جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اشتغال انسان مدرن و صنعتی به زندگی مادی، موجب تغییر سبک زندگی او شده است؛ به‌گونه‌ای که از برخی نیازهای اساسی خود که ارتباط مستقیم با سلامت روح و جسم او دارد غافل است. گسترش فرهنگ فردگرایی و اصالت لذت، موجب شده است افراد از روی‌آوردن به تولید نسل و تربیت آن سر باز زنند یا به آن اهمیت چندانی ندهند. با توجه به اهمیت سبک زندگی اسلامی در این پژوهش به این سؤال پاسخ می دهیم که اهمیت فرزندآوری در آیات و روایت چیست و چه نقشی در زندگی شخص می تواند داشته باشد. پژوهش حاضر به روش تحلیلی و استنباطی، برگرفته از آیات و روایات و یافته‌های علمی می‌باشد. در پژوهش حاضر درمی‌یابیم که دین اسلام با رویکردی مثبت، به فرزندآوری توجه کرده است و با یادآوری مزیت‌های دنیوی و اخروی و ارائۀ دستورهای ظریف در جهت فرزندآوری، پیروان خود را به استقبال از این امر خجسته تشویق می‌کند. فرزندآوری با توجه به ایجاد آثاری، همانند برقراری رابطۀ مودّت و رحمت میان والدین، تثبیت بنیان خانواده، شادی‌آفرینی فرزند در خانواده، داشتن احساس ثمرۀ والدین در زندگی، زیادشدن برکت و روزی و ایجاد احساس امنیت روانی در دورۀ کهن‌سالی موجب سلامت معنوی والدین می‌شود.

هدف: نشر معارف متصدی تدوین کُتب درسی تفسیر در دانشگاه است، تاکنون این کتب حول محور غُرر آیات تدوین شده است؛ اما کتاب درسی بر محور «تربیت» نوشته نشده است. روش: روش این پژوهش توصیفی تحلیلی است. یافته‌ها: بر اساس یافتة پژوهش، نوشتن تفسیر تربیتی با در نظر گرفتن روش‌های عام تفسیر، و نیز روش‌های خاص تفسیر تربیتی مانند: توضیح آیات با عنایت به فرایند تربیت، استخدام علوم تربیتی برای توضیح آیات، توجه به بعد تربیتی قرآن در بیانات تفسیری، نظریه‌پردازی‌های تربیتی بر اساس قرآن و ضرورت توجه به مبانی عام تفسیر، و نیز مبانی خاص تفسیر تربیتی مانند: وجود آموزه‌های تربیتی در قرآن، توجه به اصل تزکیه و تربیت قبل از آموزش، جامع‌نگری قرآن به تربیت و توجه آن به همه ابعاد انسان، هماهنگی قرآن با فطرت انسان، توجه به الگوهای تربیتی مطرح شده در قرآن و استفاده از ابزارهای معرفتی متفاوت در شناخت تربیت، و در نظر گرفتن قواعد عام تفسیر مانند: قاعده بطن آیت‌الله معرفت مورد نیاز بوده است، نتیجه‌گیری: با توجه به نیاز تربیتی دانشجویان در حوزه‌های معرفتی، فطری، اخلاقی و رفتاری از یک سو و نگاه به روش‌شناسی، مبانی و قواعد تفسیر موضوعی تربیتی، ضرورت نگارش این تفسیر به‌ویژه برای دانشجویان رشته علوم تربیتی نمایان شده است.

تقریب مذاهب از ضروریات جامعه اسلامی است. قرآن بزرگ‌ترین منبع تقریب مذاهب است، از زمان پیامبر(ص) بنا بر مفاد قرآن و سیره ایشان تفسیر آیات قرآن رایج و تاکنون ادامه دارد، با توجه به توصیه قرآن به عدم تفرقه و امکان فهم و تفسیر قرآن، بر اساس منبع کتابخانه و با روش تبیین و تحلیل داده­‌ها، در این پژوهش به دنبال پاسخ به این سؤال هستیم که آیا امکان تفسیر تقریبی قرآن وجود دارد؟ و در صورت امکان آن مبانی این شیوه از تفسیر کدام است؟ و چه کسی اولین بار تفسیری با رویکرد تقریبی نوشته است. با بررسی در اولین تفاسیری که مستقل از جوامع روایی نگاشته شدند که سرآغاز آن از تفسیر جامع البیان طبری است و با بررسی تفاسیر ابن­‌ابی­‌حاتم، ابن­‌منذر و ثعلبی این نتیجه حاصل شد که تفسیر تقریبی، روشی تحقق یافته است که اولین مورد آن، تفسیر ثعلبی با بررسی موردی اهل بیت(ع) در این پژوهش قابل مشاهده است که از تفاسیر دیگر از این جهت، متفاوت است. ویژگیهایی مانند: انصاف در قلم، ارادت به شخصیتهای مهم اسلامی، بصیرت خاص و محل سکونت او بر این تفاوت گواه است.

مفهوم حرکت از دیرباز در بین فلاسفه مطرح بوده و اکثر فلاسفه من جمله فلاسفه یونان باستان اغلب بر وجود نوعی حرکت و سیلان در کل هستی قائل بوده اند به نحوی که برخی از آنها وجود هرگونه ثبات را در هستی رد نموده اند. در پژوهش حاضر به بررسی تطبیقی حرکت در ماده از دیدگاه حکمت متعالیه و علم زیست شناسی پرداخته شده است که هدف از آن یافتن مبانی قابل تطبیق برخی اصول مشترک در آن دو می باشد. نگارنده در تلاش بوده است تا به سوالاتی از قبیل چگونگی تبیین حرکت در ماده از دیدگاه حکمت متعالیه و علم زیست شناسی و اشتراکات و افتراقات نهفته در آن ها پاسخ بگوید. از نتایج کلی به دست آمده در این پژوهش عبارتند از این‌که، روش معرفت شناختی در حکمت متعالیه روش عقلی و در زیست شناسی روش مشاهده ای و تجربی است. مبدا حرکت در حکمت متعالیه جوهر جسمانی متجدد و متحول دانسته شده است ولی در حوزه تکامل زیستی علی‌رغم اینکه «آلل» را بعنوان محل انتخاب طبیعی مطرح نموده اند اما سلول بعنوان ماده ثانیه، مبدأ حرکت تکاملی و آغازین حیات شناخته شده است. قوه در فلسفه به معنی استعداد دریافت فعلیت های ممکنه می باشد و در زیست شناسی آنچه استعداد دریافت و ظهور فعلیت های ممکنه را به واسطه روابط غالب و مغلوبی، هم توانی و غالب ناقصی دارد آلل می باشد. موضوع حرکت در حکمت متعالیه جوهر جسمانی متجدد بوده و ثبات حرکت با تکیه بر اصول «اصالت وجود» و «تشکیک مراتب وجود» تبیین شده است، در زیست شناسی در چیستی موضوع حرکت به ذات اشیاء اشاره شده است و آنچه به عنوان امر ثابت در هستی مد نظر قرار گرفته، کل حیات می باشد. مفهوم ثبات کل حیات با جامعیت انسان به عنوان عالم صغیر قابل جمع می باشد. بطور کلی وجه مشترک اساسی در هر دو دیدگاه، پذیرش وجود سیلان، تجدد و تحول در ذات و جوهر عالم ماده می باشد که ذاتا زمانمند است.

یکی از مسائل مهم در حوزه کلام و فلسفه دین، مسئله گستره دین است. پژوهش حاضر با تحلیل و تبیین زبان و منطق ویژه محمد شحرور در بحث گستره دین، دیدگاه او را در این باره به شیوه توصیفی – تحلیلی و با رویکردی انتقادی بررسی کرده است. بر اساس دیدگاه شحرور، دین گستره‌ای وسیع به پهنه تاریخ بشر دارد که می‌توان آن را اسلام نام نهاد. حضرت محمد صلی الله علیه و آله خاتم رسولان است و دین او جامع و جاودان است. به صورت کلی از منظر شحرور می‌توان دین را دارای دو بخش «هست و نیست‌ها» و «باید و نبایدها» دانست. این گستره وسیع، محتوای نبوت و رسالتِ حضرت محمد صلی الله علیه و آله را تشکیل می‌دهد. از دیدگاه شحرور آیات مربوط به بخش اول در طول تاریخ و بر اساس قاعده «ثبات نص و حرکت محتوا» با پیشرفت علوم تأویل و فهم می‌شود و به اصطلاح، نبوت به گستردگی تاریخ بشر امتداد دارد. آیات بخش دوم نیز بر اساس اقتضائات زمانه اجتهادپذیرند. از منظری دیگر، شحرور، حوزه سنت را به معنایی ویژه و بسیار محدود در نظر گرفته است. مبانی تصوری و تصدیقیِ دیدگاه شحرور درباره گستره دین با اشکال‌های جدی روبروست و این دیدگاه پذیرفتنی نیست.

در منظر ملکیان جمع عقلانیت و معنویت راه رهایی است و گزاره­های دینی به جهت تعبدی بودنشان غیرعقلانی‌اند و انسان مدرن نیازمند معنویت توأم با عقلانیت است که به کاهش درد و آلام انسانی بینجامد. در مقابل، به عقیده شهید مطهری معنویت همان دین و حقیقت اسلام است و از لوازم فطرت بشر است که دین به تعالی‌رساننده این نیاز فطری است و تعبد محض و غیر عقلانی را از ساحت اسلام دور می‌داند. جوادی آملی شالوده طرح معنویت را بر اصل هماهنگی نظام تکوین و تشریع پی‌ریزی می‌کند که هر امر معنوی از پشتوانه تکوینی برخوردار است و تعالیم دینی از سنخ حقایق‌اند که به صورت اعتبار ظاهر شده و به شکل دین تجلی یافته‌اند. ما در این مقاله با مقایسه اندیشه‌های آنان به تحلیل و نقد نظریات ملکیان پرداخته‌ایم. ما حصل بحث آن است که ادله نظریه‌پرداز ناتمام بوده و از تحلیل منطقی متقن برخوردار نیست و به دیدگاه پراگماتیستی می‌انجامد.

شناخت رفتار اخلاق­‌مدارانه زمامدار پیش از به دست گرفتن حکومت و مدیریت و تطبیق آن با پس از رهبری­‌اش می­‌تواند سیاست­‌های اخلاقی و میزان صداقت وی در عملکردهای بعدی­‌اش را تبیین و برجسته­‌تر بنمایاند. امام­ علی علیه السلام در قامت یک زمامدار می­‌کوشد با تأکید بر تقدّم اخلاق بر هر مقوله­‌ای نشان دهد آموزه­‌های اسلامی مورد تأکید در خلافتش، همانی است که در دوره پیش­ از حکومتش قابل رفتارشناسی است. جنگ با خوارج، گرچه پیامدهای ناگواری ایجاد کرد، اما رهبری اخلاق­‌مدار می­‌کوشد ابتدا با اصول اخلاقی مناسب، از بروز جنگ پیش ­گیرد و پس از جنگ نیز با رفتار اخلاق­مدار با دشمنان خویش، نشان دهد که انسانیت برمحور اخلاق­ بر دیندار بی­ اخلاق ترجیح و برتری دارد. مقاله پیش­‌رو به تبیین تئوری نوین در حوزه تئوری­‌های رهبری پرداخته است. یافته­‌های این پژوهش که با رویکردی توصیفی و تحلیلی و بیشتر بنابر منابع اهل­ سنت صورت پذیرفته است، چنین تبیین می­‌کند که گزاره­ه‌ای این اخلاق­‌مداری و نیز کارکرد سلبی و ایجابی این رفتار می­‌تواند جامعه تحت امر زمامدار را اخلاق­‌محور سامان دهد، گفت­ و گو بر پایه گزاره­‌های خاصِ اخلاق­‌مدار، تن دادن به خواسته­‌های اصلاح­ گرایانه بنابر بر اقتضائات موجود، استفاده از راهکارهای مناسب برای اسکات خصم جهت ممانعت از تشنّج بیشتر جامعه، حفظ حرمت کرامت انسانی و پاسداشت حقوق افراد مخالف و شبه مخالف نه بر پایه خویشاوندی و سابقه حضور در عرصه­‌های مختلف سیاسی، می­‌تواند کشمکش به وجود آمده در جامعه را با رفتار اخلاق­­‌مدار زمامدار دفع کند.

از نظر عموم متکلمان عدلیه به دست می آید که ایمان برای دستیابی به ثواب شرط است زیرا ثواب امر اختیاری است که موجب استحقاق می شود وبرای آن قیود همراه با بزرگداشت را ذکر کرده اند که بدون ایمان بی معناست از طرف دیگر آنان چون ثواب را امری استحقاقی می دانند هم ایمان وهم نیت را در آن شرط می دانند،عموم متکلمان عدلیه برای دستیابی به ثواب همراهی فعل با مشقت را شرط می دانند اگر چه برخی آن را شرط نمی دانند، اما اشاعره از اساس بر اساس مبانی خود نقشی برای انسان در نایل شدن به ثواب قائل نیستند لذا در این که معیار دستیابی به ثواب چیست آنان دلیل قانع کننده ای ندارند وتنها با توجیهاتی مانند نظریه کسب بر آنند که آن را توجیه کنند.از متون دینی هم به دست می آید که ایمان ونیت در دستیابی به ثواب شرط است،اما در باره شرط بودن مشقت می توان گفت که سختی در عمل برای نایل شدن به ثواب موضوعیت ندارد اگرچه ، اگر عملی نسبت به عمل دیگر سخت ویا سخت تر بود،در صورت تساوی در سایر ارکان نایل شدن به ثواب ،عمل سخت ویا سخت تر از ثواب بالاتری برخوردار خواهد بود. واین سخن با مراتب داشتن ثواب که عقل ونقل برآن دلالت دارند، هماهنگ است.

از موضوعات مورد غفلت در مباحث گواهان روز قیامت، بحث ناظران دنیوی است. خداوند نظارت را به عده ای از عاملان دنیوی از جمله پیامبران به ویژه پیامبراکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) تفویض نموده است. مقاله حاضر با بررسی واژه قرآنی نظارت و معادل آن و دیدگاه های تفسیری و ادله روایی و قرائن سیاقی آیات مربوطه بر آن است که هر قومی ناظری برگزیده از سوی خدا دارد که بر اعمال امت خود نظارت می کند. گستره نظارت پیامبر(ص) بر تمام اهل بشر از آغاز تکون عالم امکان تا آخر عالم است. مفسران اهل سنت ناظران بعد از پیامبر(ص) را با روش اجماع پذیرفته اند، اما مفسران شیعه با در نظر گرفتن قرائن و شواهد آیات و ادله روایی، ائمه اطهار(ع) را به عنوان ناظر بر اعمال مردم معرفی کرده اند که نظارت آنان تا روز قیامت در حال حیات و ممات بر امت اسلام گسترده است. در این مقاله آراء اهل سنت بررسی و در نهایت رأی صحیح بیان شده است.

اکثر فلاسفۀ اسلامی، وجودِ عینی رنگ راحتمی فرض کرده­اند و نسبت به اصلِ هستیِ رنگ و مسائل پیرامون آن، فلسفه ورزینکرده­اند. بنابراین، لازم به نظر می­رسد که «هستی­شناسیِ رنگ» فیلسوفان گذشته دوباره موردبازنگری قرار گیرد. پژوهش حاضر، از برخی جهات می­تواند شباهت­هایی به آثار دیگر داشته باشد، امّا تفاوت اساسی کار در سبکِ توجه و ساختار بررسی هستی‌شناسی رنگ با توجه به دیدگاه مهم‌ترین فیلسوفان اسلامی است در اینکه آیا رنگ موجود است؟ و در صورت وجود، خارجی است یا ذهنی و اینکه آیا رنگ می‌تواند هم وجود ذهنی داشته باشد و هم خارجی؟ نظرات فیلسوفان اسلامی را می‌توان در دو گروه جای داد: گروه اول؛ خارج گریان. گروه دوم؛ غیر خارج گرایان. در ارزیابی این دو نظر قدر مسلم آن است که انسانِ درک کنندۀ رنگ، حداقل نمی­تواند وجود درک خود از رنگ را منکر شود؛ بنابراین، سؤال از اینکه آیا رنگ موجود است؟ برای کسانی که درک رنگی دارند، بی­معنی خواهد بود پس تنها کسانی که هیچ نوع درکی از رنگ نداشته باشند، شاید بتوانند سؤال کند که؛ آیا رنگ موجود است؟ با این مقدمات نتیجه می­گیریم که وجودِ رنگ (چه عینی و خارجی یا ذهنی و درونی)، پیش­فرض بدیهی بررسی آن خواهد بود و ما تنها می­توانیم از حالات و نوعِ وجودی آن، گفتگو کنیم. از طرف دیگر قایل شدن به خارجی بودن رنگ و یا ذهنی بودن آن یا هر دوی آنها، دارای لوازمی است که لازمة آن لوازم، ایجاد سؤالات جدید است که خود می تواند نوآوری پژوهش لحاظ شود.