جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در تقریر‌سینوی از برهان امکان و وجوب با تکیۀ بر بداهت ثبوت واقعیت و امتناع اجتماع نقیضین و براساس خصیصۀ امکانیِ واقعیت خارجی، از وجود واجب رفع تردید می‌گردد.کانت با توجه به خوانش لایب نیتس از این برهان بیان می‌‌‌ نماید ‌که صرف تردید در قضایای ناظر به واقع و ممکن بودن ایشان ، موجب تثبیت واجب نمی‌شود ؛ چرا که در وجود واجب نیز همین تردید جاری است. هم‌چنین با توجه به میادیء فلسفۀ کانت از آن جا که تردید در تمام قضایای واقع نما جایز است، نمی‌توان گزارۀ قطعی‌‌ای را پایه برای اثبات واجب قرار داد و چون وجود ، وجوب ، امکان و علیت بیان‌گر نسب قضایا هستند ؛ لذا سخن از امکان خارجی و اثبات وجود واجب در بستر جریان علیت ، کلامی ناصواب است. در این مقاله قصد داریم با بهره‌گیری از روش تحلیلی توصیفی به نقد این اشکالات پرداخته و بیان نماییم که در تقریر سینوی، اولاً مراد از امکان ، ضروری الوجود نبودنِ واقعیت خارجی است ، نه جواز تردید در قضایای واقع نما. ثانیاً اصل ثبوت واقعیت و امتناع اجتماع نقیضین به عنوان دو گزاره واقع نما و یقینی پایه برهان قرار گرفته‌اند . هم‌چنین بر اساس این تقریر وجود ، وجوب ، امکان علاوه بر نسب موجود در قضایا ، می‌توانند از مصادیق خارجی بهره‌مند باشند. لذا تفسیر این مفاهیم به نسب موجود در قضایا از باب سرایت حکم یکی از مصادیق به مفهوم می باشد.

مقاله حاضر به بررسی و نقد مبانی فلسفی نظریه سرمایه فرهنگی بوردیو بر اساس مبانی فلسفی علامه طباطبایی ره می‌پردازد؛ ازاین‌رو کشف مبانی دیدگاه‌ها و ارتباط میان آنها در دستور کار این پژوهش است؛ بنابراین در یک مطالعه اسنادی پس از مرور و تفکیک رویکردهای مفهومی در گسترش نظریه سرمایه فرهنگی، و ابعاد آن در آثار بوردیو، به تبیین مفاهیم بنیادین در راستای تبیین اصطلاح سرمایه فرهنگی، و در نهایت به نقدآن از نگاه مبانی فلسفی علامه طباطبایی، پرداخته می‌شود. مرور پژوهش‌های انجام‌شده در غرب نشان داده که مفهوم سرمایه فرهنگی در هر دوره‌ای، با توجه به شرایط زمانی و مکانی هر جامعه، بازنگری گردیده، درحالی‌که در پژوهش‏های داخلی، مفهوم سرمایۀ فرهنگی در قالبی مشابه با تقسیم‌بندی بوردیویی به‌طور یکسان بدون بازنگری و بی‌توجه به بنیادهای فرهنگی بومی مورداستفاده قرارگرفته است. درواقع، سرمایه فرهنگی دارا‌بودن سرمایه انسانی-الهی است؛ مسئله‌ای که در ادبیات بوردیو وجود نداشته، بلکه نگاهی انتقادی بدان شده است. با عنایت به زیرساخت‌های فلسفی الهی علامه طباطبایی (ازجمله نظریه اعتباریات)، بازخوانی نظریه سرمایه فرهنگی بوردیو، چهره نوین و بومی به خود گرفته، با پیراستن آن از برخی زیرساخت‌های فلسفی، بوردیو می‌تواند در ثبات اندیشه‌ورزی در عرصه فرهنگ جلوه بدیعی از خود نشان دهد.

ترجمه ماشینی: تجلی ذات خداوند در دیدگاه ابن عربی و مایستر اکهارت یکی از مهم ترین و اساسی ترین اندیشه هایی است که دیگر پرسش های عرفانی به آن وابسته است. ابن عربی این موضوع را به گونه ای می داند که بیانگر ذات خداوند است، یعنی تجلی ذات خداوند و سایر عوالم به دلیل پنهان بودن او در این عوالم است که از انفاس رحمان (تجلی کامل الهی) ناشی می شود. . مایستر اکهارت نیز این امر را حقیقت همه چیز می داند و از ادراک الهی از خود سرچشمه می گیرد و این ادراک به همه چیزهایی سرازیر می شود که به وسیله آن ذات خداوند در کل اشیا اعم از انسان و روح و نور تجلی یافته است. ذات خداوند عشقی است که در تمام چیزهای جذب کننده به سوی او نفوذ می کند. پس تجلی و نهان در دیدگاه دو عارف دلیل بر دو آیه است (او اول و آخر و آشکار و غیب است و او به همه چیز داناست) و ما حتی از گردنش به او نزدیکتریم. رگ این تجلی و غیبت فقط مربوط به عوالم و موجودات نیست، بلکه شامل عالم مشهود، عالم غیب، منصب ها و حالات می شود. عارفان و سیاحان مقدس راز این تجلی و پنهان بودن ذات خداوند را، یعنی جهت گیری کامل به ذات خداوند بیان کردند، این رویکرد به عارف و مسافر مقدس آمادگی بیشتری می بخشد تا او را قادر به دریافت و انعکاس کند. کمال الهی هر چه بیشتر; به همین دلیل اهمیت حفظ این پنهانی و تداوم تجلی آن را توصیه می کنند.

ترجمه ماشینی: موضوع و اهداف: معنویت های جدید (عصر جدید) نگاهی خاص و جدید به انسان و جایگاه آن در جهان دارند که به مبانی انسان شناسی خاصی منتهی می شود. از جمله این مبانی کمال گرایی (روحانی و زیستی) است. هم چوپرا و هم ملاصدرا موضوعات مختلفی را در مورد کمال گرایی معنوی مورد بحث قرار داده اند. با توجه به دیدگاه ملاصدرا، این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال است که کمال گرایی معنوی دیپاک چوپرا چه ایرادی دارد؟ روش و یافته‌ها: روش تحقیق نظری و کتابخانه‌ای است. یافته های پژوهش با عناوین ماهیت کمال معنوی، غایت کمال معنوی، راه ها و موانع کمال معنوی ارائه شده است. همه این عناوین با توجه به چوپرا و ملاصدرا به طور جداگانه و در نهایت به صورت تطبیقی توضیح داده شده است. نتیجه‌گیری: نتیجه بررسی و تحلیل آرای چوپرا و ملاصدرا بر اساس آثار آنان این است که اگرچه شباهت‌هایی بین دیدگاه‌های آنان وجود دارد، اما کمال‌گرایی صدرا در جهت نیل به خداوند متعال است. همه راه ها و موانع کمال که از سوی ایشان مطرح شد، سالک را در سیر و سلوک یاری می رساند. در مقابل، کمال چوپرا کاملاً الهی نیست و بیشتر زیستی است و عمدتاً به دنبال آرامش درونی و حل مشکلات دنیوی انسان است.

ترجمه ماشینی: موضوع و مقاصد: تقسیم وجود به مختار و مختلط از ابتکارات ملاصدرا است و به تعبیر وی، وجود مستقل، وجودی است که به هیچ جوهری وابسته نباشد. برعکس، وجود مشترک وجودی است که چیزی جز موجودی وابسته با یک رابطه محض با وجود مستقل نیست. بحث از واقعیت وجود در حکمت متعالیه فقط یک بحث مفهومی نیست; اما بحث اصلی آن عینی است که به کیفیت رابطه بین معلول و علت وجود آن می نگرد. تحليل واقعيت يك اثر، مانند ساير مفاهيم فلسفي، در تبيين برخي مسائل كلامي، فلسفي، عرفاني و اخلاقي نقش اساسي دارد. روش و یافته‌ها: این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی، با هدف بررسی و تحلیل پیامدهای اعتقاد به واقعیت وجود زوجی در اخلاق الهی انجام شده است. به منظور دستیابی به هدف مذکور، بررسی واقعیت، مبانی وجود جمعی یک اثر و غایت شناسی اخلاق به عنوان موضوع اساسی بیان شد. نتیجه گیری: تأثیر وجود جبری در مسائل اخلاق الهی مانند استقامت در حالت خضوع، غرق شدن در عشق واقعی، فراگیری بالاترین مرحله شکرگزاری، رسیدن به اوج خوف و رجا، حالت تضرع و تضرع بوده است. از دیگر دستاوردهای این تحقیق است. بنابراین، اعتقاد به وجود یک اثر، مقدمه مهمی برای تبیین اخلاق الهی است.

وجود خطا در ادراکات حسی، چالش‌های فلسفی متعددی را به همراه دارد. از این رو پرداختن به دیدگاه‌ها و راه حل‌های فلاسفه مسلمان در این مسئله اهمیت پیدا می‌کند. در این نوشتار به روش کتابخانه‌ای به جمع‌آوری اطلاعات، و با روش عقلی به تحلیل آن پرداخته شده است؛ به این صورت که ابتدا به چیستی علم حسی و فرایند پیدایش آن در حیطه بدن و نفس پرداخته شده است، سپس چالش‌های نشئت‌گرفته از مسئله خطای حسی مورد تبیین قرار گرفته و در ادامه به نحوه مواجهه حکمای مسلمان با مسئله خطای حسی و چالش‌های آن پرداخته شده است. با تحلیل دیدگاه حکمای مسلمان چنین نتیجه گرفته شده که محورهای مواجهه حکما در مورد خطای حسی عبارت‌اند از: 1ـ عدم اتصاف ادراک حسی به خطا و صواب؛ 2ـ تأثیر قوه واهمه و متخیله در خطای حسی؛ 3ـ کشف و تصحیح خطای حسی به واسطه قوه عاقله. از نظر نویسندگان با تحلیل و تفکیک جنبه‌های معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی ادراکات حسی، مشخص می‌شود که ادراکات حسی به معنای حقیقی قابل صدق و کذب هستند و اعتبار معرفت‌شناختی آن‌ها مبتنی بر فکر و تعقل است. از این رو، ادراکات حسی و قضایای محسوسات از تحت بدیهیات و یقینیات خارج می‌شوند.

از منظر حکمت متعالیه، نفس انسان در ساحت‌های سه‌گانه ذات، صفات و افعال مَثَل اعلای خداست. یکی از مهم‌ترین ابعاد گستردۀ مثالیت نفس برای خدا در زمینه فاعلیت خداوند برای افعالش است، که در حقیقت فاعلیت او نسبت به جمیع ماسوا و حتی افعال و آثار صادر از آنهاست (توحید افعالی). در چارچوب کلی مثالیت نفس انسان برای خدا، ملاصدرا در تلاش است تا راه دشوار تحلیل توحید افعالی را میسر گرداند. او با ابتکارِ نظریۀ توحید افعالی انسانی و با طرح این نظر که توحید افعالی انسانی مَثَل اعلای توحید افعالی الهی است تلاش مضاعف دارد تا تبیین دقیقی از توحید افعالی الهی ارائه دهد. در این مقاله، به روش تحلیلی- توصیفی، به منظور تحلیل وجوه مثالیت توحید افعالی انسانی برای توحید افعالی الهی، مهم‌ترین ابعاد این نظریه با نگاهی جامع به حکمت متعالیه کاویده شده است. در کنار تبیین توحید افعالی، چه در ساحت انسانی و چه در ساحت الهی، به این معنا که فعل واحد از جهت واحد به نحو حقیقی به دو فاعل استناد داشته باشد، به هفت وجه از مثالیت دست می‌یابیم که بدین قرارند: فرآیند استدلالی واحد، جریان حمل حقیقت و رقیقت، مثالیت در فاعلیت فاعل عالی برای فاعل دانی و فعل آن، نقش فاعل دانی در تحقق فعل، انتساب افعال ارادی انسان به خداوند، مراتب تحقق فعل، و عدم تخلف از اراده الهی.

دین مبین اسلام به عنوان آخرین و کامل‌ترین دین الهی، با تبیین یکی از اساسی‌ترین اصول از مبانی اسلام یعنی «اصل توحید» به ارائۀ یک بنیاد فکری کامل و منسجم، برای رسیدن انسان‌ها به سعادت حقیقی پرداخته است. در سایه‌سار «اصل توحید» انسان‌ها به یگانگی خداوند در ذات، صفات و افعال معتقد می‌گردند و گسترۀ این اندیشه در تمامی شئون فردی و اجتماعی آن‌ها جاری می‌گردد. در پرتو این اعتقاد است که آدمیان برای ادارۀ زندگی اجتماعی خویش به ضرورت برپائی «حکومت اسلامی» نائل می‌گردند. به همین علّت، بحث پیرامون همبستگی میان «سیاست» و « دیانت» و ضرورت اجرای شریعت در امور فردی و نیز اجتماع بشری از مسائل بسیار مهمّی است که ریشه در آموزه‌های وحیانی دارد. از حکیم عظیم‌الشأن جناب فارابی تا صدرالحکماء ملاصدرا و از ایشان تا علامّه طباطبائی و امام خمینی(ره) و نیز جمع کثیری از فقهاء عظام، به ضرورت حضور دین الهی در جامعۀ بشری و جاری گشتن «اصل توحید» در تمامی شئون فردی و اجتماعی تأکید نموده‌اند. در این نوشتار در صدد تبیین اجمالی و دورنمائی از چگونگی نقش «معرفت توحیدی» در برپائی « حکومت اسلامی» با تکیه بر آراء جناب صدرالمتألهین هستیم.

سید حیدر آملی از جمله مفسران و عالمان شیعی مذهب است که در اکثر آثار علمی خود، بویژه تفسیرش را بر پایه روش عرفانی، باطنی و تاویلی از منظر شیعی به نگارش در آورده است. در مبانی معرفت شناسی سید حیدر، علم و عالم به دو قسم ظاهری و باطنی تقسیم می‌شوند که حقیقتِ معرفت نزد عالمان علوم لدنی و باطنی است. سید حیدر ضمن اینکه برای این دو علم تفاوت هایی قائل می شود، شرافت را از آنِ علوم باطنی می داند و با استفاده از آیات و روایات و مبانی عرفانی، راه و رسم تحصیل علوم باطنی را برای اهلش بیان می‌کند. هر چند که اهتمام سید حیدر به علوم و معارف باطنی در آثار او کاملا عیان و آشکار است، اما او بر خلاف مدعیان صوفیه، نسبت به علوم رسمی و ظواهر شریعت بی تفاوت نبوده بلکه بدان معتقد و پایبند نیز می باشد. سید حیدر آملی نگاهی جمعی و جامع به علوم ظاهری و باطنی دارد به گونه ای که از منظر او یک عالم دینی باید شریعت، طریقت و حقیقت را با هم به صورت جمعی داشته باشد؛ این موضوع سید حیدر را به عنوان یک عالم و عارف شیعی مذهب با بسیاری از مدعیان عرفان که دست به تاویلات ناصواب و بی ضابطه از ظواهر آیات قرآن و شریعت می زنند، متمایز می سازد.

قوه خیال به عنوان مرتبه‌ای از وجود انسان از جهتی دارای وجه خدایی و از جهتی دیگر دارای وجه خَلقی است که نقش سترگی در تشبه انسان به خدا ایفاء می‌کند. این ویژگی قوه خیال، آن را در مستوایی قرار می‌دهد که بتواند حد فاصل میان دو قوس یلی الخلقی و یلی الحقی را به نیکی طی نموده و به غایت القصوای انسانی که همان تشبّه به حضرت باری است نزدیک گردد. در این راستا دیدگاه جناب علامه طباطبایی و متفکرین همسوی ایشان راجع به نقش قوه خیال در تشبّه انسان به حق سبحانه موردبررسی قرار می‌گیرد. از نظر ایشان، وجود انسان به دلیل کون جامع بودن، از جهت بدن با عالَم ماده و از جهت قوه خیال با عالم مثال (خیال منفصل) و از جهت عقل با عالم عقول مجرد تام تطابق دارد بنابراین می‌تواند به عوالم مافوق ماده، ارتقاء یابد و موفّق به خلاقیّت گردد. . . .