جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این تحقیق در نظر دارد که با بررسی زمینه های پیشرفت امّت اسلامی در زمان پیامبر اسلام و در قرون اوّلیه و تطبیق آن با علل عقب ماندگی ملل مسلمان در قرون اخیر، با استفاده از قرآن کریم، نهج البلاغة و احادیث شریف، میزان تأثیر این عوامل را در سیادت و عزّت مسلمانان و یا انحطاط آنان، تا حدّ امکان، مشخّص نماید. فصل های پنجگانه این پایان نامه، بیانگر این مطالب است. موضوع مورد نظر در این تحقیق، بررسی علل و عواملی است که موجب انحطاط و عقب ماندگی مسلمانان شده و همین طور، عواملی که باعث پیشرفت و عزّت و عظمت آنان در ابتدای دعوت اسلامی شد. طبیعی است که در پرتو واقف شدن به چنین شناختی در نحوه تنظیم ارتباط در معاشرت فردی و جمعی و نهایتاً ارتباط با ملل غیر مسلمان - که امروزه برخی از آنان خود را قیّم جهان می دانند - تغییراتی حاصل خواهدشد و حتّی زندگی روزمرّه انسان های آن جامعه، دچار تغییر و تحوّل اساسی شده، افراد نسبت به سرنوشت سایر همنوعان و جامعه خویش، احساس تعهّد و مسئولیت پذیری بیشتری می نمایند. همچنین شناسایی راه های عقب افتادگی می تواند به مثابه مشعلی فروزان، فرا روی انسان های به استضعاف کشیده شده، نورافشانی کند و آنان را به سرچشمه های کرامت، عزّت و فضیلت، رهنمون شود. در واقع، این اشاره به گذشته افتخارآمیز در مدّتی خاص در گذشته، توأم با انحطاط در زمانی دیگر، نظاره ای به آینده روشن نیز خواهد بود. در فصل اوّل که با یک مقدّمه آغاز شده، نگارنده به بیان نکاتی از قبیل تاریخچه بحث، بیان مسئله، پرسش های تحقیقاتی، اهداف بحث، حدود و اهمّیت بحث و تعریف اصطلاحات پرداخته است. در فصل دوم نیز نگارنده با ذکر منابع مورد استفاده در تحقیق، سیر مطالعات خود را نشان می دهد. در فصل سوم، روش، رهیافت ، طرح و فن تحقیق، توضیح داده شده است. فصل چهارم که دارای چهار بخش است، به ارائه و تجزیه و تحلیل اطّلاعات پرداخته است و نخست، در بخش اوّل، ضرورت بحث از موضوع، سیادت از دیدگاه قرآن کریم، اختصاص عزّت و کبریا به ذات حق، و طلب عزّت از غیر خدا بررسی شده است. در بخش دوم پایان نامه نیز مباحثی از قبیل وضعیت امّت پیامبرصلی الله علیه وآله قبل از اسلام و عوامل پیشرفت مسلمانان، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در بخش سوم، عوامل انحطاط مسلمانان شمرده شده که در بین عوامل، به چهارده عامل عمده اشاره شده است. در بخش چهارم نیز زوال و انهدام تمدّن ها از دیدگاه های مختلف، بیان شده است در این زمینه، دیدگاه قرآن، نهج البلاغة و سپس جامعه شناسان، مدّ نظر نگارنده قرار گرفته است. فصل پنجم، استنتاجات و پیشنهادهای مربوط به عوامل پیشرفت و پسرفت مسلمانان مطرح شده و یک نتیجه کلّی از بحث های فصل قبل بیان شده است.

تاريخ تمدن بشری دارای فراز و نشيبهايی است كه تحليل آنها می تواند چراغ راه آيندگان باشد. تاريخ حيات اسلام دوره‌ای از شكوفايی در ابعاد مختلف علمی و... را بخود ديده‌ است. آنگاه كه بشريت در جهل و ظلمت می زيست، ندای فراگيری علم و دانش و بهره‌گيری امكانات مادی و معنوی برای ايجاد جامعه‌ای سعادتمند از سوی رهبران و آشنايان به معارف اسلامی، مسلمين را در ابعاد مختلف پيشرفت، پيشتاز جهانيان قرار داد. ولی پس از گشودن جبهه‌های اندلس (اسپانيا) و سيسيل (صقليه) وبه وقوع پيوستن جنگهای صليبی، حالت خمودی و بی توجهی به علوم برجهان اسلام سايه‌ افكند. در مقابل، غربيان كه سرزمين‌هايشان بدست مسلمين تسخير شده بود، دنيای اسلام را باتمدنی شكوفا در پيش روی خود گشوده يافتند و توانستند از امكانات آن، به پيشرفتهای علمی و تكنولوژيكی دست يابند. متأسفانه تحليل گران مسلمان كمتر به تحليل اينگونه وقايع پرداخته‌اند. مادر اين مختصر پس از اشارتی گذرا به زمينه‌های ارتباط بين فرهنگ‌ اسلامی و غربی و علل وقوع جنگهای صليبی، به ‌تحليل نتايجی كه اين برخوردها در برداشته، خواهيم پرداخت.