جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده:آیا افعال انسان با قطع نظر از حکم شارع متصف به حسن و قبح می‌شود یا اینکه حسن و قبح افعال را فقط شارع تعیین می‌کند، عدلیه قائل به حسن و قبح ذاتی و عقلی افعال و در مقابل اشاعره معتقد به حسن و قبح شرعی هستند این جمله معروف از آنهاست «الحسن ما حسّنه الشارع و القبیح ما قبّحه الشارع».علامه مظفر(ره) بعد از ذکر دو مقدمه، نظریه خود را بیان می‌کند: مقدمه 1) حُسن عدل و قُبح ظلم از مشهورات بمعنای اخص است. مقدمه 2) حاکم در قضیه «العدل حسنٌ و الظلم قبیحٌ» عقل عملی است. سپس ایشان سه معنا برای حسن و قبح ذکر می‌کند، حسن و قبح بمعنای اول (کمال و نقص) را از امور واقعی و خارجی دانسته و برای آن ما بازاء خارجی در نظر گرفته، اما حسن و قبح بمعنای دوم (ملائمت و منافرت) و حسن و قبح بمعنای سوم (استحقاق مدح و ذمّ) را از امور انتزاعی و اعتباری می‌داند که واقعیتی به جز ادراک عقلاء و تطابق آراء عقلاء ندارد، گویا اولین کسی که نظریه اعتباری بودن قضایای حسن و قبح را ارائه داده مرحوم محقق اصفهانی(ره) معروف به کمپانی است و علامه مظفر(ره) در این نظریه متأثر از استاد خودش است.در بحث ملازمه بین حکم عقل و شرع می‌گوید: مراد از حکم عقل یعنی تطابق آراء عقلاء و بعد اضافه می‌کند: شارع هم قطعاً یکی از عقلاء، بلکه رئیس عقلاء است پس شارع هم داخل این مجموعه است. علامه مظفر در حلّ تعارض ظاهری بین دو دسته از روایات مدح و ذمّ عقل می‌گوید: منظور از روایات ناهیه آن است که حکم عقل ظنی حجت نیست مانند حکم عقلی که از راه قیاس و استحسان بدست آمده باشد و روایاتی که عقل را می‌ستاید حمل بر موردی کردند که عقل بطور قطعی حکمی صادر می‌کند.