جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ممکنات چون دارای مرتبه و تعین و ظهور خاص هستند، بر هر یک از این تعینات، اسمایی حاکم است که مبدأ ظهور هر عینى و مبدأ رجوع به اصل هر مظهرى، همان اسم‏ حاکم‏ بر آن مظهر است که آن را ربوبیت می‌کند. در نظام آفرینش نیز به فیض حکیم مطلق، اسمایی بر دنیا و آخرت، بر دهر و بر شرایع نازل از جانب حق تعالی، حاکم است که این اسمای حاکم، دولت‌هایی دارند و دولت برخی از آنها، پایان‌ناپذیر و برخی پایان‌‌پذیراست. اسمایی که دولت آنها پایان می‌پذیرد؛ یا تحت ربوبیت اسمای دیگر که محیط بر این اسم هستند، قرار می‌گیرند یا رجوع به ذات می‌نمایند. اسم حاکم بر هر انسان نیز، اسمی‌ حاکم و غالب در بین اسمای عین ثابت اوست که از آن به "صراط مستقیم" او یاد شده است، لذا انسان سالک می‌تواند با تخلق، تحقق و فنای در اسم حاکم خود، به مراتب کمالی‌اش دست یابد. البته انسان به دلیل جامعیت نوع انسان، در هر مرتبه یا هر عالمی‌که باشد، تحت تأثیر اسمای حاکم در مرتبه از نظام آفرینش نیز قرار می‌گیرد و اما در بین اسمای، اسم اعظم "الله"، مختص به انسان کاملِ مکمل یا همان حقیقت محمدیه(ص) دارد که مستجمع جمیع اسمای جمال و جلال الهی است که در آن ساحت، هیچ اسمی‌بر اسم دیگر غلبه ندارد و این هیئت کامل الهی، در نهایت اعتدال اسمایی است. این مقام ازلی و ابدی، اختصاص و حصر در حضرات محمدیین(ع) دارد. لذا انسان کامل، به تبع مظهریت "الله ذاتی" بودن، مبدأء، مرجع و واسطة ظهور همة اسمای حاکم است و بر آنها سمت سیادت و ربوبیت دارد و خلیفة مطلق حضرت حق تعالی در همه مراتب هستی است.

پژوهش درباره قران کریم از جمله بهترین مطالعات و ارجمندترین پژوهش هاست و کتاب های متعددی به هدف تفسیر قران و بیان مباحث مختلف و امور دینی و دنیوی ذکر شده در ان نوشته شده است. در کنار این مقوله ها، مباحث لفظی و انچه که به اعجاز قران از این ناحیه مربوط است نیز مورد واکاوی قرار گرفته است. یکی از این کتابهای تفسیری «المیزان فی تفسیر القران» نوشته علامه محمد حسین طباطبایی است. در این نفسیر نکات بلاغی و لغوی زیادی مورد بررسی قرار گرفته است که بحث التفات هم از همین موارد است با علم به اینکه موارد التفات در قران بیشتر از مواردی است که علامه محمد حسین طباطبایی به انها اشاره کرده است و این یعنی علامه طباطبایی تعدادی از انها را برگزیده و در مورد انها بحث کرده است. در این رساله ترکیبی از مباحث قرانی و بلاغی ارائه شده است، چرا که تفسیر طباطبایی برپایه بیان معنای قرانی و ایجاد پیوند بین ان و معنای بلاغی است. انتخاب سوره انعام به عنوان نمونه برای بررسی موردی، از ان جهت بود که بحث التفات در ان مصادیق بیشتری دارد و به نوبه خود بیانی کامل از این ارایه را ارائه می دهد. این رساله با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی که به بیان معانی مختلف التفات در سوره انعام می پرازد، نشان داد که التفات در تفسیر المیزان بیشتر در ضمایر بوده است، زیرا در افعال و یا اسماء اشاره ای به التفات دیده نمی شود.

تربیت یکی از موضوعاتی است که در تاریخ اندیشه‌ی اسلامی، مورد توجه متفکران، قرار گرفته است. شیوه‌ها و نظریه‌های مختلفی در باب تربیت اسلامی و چیستی آن طرح شده است که پرداختن به تمام آن‌ها از عهده‌ی یک پژوهش خارج است. از جمله شیوه‌های تربیتی‌ای که بر اساس مبانی عرفانی مورد توجه قرار گرفته است، تربیت توحیدمحور است. اسلام دینی توحیدی است؛ از این رو، ضروری است که نظام تربیتی آن نیز متکی بر توحید باشد؛ اما تبیین و تعریف تربیت توحیدی و اصول و مبانی آن، محل اختلاف اندیشمندان مسلمان بوده است. در نوشتار حاضر، با نظر به کثرت دیدگاه‌ها در باب تربیت توحیدی، نگارنده بر آن شد که صرفاً به تبیین، بررسی و مقایسه‌ی دیدگاه، دو اندیشمند معاصر جهان اسلام، علامه‌ی طباطبایی (ره) و امام خمینی (ره)، بپردازد؛ زیرا این دو اندیشمند، از سویی تأثیر بسیار زیادی بر اندیشه‌ی اسلامی معاصر داشته‌اند و از دیگر سو، به سبب جایگاه خاصی که در فلسفه و عرفان دارند، شارح و منتقد اندیشه‌ی پیشینیان به شمار می‌آیند. در این میان، اختلاف‌نظرها و شباهت‌های فکری این دو عارف و فیلسوف، نیز مقایسه‌ی آنان را راهگشا و ضروری می‌گرداند. در این پژوهش نشان داده شده است که امام(ره)و علامه (ره)، اسلام را مکتبی تربیتی می‌دانند و از همین رو هر دو تربیت را رکن اساسی اسلام به حساب می‌آورند. در نتیجه معتقدند که تربیتی توحیدی است که در تمام ارکان و اصول آن توحید جاری باشد. علامه (ره) مبنای تربیت توحیدی را نیاز فطری انسان به دین می‌داند و امام خمینی (ره) معتقد است که فطرت انسان به تنهایی برای نیل به تربیت توحیدی کافی نیست و باید انسان خود را با مبانی دینی همخوان کند نه آن‌که دین با فطرت انسان تناسب داشته باشد. بنا بر بررسی‌های انجام شده، امام (ره) اصول تربیت توحیدی را، خدامحوری، تربیت‌پذیری انسان، مقدم داشتن تزکیه بر تعلیم و تفکر و تعقل می‌داند. علامه (ره) باور دارد، اصول تربیت توحیدی، مقدم داشتن خودشناسی بر خداشناسی، کمال‌جویی، تعقل و تفکر و کرامت است. در این میان ضمن مقایسه‌ی این دو نظرگاه، اشتراکات و افتراقات آن‌ها نشان داده شد و فهم عمیق‌تری از اندیشه‌ی علامه(ره)و امام (ره)، عرضه شد. چنان که گفته شد، روش این پژوهش تحلیل عباراتِ این دو اندیشمند و مقایسه‌ی دیدگاه‌های آنان است. هدف نهایی‌ای که از راهِ تحلیل و مقایسه‌ی دیدگاه‌های امام و علامه در این پژوهش دنبال می‌شود، ارائه‌ی تصویری از نظامِ تربیتِ توحیدی‌ای است که می‌تواند در اسلام، بنابر قرائتِ عرفانی از منابعِ دینی، طرح شود و در مقامِ عمل به کار بسته شود.

کشف و شهود کلید ورود به دنیای معنوی و عرفانی موسوی خمینی است. بدون این شاخص خواننده و محقق در دریای عرفانی وی سرگردان می‌شود؛ چراکه لایه باطنی اندیشه‌های معنوی این عارف بزرگ شیعی مراتب کشف و شهود را تشکیل می‌دهد و هدف نهایی عرفان را لقاءالله و شهود حق ترسیم می‌کند. ابتدا اهمیت کشف و شهود در عرفان اسلامی نزد قدما بررسی می‌شود. سپس به سراغ مهم‌ترین سرفصل‌های عرفان موسوی خمینی در حوزه کشف و شهود می‌رویم و از معرفت‌شناسی شهودی تا مظهر اتم معرفت شهودی که انسان کامل باشد و نیز نگاه شهودی وی به قرآن کریم و معانی ایمان و تقوا را روشن خواهیم کرد. موسوی خمینی معرفت شهودی را کامل‌ترین نوع شناخت می‌داند و مهم‌ترین کلید ورود به عالی‌ترین مرتبه عرفانی معرفی می‌کند. معرفت‌شناسی وی بر اساس کشف و شهود استوار است. از این شاه‌راه‌های کلی می‌توان به دقایق عرفانی وی رسید و با نگاهی دیگر به مجموعه اندیشه‌های عرفانی‌اش نگریست. همچنین، می‌توان به چگونگی وصول به کشف و شهود از دیدگاه موسوی خمینی پی برد.

قرآن کریم همواره سرچشمه و مهم‌ترین منبع حکمت برای عارفان مسلمان بوده است و بسیاری از موضوعات عرفانی می‌تواند از نظر قرآنی بررسی شود، همچون تمثل که حق تعالی در قرآن از آن یاد کرده و در چند سوره به تمثل تصریح کرده است. در این پژوهش سعى شده با روش تحلیلی ـ توصیفی تمثّلی که در عرفان مطرح است با مراجعه به قرآن کریم بررسی شود تا از رهگذر شناخت دقیق‌تر تمثل و اقسام آن، ابعاد معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی تمثل نیز روشن‌تر شود. حاصل آنکه پس از مطالعه، تحلیل و مراجعه به تفاسیر آیات مرتبط با مسئله، نتایجی که به دست آمده حاکی از این است که تمثل منحصر در تمثل فرشتگان نیست و اموری دیگری همچون رؤیا، تمثل شیطان، معراج رسول اکرم (ص) و ... نیز که در قرآن ذکر شده‌اند می‌توانند در قالب تمثل تفسیر شوند. افزون بر این دیدگاه قرآن دربارة چیستی و چگونگی تمثّل، نحوة ارتباط آن با عوالم هستی و جنبه‌های معرفتی انسان به زبان وحی نیز قابل بررسی است. چه اینکه عارفان همواره با تحلیل نمونه‌های تمثل در قرآن کریم در پی دستیابی به شناخت عمیق‌تری از این مسئله بوده‌اند.

محبت در عرفان اسلامی ‌‌از موضوعات اساسی و بنیادینی است که به عنوان مهم‌ترین رکن عرفان عملی قلمداد می‌گردد، چرا که اساس آفرینش و هدف خلقت عالم و آدمیان جز عشق و محبت خداوند به ذات مقدس خویش و به تبع آن نمودار شدن اسماء و صفات او که نمایندگان آن محبت ذاتی در عالم امکان هستند چیز دیگری نبوده، و همه محبت‌ها از محبت آن محبوب ازلی نشأت می‌گیرد، که خود هم محبت است و هم محبوب. در مکتب عرفا، محبت خداوند مقصد نهایی سلوک عرفانی و تکامل‌بخش قوای نظری در درک حقایق هستی است و راه دستیابی به این محبت و عشق الهی را معرفت قلبی و مناسبت می‌دانند. منظور از مناسبت، سنخیت یافتن عبد با خدای متعال در صفات او می‌باشد و این محبت نتیجه‌ مناسبت و سنخیت بین محب و محبوب است.

هنر شرقی و غربی تفاوت‌های ظریفی با یکدیگر دارد. یکی ­­­از اساسی­ترین هنرهای آیین ذن در ژاپن شمشیرزنی است که از یک سو، جایگاه ویژه­ای در جامعه ژاپن دارد و از دیگر سو، نکات کلیدی هنر شرقی در آن به خوبی خود را نشان می‌دهد. در این­ مقاله می‌کوشیم با بهره­گیری از آثار ارزشمند دایستز تیِتارو سوزوکی نقش ذهن در هنر شمشیرزنی را تبیین کرده و هدف نهایی این راه را ترسیم کنیم و از این طریق محوری‌ترین جلوه­گاه تفاوت هنر شرقی و غربی را به تصویر بکشیم. سوزوکی تحقیقات گسترده­ای در آیین ذن و هنر ذن دارد. مسیری که در هنرهای آیین ذن پیش پای طالب قرار می­گیرد، به فرجام بسیار کلیدی تسلّط بر خویشتن منتهی می­شود. شمشیرزن سامورایی نیز با تمرکز بر اندرون خویش و تلاش برای رسیدن به «ندانستگی»، مسیر تعالی و تکامل نفسانی را طی می­کند. این نوع نگاه در هنرآموزی بر عموم مناطق شرقی حاکم است.