جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عده ای تصور می کنند که مسأله ی کانت در سال های آخر عمرش (هنگامی که انقلاب فرانسه و امریکا او را از خواب غفلت سیاسی اش بیدار کردند، همان گونه که هیوم او را در ایام شباب از خواب دگماتیسم و چندی پس از آن روسو از خواب اخلاقیات بیدار کرده بودند) این بوده که چگونه میان سازماندهی دولت و فلسفه ی اخلاقی اش، یعنی نظرات درج شده در خرد عملی هماهنگی ایجاد کند؛ امّا این فرض صحت ندارد. اعجاب آور این واقعیت است که کانت بر این امر واقف بوده که فلسفه ی اخلاقی او در این نکته نقشی بازی نمی کند. به همین جهت او از کلیه ی واعظین اخلاق کناره گرفت و پی برد که مسأله این است که چگونه می توان انسان ها را وادار ساخت تا یک شهروند خوب باشند حتی اگر به امور اخلاقی چندان پای بند نباشند. این مسأله به درست بودن قوانین اخلاقی دولت ربطی نداشته، بلکه به فرهنگ و تربیت اخلاقی مردم وابسته است. این تذکر احتمالا شما را به یاد ارسطو می اندازد که گفته است: «انسان وارسته فقط در یک حکومت شایسته، شهروندی خوب خواهد بود.» بدون در نظر گرفتن این مورد کانت نتیجه گرفت: (تا اندازه ای عجیب است که کانت در جدایی اخلاق و شهروند وارسته بودن از ارسطو پیشی گرفت) نیز قابل حل است و آن عبارت است از هم زیستی جمعی از موجودات فهمیده که مایلند قوانینی عمومی برای بقای خویش، (هرچند هر یک بکوشند در خفا خود را از این قوانین مستثنی بدانند)، چنان تنظیم کنند و چنان قانون اساسی یی تصویب کنند که (در عین این که بر علیه منافع شخصی یکدیگر در ستیزند) نتیجه ی آن توافقی باشد که گویی هیچ نیات بشری در این میان وجود نداشته و ندارد. این جملات تعیین کننده هستند. چیزی که کانت گفت (با تغییراتی در جمله بندی ارسطو) این است که انسان شریر تحت یک حکومت وارسته می تواند شهروند خوبی باشد. تعریف او از واژه ی شرور در این رابطه همخوانی با فلسفه اخلاقش دارد.

«آینده‌پژوهی»، به عنوان علم مطالعه آینده، به شناخت آینده‌های «ممکن»، «محتمل» و «مطلوب» جامعه می‌پردازد. «تصویرپردازی» را نیز می­توان هنر شکل دادن به آینده تلقی کرد؛ پردازش تصویری که آینده را به سوی وضع مطلوب، بر اساس دغدغه­های آرمان­شهر موعود هویت­یافته میان امت، با به ترسیم آرمان­های گذشته، حال و آینده سوق می‌دهد. این بحث در اسلام از جایگاه ویژه­ای برخوردار است. براساس باورهای شیعه، آینده‌سازی در ظهور امام منتظر، پاسخی روشن و جامع به پرسش‌های فطری و بنیادین بشر در خصوص زندگی مطلوب و آرمانی آینده است. در این سمت و سو تصویرپردازی را می­توان تلاشی خلاقانه دانست برای تجسم و ساخت هدفمند با تکیه بر واقعیات بیرونی و ارزش­های موجود در تمدن جامعه که هدف اصلی آن، ساخت وضعیتی مطلوب، برای ایجاد عزم ملی و امید حرکت به سوی شهر «عدل مهدوی» در پرتو سنت «عدل­محمدی» و «حکومت» عدل­علوی انست. پژوهش حاضر، با استفاده از نظریه «واقع­گرایی انتقادی»، درقالب گام­های تصویرپردازی به بررسی آیات و روایات، متبوع پرداخته و سپس به طراحی تصویر آینده مختصات حکومت عدل مهدوی4 در سه حوزه اداری- مدیریتی، سیاسی-اقتصادی و فرهنگی –اجتماعی می­پردازد.

موفقیت و پویایی در راستای نیل به اهداف جامعه، مستلزم تغییر در فعالیت‌ها، چگونگی اداره جامعه و به ویژه تامل بر روند توانمندسازی نیروی انسانی است. پژوهش کیفی حاضر، با هدف تبیین و شناسایی الگوی توانمندسازی نیروی انسانی در پرتو باور به مهدویت انجام گرفت. این پژوهش از لحاظ ماهیت، مبتنی بر شیوه تحلیلی _ استنتاجی است و از لحاظ هدف، کاربردی و توسعه‌ای محسوب می‌شود و از لحاظ راهبرد پژوهش نیز یک پژوهش اکتشافی بوده و در نهایت، از لحاظ روش کیفی به‌کار رفته، مبتنی بر نظریه داده‌بنیاد است. مشارکت‌کنندگان در این پژوهش، استادان دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه، پژوهشگران حوزه مهدویت و مدیران منابع انسانی بوده، نمونه‌گیری به‌صورت هدفمند بوده، و روش انتخاب افراد نمونه، گلوله برفی است. با استناد به قاعده اشباع نظری، اندازه نهایی مشارکت‌کنندگان پژوهش، ۱۱ نفر خبره در حوزه پژوهش تعیین‌شده است. ابزار گردآوری اطلاعات، مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته بود. در نهایت، جهت تحلیل اطلاعات به‌منزله محور اصلی نظریه‌پردازی مبتنی بر داده‌ها، از روش تحلیل محتوای مقوله‌ای استفاده شد. نتایج این پژوهش، مشتمل بر سه بعد و ۱۳ مولفه محوری بود. براساس تحلیل داده‌های پژوهش، از بعد ساختاری عواملی چون تاکید بر هدف‌مداری و تحول‌گرایی و برنامه‌ریزی هدفمند آموزشی، از بعد رفتاری صداقت و امانت‌داری، مسئولیت‌پذیری و تاثیرگذاری و از بعد زمینه‌ای تاکید بر ارتقای فرهنگ مهدویت، زهد و پارسایی، بندگی خالصانه و بصیرت، بیشتر مورد تاکید بوده‌اند.

فهم سنن الهی از دستاوردهای بسیار مهم شاگردی در محضر آیات قرآن کریم و روایات معصومین، بوده و جایگاه مهمی را در جهان بینی اسلامی به خود اختصاص می دهد. بنابر لحاظ این سنت ها در آینده پژوهی در پرتو رهنمودهای دینی، می توان گفت آینده پژوهی دینی از جایگاه ویژه و ممتازی نسبت به آینده پژوهی رایج برخوردار است. ما در این مقاله در صدد ارائه روشی نوین در آینده پژوهی دینی مبتنی بر سنن الهی به نام «سنت پژوهی» بوده ایم. این مقاله در چهار بخش تنظیم شده است: در بخش اول برای تبیین مسئله به ضرورت آینده پژوهی دینی اشاره شده، در بخش دوم ادبیات موضوع در مورد سنت مرور شده، در بخش سوم چرایی و چگونگی «سنت پژوهی» به منزله رویکردی برای فهم از سنن، در آینده پژوهی مورد بحث قرار گرفته و در نهایت در بخش چهارم، به سنت پژوهی در ارتباط با مهدویت پرداخته شده است. روش تحقیق در این مقاله، مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و تحقیق در پرتو آیات قرآن کریم، با استفاده از روش های تفسیری بوده است.

معرفت علمی از سطوح و ابعاد مختلفی برخوردار است. روش و روش‌شناسی یکی از این ابعاد معرفتی است که در شکل‌گیری معرفت نقش اساسی دارد. از این منظر یکی از محورهای بنیادین درعلوم ، روش‌شناسی است. چراکه بهره‌گیری از این علوم، متضمن بهره‌گیری از روش‌های موجود در آنهاست. وتمامی نظریات و رویکردهای علمی، ناگزیر از یک روش بنیادین استخراج می‌شوند ودیگر این که روش کاربردی متناسب با خود را به همراه می‌آورند. روش‌شناسی بنیادین، بنیاد و اساس نظریات علمی را تشکیل می‌دهد

با بررسی احادیثی از صحاح ستّه که دررابطه با اهل بیت است روایات متعددی درخصوص امامت، ولایت و افضلیّت ایشان نسبت به خلافت و مرجعیّت علمی ایشان وجود دارد که باتوجه به تحقیقی که از منظرفقه الحدیثی صورت گرفته است چنانکه نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد با اتکاء به روایات صحاح، نظیر روایاتی که ناظر به مصادیق اهل بیت و عدد ائمه وخلفای پس از رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) است و همچنین روایاتی که ناظر به جایگاه و شأن اهل بیت از منظر رسول خدا است، آن قسمت از فرضیة ما که مربوط به عدد خلفای پس از رسول و جایگاه و مصادیق اهل بیت است اثبات می شود، همچنین روایات غدیر و منزلت و روایاتی که علی (علیه السلام) را معیار حق می داند و برسبقت وی دراسلام و نماز تأکید می نماید و ....، افضلیّت امام علی (علیه السلام) را نسبت به خلافت و جانشینی پیامبردر مقایسه با دیگر صحابی درمی یابیم هم چنین با استناد به بعضی از این روایات پی می بریم که مراد از مولا بودن علی(علیه السلام) در این احادیث سرپرستی و اولی به تصرف بودن ایشان است همچنین با توجه به این روایات می توان مرجعیّت علمی امام علی (علیه السلام) را نسبت به دیگر صحابی اثبات کرد، چرا که منابع اهل سنّت تصریحات متعددی به این امر دارند، البته باتوجه به تحقیق حاضرهرچند آن بخش از فرضیة تحقیق یک که در مورد امامت، ولایت و جانشینی پیامبر و مرجعیّت علمی ائمة بعداز امام علی(علیه السلام) است، درروایات صحاح چندان بدان تصریح نشده است ولی باتوجه به روایاتی که در شأن اهل بیت وجود دارد و با بررسی آیات و روایات دیگر افضلیّت و اولویت برای مقام ولایت و امامت اثبات می شود، امّادر مورد حضرت مهدی (عجل الله .) روایاتی در صحاح وجود دارد که فرضیه پژوهش را در این زمینه صراحتاً تأیید می کند. استفاده از مباحث فقه اللغه، غریب الحدیث ، یافتن شواهد و دلائل قرآنی و اراء مفسرین فریقین بالاخص اهل سنّت مراجعه به احادیث نظیردرصحاح و احیاناً شروح آنها و بررسی سبب صدور آنها و در مواردی استفاده از استدلالهای علمای اهل سنّت در نقدو بررسی آن به اتکاء ادلّة نقلی مقبول آنان از اموری است که در فراهم آمدن این پزوهش مورد تأکید قرار گرفته است، و برای اینکه این مباحث درهم نیامیزد، احادیث به صورت مشخصی ذیل عناوین مذکوردر فصول این رساله مورد بررسی و نقد و فهم ق

آینده پژوهی، فرایند کشف، بررسی و ارزیابی آینده های ممکن، متحمل و مرجح است که به برنامه ریزی و سیاست گذاری های کلان یک جامعه جهت انتخاب و پی ریزی مطلوب ترین آینده می کند. الگوبرداری از آینده مطلوب را می توان مهمترین کارکرد آینده پژوهی دانست. تلاشی که در دو فضای الهی و مادی، قابل پی گیری و طرح ریزی است. تصویرپردازی بصیرت بخش از آینده مطلوب الهی، اقدامی است بیش فعال که می توان در فضایی از آینده نگری الهی با استعانت پیوسته از پروردگار و رجوع به معارف قرآن و اهل بیت(ع) صورت پذیرد. چه آنکه بصیرت بخشی (انعام ‎۱۰۴، اعراف‎۲۰۳، جاثیه‎۲۰)، هدایت و تبیین( نحل‎۸۹ ) در سرتاسر قرآن و معارف حقه اهل بیت(ع) موج میزند. شیعه را در این راستا ، منابعی بسیار غنی و قیمتی است که گویی تنها از وجود آنها در گنجینه ای مخفی اطلاع داشته و بر آن می بالد. و برخلاف جبهه باطل که در قبال آینده، راهبردی تهاجمی و پیشرو در پی گرفته است، جبهه حق، نسبت به آینده بی توجه و یا کم توجه بوده؛ عزم باید و شاید را جهت پی بردن به فضای آینده مطلوب الهی، برنامه ها (چه خواهدشد؟) و بایسته های آن (چه باید کرد؟) از خود نشان نمی دهد. لذا بر تمامی پژوهشگران جبهه حق فرض است که با استعانت از حق تعالی و رجوع به هادیان الهی در این میدان وارد گشته و این بخش از جبهه حق را رونق و ارتقاء دهند. این امر دغدغه اصلی نگارنده، جهت تدوین چنین تحقیقی در حوزه مدیریت و رهبری است. دغدغه ای که به طور خاص به آینده مطلوب الهی در (آخرالزمان و ظهور) معطوف می گردد. بدین جهت تلاش نگارنده به محبت الهی در سه حوزه عمده ذیل متبلور شده است: نخست با استفاده از آیات و روایات و اتخاذ رویکردی بصیرت بخش به تصویرپردازی از آینده مطلوب الهی در (فضای بعد از ظهور) پرداخته شده است. ثمره این بخش از تحقیق را می توان در عبارت زیبا ، دلنشین، دقیق و از آن مهمتر، قرآنی (بهشت ظهور) خلاصه نمود. واژه ای برای توصیف فضای بعد از ظهور که طبق این تحقیق در مقایسه با واژگانی چون مدینه فاضله، آرمان شهر، شهر موعود و ... انطباق بیشتر و کامل تری با آیات قرآن داشته، شاخص های اصلی تصویرپردازی بصیرت بخش از آینده (تمام خرد و کمال هنر) در آن با درجه بالاتری لحاظ شده است. اما ثمره تحقیق در حوزه دوم آن - که به نوعی بخش عمده و اصلی تحقیق است - بر ویژگی های مدیران آینده جامعه بشری از جانب خداوند دلالت دارد. در این بخش نیز ضمن استفاده از آیات قرآن و روایات اهل بیت(ع)، (صالحین) به عنوان مدیران آینده جامعه بشری در آخرالزمان و ظهور معرفی گردیده؛ تلاش شده است تا با کنکاشی در مفهوم (صالحین) از مدخل مفهوم (عمل صالح)؛ صفات، ویژگی ها، ارزشها، منطق، تفکر، و نشانه های (مدیران صالح آخرالزمانی) و شرایط الحاق به ایشان، از آیات و روایات احصاء و تبیین شود. لزوم و قابلیت الگوبرداری از ویژگی های صالحین - به عنوان مدیران آینده جامعه بشری - دعوی این قسمت از تحقیق حاضر است. صالحینی که با واجد بودن دغدغه (برپایی ظهور)، تمام اعمال و صادره هایشان در اصلاح عالم و آدم به سوی ظهور؛ خلاصه می گردد. در حوزه سوم، به مقایسه الگوی مدیران صالح آخرالزمانی با الگوی های غیر قرآنی پرداخته شده. هر چند که در امکان این مقایسه به لحاظ تفاوت اساسی در مبنا و سنخیت، شک و تردید وجود دارد؛ اما به هر حال، نتیجه این بخش از تحقیق بر وجود تفاوت میان ویژگی های الگوی حاصل در تحقیق حاضر با الگوهای مذکور دلالت دارد. نگارند را امید بر آن است که با نگارش و تدوین این تحقیق سهمی هرچند کوچک در ارتقاء آینده نگری الهی جبهه حق داشته و آرزوی او چنین است که بواسطه رحمت و عطای بدون استحقاق خداوند، در جرگه صالحین قرار داده شود. که این مهم، آرزوی تمام خوبان، پس از توفیق در کلاس های تعلیم و تربیت الهی است.

دانشگاه امام صادق (علیه السلام) مانند هر مرکز علمی دیگر وظیفه مهم تحقیق و پژوهش را برای پیشرفت و نیز همگامی با تغییر و تحولات بعهده دارد. اما از سوی دیگر این دانشگاه یک رسالت مهم و تقریبا منحصر بفرد دیگری نیز دارد و آن تربیت متخصصین متعهد است که با تلفیق علم و دین در عرصه آموزش و پژوهش، نظرات اسلام را در زمینه علوم دانشگاهی (بویژه علوم اجتماعی - انسانی) که برای خدمت به جامعه بکار می روند ارائه نمایند؛ این مسئولیت خطیر با نظام تحقیق و پژوهش مناسب به انجام می رسد. این تحقیق در صدد آنست که که با الگوگیری از مکتب علمی امام جعفر صادق (علیه السلام) برای این دانشگاه، یک نظام پژوهشی پیشنهادی ارائه کند. الگوی پژوهشی مکتب علمی آن حضرت به روش تئوری سازی داده بنیاد که یک روش تحقیق کیفی جدید است تدوین و ارائه می شود. همچنین بمنظور بهره گیری از تجارب موفق، وضعیت چندین دانشگاه برتر دنیا نیز مورد بررسی قرار می گیرد و در نهایت نیز سه الگوی مکتب علمی آن حضرت، وضعیت فعلی دانشگاه و دانشگاه های برتر دنیا با یکدیگر در قالب رویکرد سیستمی تلفیق و ارائه می شوند. در الگوی تدوین شده از مکتب علمی آن حضرت، بر سه رکن آموزش (روایت)؛ پژوهش (درایت) و عمل کردن به آموخته ها (رعایت) تاکید بیشتری وجود دارد. مقوله محوری الگو، که موتور محرکه نظام پژوهشی است اجتهاد و استنباط از طریق درایت، تفکر و تدبر می باشد که منجر تولید علم و دانش می شود. بدین صورت که ائمه معصومین (علیهم السلام) که مخازن علم الهی هستند اصول و کلیات را بیان می فرمایند و از طریق تفکر و تدبر روشمند باید جزئیات و فروع را استنباط کرد.

تصویرپردازی از آینده یکی از حوزه های مورد بحث در آینده نگری می باشد. این حوزه با دو رویکرد القایی و بصیرت بخش قابل انجام می باشد. تصویر پردازی از آینده را نمی توان با رویکرد القایی انجام داد چرا که از مشروعیت برخوردار نمی باشد و در سیر زمان محکوم به شکست است. بنابراین جهت ارائه تصویری عقلایی و منطقی از آینده باید آن را با رویکرد بصیرت بخش دنبال نمود. لذا تنها زمینه آینده نگری الهی است که منجر به تصویرپردازی بصیرت بخش می باشد. ادیان و به ویژه دین اسلام و خصوصا" مذهب تشیع سرشار از تصویرپردازی ها از آینده می باشد. در قرآن کریم و روایات ائمه علیم السلام نکات برجسته ای در مورد آینده و خصوصیات آن ذکر شده است. در این تحقیق بر آن هستیم تا تصویری روشن از آینده موعود براساس آیات قرآن کریم و روایات ذیل آنها ارائه داده و در نهایت تاثیر این تصویر بر سازمان های فعلی را مورد بررسی قرار دهیم. در این تحقیق ابتدا در فصل اول کلیات تحقیق و در فصل دوم ادبیات موضوع تحقیق شامل مباحثی در رابطه با آینده نگری، آرمانشهرپردازی، تصویرپردازی ارائه شده است. در فصل سوم تحقیق در بخش اول روش های تحقیق در آینده نگری مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت روش تصویرپردازی به عنوان بهترین روش در حوزه آینده نگری الهی معرفی شده است. در بخش دوم آن روش تحقیق در الهیات با توجه به موضوع تحقیق مورد بررسی اجمالی قرار گرفته است. این روش از دو قسمت گردآوری اطلاعات و تحلیل آن تشکیل شده است. در قسمت گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و در قسمت تحلیل اطلاعات از روش استنباطی - اجتهادی رایج در حوزه های علمیه و همچنین روش تفسیر قرآن به قرآن استفاده شده است. در فصل چهارم در بخش اول مبانی مورد نیاز جهت ورود به بحث تصویرپردازی از آینده براساس آیات و روایات، ارائه شده و در بخش دوم تصویر آینده موعود براساس آیات قرآن کریم و روایات ذیل آنها ارائه شده است. در نهایت در بخش سوم استراتژی انتظار به عنوان تأثیر تصویر آینده موعود بر سازمان های فعلی بیان شده است. در فصل پنجم تحقیق نتیجه گیری و پیشنهادهای تحقیقاتی در رابطه با تحقیق های آینده ارائه شده است. تصویری که براساس این تحقیق از آینده موعود ارائه شده است تصویری امید دهنده و روشن از آینده است. تصویری است که بر پیروزی حق بر باطل تأکید داشته و اساس آن بر گسترش عدل و فراگیر شدن آن است.