جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تقیه یکی از راهبردهای زیستی مذهب امامیه در مقابل عامه، برای حفظ و استمرار مذهب بوده است. یکی از ابزارهای اعمال تقیه بیان مجموعه احکام و دستورات اعتقادی در قالب احادیثی مشابه با نظرات و آراء اهل سنت است. تا بدین جهت حساسیت آن‌ها نسبت به راویان حدیث و پیروان اهل بیتk کمتر شود. لذا یکی از علل وجود اختلاف در مفاد دلالی احادیث موجود و منسوب به معصومینk، اعمال تقیه از طرف ایشان و بیان احادیثی در موافقت با آراء عامه بوده است. بر همین اساس ائمۀ معصومین نیز در پاسخ به چگونگی رفع اختلاف احادیث، اخذ به روایات مخالف عامه را جهت حل تعارض احادیث بیان کرده‌اند. در این نوشتار با روش توصیفی‌تحلیلی مجاری تحلیلی احادیث موافق عامه و نسبت‌یابی آن‌ها با مقولۀ تقیه در قرائتی متفاوت مورد بازخوانی واقع می‌شود.

نظریه «حق الطاعة» یک دیدگاه نو و خلاف مشهور در علم اصول فقه درباره تکلیف در شبهات بدوی است. مبدع این نظریه سیدمحمدباقر صدر است که در مقابل مسلک «قبح عقاب بلابیان» و حکم برائت عقلی در محتمل التکلیف، به احتیاط عقلی و اشتغال ذمه قائل شده است. صدر این دیدگاه را به‌هنگام بحث از برخی موضوعات اصولی همچون حجیّت قطع، قبح تجری و ترخیص اطراف علم اجمالی بیان کرده است. این نظریه پس از صدر مورد نقد و بررسی‌های مختلف دانشمندان علم اصول قرار گرفت، ولی به خاستگاه کلامی صدر در این نظریه به‌شایستگی پرداخته نشده است؛ ازاین‌رو در این نوشتار بدون تعمیق و تعرض به مباحث دانش اصول فقه درباره این نظریه، با روش توصیفی‌ ـ تحلیلی، «صفات و اسمای الهی» و «تکلیف»، به‌مثابه دو متغیر کلامی در ساختار نظریه «حق الطاعة» مورد کاوش، نسبت‌سنجی و تحلیل منطقی قرار می‌گیرد.

اندیشه مهدویت از صدر اسلامبراساس احادیث نبوی در میان مسلمانان مطرح بوده است. اعتقاد به مهدی در بیشتر فرق اسلامی به چشم می‌خورد. ابعاد مختلف این اندیشه نقطه اشتراک و افتراق بسیاری از فرق محسوب می‌شود. رسالت اصلی این نوشتار، بررسی نقش اندیشه مهدویت در شکل‌گیری فرق اسلامی تا پایان عصر حضور می‌باشد. جامعه عصر حضور شاهد ظهور مهدی‌های بسیاری بود. این امر بازتاب‌های گوناگونی را به دنبال داشت که به نوبه خود موجب پیدایش عقاید مختلف در میان اقشار جامعه می‌شد.در این پژوهش ضمن شناسایی فرق مدعی مهدویت درمنابع کلامی، اصلی‌ترین مؤلفه‌های اندیشه مهدویت مورد بحث و بررسی اجمالی قرار خواهد گرفت. سپس با در نظر گرفتن زمینه‎های سیاسی-‎ اجتماعی و فکری-‎فرهنگی، به تاثیر اندیشه مهدویت در شکل‎گیری فرق پرداخته خواهد شد¬. از آنجا که اندیشه مهدویت بر اساس وعده پیامبر(ص)، منادی عدالت‌گستری مهدی موعود بود از این رو گسترش ظلم و ستم و اختناق و ناامنی در جامعه سبب می¬شد مردم به اندیشه مهدویت به عنوان راه نجات اقبال نمایند¬. در این میان برخی افراد با سوء‌استفاده از موقعیت پیش آمده، سعی در بهره‌برداری از اندیشه مهدویت و جلب توجه مردم به سوی خود داشتند که به این وسیله زمینه شکل‌گیری فرقه‌های مختلف فراهم آمد‌.

چکیدهدر دین اسلاماشیایی وجود دارد که تمام یا بعضی از منافع آن‌ها برای مسلمان‌ها ممنوع شده است؛ و نزد آنها مالیت ندارد، به همین دلیل أخذ ثمن در برابر این امور توسط یک مسلمان أکل مال به باطل است و از طرف دیگر خوردن و آشامیدن این اشیاء نزد بسیاری از غیرمسلمان‌ها معمول است و امکان دارد همین اشیاء به نسبت شخص یا اشخاص دیگر مال باشند مانند اهل کتاب به خاطر اینکه آن‌ها را حلال می‌شمارند و أخذ ثمن و تکسب به آن‌ها مصداق «تجاره عن تراض» باشد. به همین خاطر در این پایان نامه به دنبال این بودیم که حکم فروش خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های حرام که نزد مسلمان‌ها محرم الانتفاع هستند ولی نزد دیگران منفعت دارند چیست؟به همین خاطر موانع مهمی که در صحت چنین معامله‌ای به وجود داشت؛ مورد بررسی قرار گرفت؛ مهم ترین مانع برای صحت معامله تکلیف کفار بر فروعات بود که ما در این پایان نامه نظر عدم تکلیف کفار بر فروعات را تقویت نمودیم و بیان نمودیم که در این قاعده خلط‌هایی صورت گرفته است و تفکیکی بین ثبوت تکلیف کافر و اثبات تکلیف کافر صورت نگرفته است و هم چنین تفکیکی بین تکلیف کفار به اصول و فروع در طول و عرض صورت نگرفته است و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که بالفرض مکلف به فروعات باشند دلیلی بر تنجّز و عقاب آنها نداریم؛ مانع مهم دیگری که مورد بررسی قرار گرفت قاعده اعانه بر اثم بود که بیان نمودیم که بر اساس هیچ کدام از مبانی در بیع مأکولات حرام به کفار اعانه صدق نمی‌کند زیرا یکی از شرایط اساسی تحقق اعانه تحقق اثم در حق معان است و چنین شرطی در اینجا محقق نیست و بالفرض که اعانه صادق باشد در مانحن فیه دلیلی بر بطلان معامله وجود ندارد.کلمات کلیدی: بیع، مأکولات حرام، کفار، قاعده تکلیف کفار در فروعات، قاعده اعانه بر اثم

مقوله مهم نبوت را به صورت تطبیقی بین دو دین بزرگ اسلام و مسیحیت به بحث و بررسی و مقایسیه گذاشته شده است. در بخش اول از گفتگو و دیالوگ ادیان سخن گفته شده که طی دو فصل ضرورت و تاریخچه گفتگو و همچنین موضوعات و اهداف گفتگو را طرح کرده که به چهار هدف مهم، کشف حقیقت، شناخت هویت طرفیت گفتگو ، پلورالیسم و زندگی مسالمت آمیز اشاره شده است. در بخش بعدی طی چند فصل تعریف نبوت ، وحی و اقسام آن و همچنین ضرورت و لزوم بعثت ، ختم نبوت و اهداف آن به طور تفصیلی و تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته و در خاتمه فصلی مستقل تحت عنوان رابطه ادیان و ارتباط دو دین اسلام و مسیحیت ، تعارض یا تکامل طرح شده است.

اندیشه تحقق مدینه فاضله که شهروندان، بر اساس آن، می توانند فضیلت محور و ارزش مدار زندگی کنند و به بسط و توسعه معنویت، صلح و صفا و پاکی برای رشد و تعالی انسانیت دست توانند یافت، از دیرباز در ذهن همه متفکران و مصلحان و فیلسوفان همچون افلاطون، فارابی، خواجه نصیر، شیخ اشراق و ...، مطرح بوده و هر کدام، به فراخور افق فکری خویش، طرحی درانداخته و الگویی را پیشنهاد کرده اند.راه صلاح و بالندگی انسان چیست و کجاست؟ چگونه انسان می تواند مدینه ای بسازد که در آن، قابلیت ها و استعدادهای خویش را به فعلیت برساند و زندگی انسان به دور از هر گونه جدال و بی عدالتی و مملو از خوبی و صلح و پاکی شود؟ برای این پرسش ها راه حل های متنوع و مختلفی در مکاتب فکری گوناگون وجود دارد. اما پرسش کلیدی این نوشتار، هستی شناسی و چگونگی «مدینه فاضله مهدوی» آن هم در اندیشه فیلسوف الهی، صدرای شیرازی است.آن چه در منظومه فکری ملاصدرا همچون حلقه ای مفقوده از دید بسیاری از محققان پنهان مانده است و بحثی مفصل می طلبد در این نوشتار به اختصار آمده است. از این رو، در ابتدا باید دید انسان کامل به منزله جزیی از جامعه چه معنایی دارد و سیر تکاملش تا مرحله اتصال به عقل فعال چگونه است. در ادامه باید به صفات جامعه نیکو و ویژگی های جامعه فاضله و صفات ریاست آن آرمان شهر اشاره کرد.

سازگاری گزاره های دینی در ساحت های گوناگون، نشان از استحکام و صلابت اندیشه دارد و نیز دلیلی بر درستی انتساب آن به وحی و ماورای طبیعت است. از جمله اصول پایه ای کلامی شیعی، ضرورت وجود امام در هر عصر به شمار می رود که با براهین متعددی به اثبات رسیده است. متکلمان شیعی برای اثبات این ضرورت به ادله ای از جمله لزوم «حفظ شریعت» استناد جسته اند.مساله تحقیق این پژوهش، بررسی سازگاری این دلیل که در کلام و ساحت اعتقادی مطرح است، با مباحث فقهی است. با این توضیح که مکانیزم تحقق حفظ شریعت، از سوی امام در عصر غیبت در فقه چگونه است؟ اگر فقها بر خطا اجماع داشته باشند، امام عصر (عج) چگونه به حفظ شریعت می پردازد؟ فرضیه تحقیق، این است که حضرت حجت (عج) در صورت اجماع بر خطا بر مبنای برهان لطف در قالب های متفاوتی از جمله «اجماعات تشرفی» و «توقیعات» به نقش هدایتی خود می پردازد.روش تحقیق نیز در بخش گردآوری داده ها روش کتاب خانه ای و اسنادی، و در بخش داوری داده ها تحلیلی _ توصیفی است.