بررسی زندگی عمار در دوره پیامبر (ص)، تا سال 37 ه.ق نقش او را در حوادث و وقایع مورد بررسی قرار می دهد.اهداف:بررسی نقش و جایگاه عمار بن یاسر در حوادث تاریخی صدر اسلام روش پژوهش: توصیفی، تشریحی و تحلیلی است .نتیجه کلی:نگارنده به این نتیجه رسیده است که اگرچه عمار در دوران حیات پیامبر(ص) در تمام عرصه ها حضوری فعال داشت و بارها از طرف حضرت مورد تمجید و ستایش قرار گرفته، با این حال نفوذ و تاثیر او در حوادث و وقایع جهان اسلام بعد از پیامبر یکسان نبوده است .

این کتاب خواننده را با مفاهیم، نظریه ها و روشهای اساسی تاریخ و مشکلات و مسائلی که در مطالعۀ جدی آن پدید می آید، آشنا می سازد. هر فصل از این کتاب، دارای یک مقدمه و یک نتیجه است. در مقدمه، موضوع به بیانی ساده طرح و سؤالاتی مطرح می شود که آن فصل، در صدد پاسخ گویی به آنهاست. در پایان فصل، در نتیجه، به اجمال، مروری بر مباحث مطرح شده و نتایج به دست آمده می شود و منابعی برای مطالعۀ بیش تر معرفی می گردد. ساختار کتاب به نحوی است که هر فصل، به طور مستقل قابل مراجعه است، هرچند ترتیب منطقی فصول، در کل، رعایت شده است. کتاب از مثالها و نمونه های تاریخی رایج، به ویژه در تاریخ معاصر استفاده می کند. این مثالها، هرچند در درک بهتر مطالب مطروح شده کمک می کنند، برای خوانندۀ ناآشنا با تاریخ معاصر اروپا خالی از دشواری نیست. همچنین، گسترۀ مباحث مطرح شده در این کتاب، گاهی از عمق آن کاسته و به مؤلف اجازۀ موشکافی های بیش تر را نداده است. با این همه، کتابی است که می توان گفت به حق، راهنمای تاریخ پژوهی است.

در این نوشتار نخست به پیشینه تاریخی فلسفه نقدی تاریخ اشاره شده است، سپس سه مساله اصلی فلسفه نقدی تاریخ مورد بررسی قرار گرفته است. مساله نخست آن نوع تبیین یا تبیین هایی است که در پژوهش های تاریخی لازم یا قابل قبول است. مسأله دوم این است که با توجه به نقش ساختاری ای که ارزشداوری ها غالبا در گزارش های تاریخی دارند، تا چه اندازه استدلال های تاریخی باید یا می توانند فارغ از ارزش باشند. مساله سوم نقش روایت در بیان نتایجی است که مورخ به آن دست یافته است. بخش پایانی این نوشتار بیان خدمتی است که فیلسوفان می توانند به مورخان عرضه دارند .

در تحقیق حاضر سعی شده است توضیحاتی درباره ی شخصیت مالک اشتر نخعی و چگونگی اسلام آوردن ، رابطه و تأثیرگذاری مالک اشتر در تاریخ اسلام در دوره ی پیامبر(ص) در سال هشتم هجرت و نقش او در گرایش قبایل بزرگ یمنی ( مِذحَج و هَمدان ) به اسلام ، نقش و جایگاه مالک اشتر در عصر سه خلیفه ی اول ؛ عصر خلافت ابوبکر بن ابی قُحافه از سال 11-13 هجری قمری ، عصر خلافت عُمر بن خَطاب از سال 13-23 هجری قمری ، عصر خلافت عُثمان بن عَفان از سال 23-35 هجری قمری و نقش و جایگاه مالک اشتر در عصر حکومت حضرت علی(ع) از سال 35-40 هجری قمری ؛ بیان و میزان تأثیر مالک اشتر در رخدادهای تاریخی این دوران مورد بررسی قرار گیرد .اهداف : بررسی شخصیت و عملکرد مالک اشتر در حوادث تاریخی دوران پیامبر(ص) ، سه خلیفه ی اول و حکومت حضرت علی(ع) و شناخت و آگاهی از میزان نقش مالک اشتر از جنبه های دینی ، سیاسی –نظامی ، اجتماعی و فرهنگی در حوادث تاریخی صدر اسلام از سال هشتم هجرت تا سال 37 هجری قمری .روش پژوهش : توصیفی ، تشریحی و تحلیلی است .نتیجه کلی : مالک اشتر در دوران پیامبر(ص) و در زمان دعوت مردم یمن به اسلام توسط حضرت علی(ع) ، با حضرت آشنا و مسلمان شده و با توجه به اینکه او از بزرگان قبیله ی نَخع محسوب می شد ، به نظر می رسد حضرت علی(ع) قبایل یمنی را با واسطه و کمک مالک اشتر با اسلام آشنا و به اسلام گراییدند . نقش مالک اشتر در حوادث تاریخی دوران خلافت ابوبکر و عمر ، بیشتر نقش نظامی و جنگاورانه بود ولی در عصر خلافت عثمان با توجه به شرایط حاکم ، مالک اشتر بیشتر نقش سیاسی و فرهنگی را در آن دوره ایفا کرد و در دوره ی حکومت حضرت علی(ع) ، در رخدادهای آن دوره مالک اشتر به عنوان یکی از کارگزاران مهم حضرت در اجرای دستورات اسلام ، هم نقش نظامی داشت و هم نقش سیاسی و اجتماعی .