جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: بسیاری از محققان معاصر ادعا می کنند که احکام فقهی سابق با واقعیت های اجتماعی-سیاسی در قرون هشتم و نهم، دوره کلاسیک حقوق اسلامی، در هم تنیده بودند. همچنین معتقدند که اگر چه قرآن یک متن نازل شده الهی و تغییر ناپذیر است، اما اطلاق آیات آن منوط به نیازها و شرایط زمانه است. این مقاله استدلال می‌کند که نیاز به حرکت فراتر از شکل کنونی اجتهاد به عصر نواجتهادیسم در تشیع دوازده امامی وجود دارد. اجتهاد کنونی که در قرون وسطی شکل گرفت، نتوانست نظام حقوقی منسجمی را ایجاد کند که بتواند به طور مؤثر به نیازهای مسلمانان معاصر پاسخ دهد. این مقاله بر پدیده نواجتهادی تمرکز خواهد کرد و استدلال خواهد کرد که اجتهاد متن محور سنتی باید با شکل جدیدی از اجتهاد جایگزین شود که از اشکال مختلف اصول تفسیری و معرفتی برای تدوین احکامی استفاده می کند که به جامعه مسلمانان خدمت بیشتری می کند. نواجتهادیسم، آن طور که من آن را می نامم، مستلزم ارزیابی مجدد صورت‌بندی‌های فقهی کلاسیک است و بر اساس به کارگیری اصول تفسیری و تفسیری جدید، می‌تواند شکل متفاوتی از فقه را ایجاد کند که مبتنی بر پارامترهای معرفتی متفاوت و ارزش‌های اخلاقی جهانی است. نواجتهادیسم همچنین مستلزم تجدید نظر در نظریه سنتی حقوقی اسلامی (اصول الفقه) است که به جای تقویت فرمول بندی قوانین جدیدتر، مانع ایجاد شده است.

تاریخ هر ملّتی در چارچوب شرایط فرهنگی مشخصی شکل می گیرد و ساختارهای سیاسی، اجتماعی و یا حقوقی ای که سنن، آداب، رسوم، مراسم، مناسک و مجموعه ی ارزش های آن ملّت را بازتاب می دهند، در این قالب فرهنگی تعریف می شود و به نحوی تداوم و تحول می یابد. نوشتار حاضر تلاش می کند نشان دهد از آن جا که فرهنگ مسلّط ایران به طور خاصّ از دوره ی قاجار به بعد، متأثر از نظام اندیشه ی شرعی است، این اندیشه به طور مشخص در شکل گیری بخش مهمّی از نظام حقوقی دوره ی قاجار و حتّی رضاشاه منشأ اثر بوده است. پژوهنده برای پاسخ به پرسش از تأثیر احکام شریعت بر نظام حقوقی ایران عصر قاجار و نسبت بین احکام شرعی و عرفی در این دوره، با استفاده از شیوه ی تحلیل محتوای منابع و مآخذ این دوره و روش «منطق گفتار» ، دوره ی مزبور را از درون منابع مکتوب بررسی می کند؛ به عبارتی، تلاش می کند با ارجاع و استناد به اندیشه ی حاکم بر این دوره، موضوعی تاریخی را کالبدشکافی نماید. بررسی فوق نشان می دهدکه شرع و احکام منبعث از آن در دوره ی مورد مطالعه، درکلیه ی ابعاد زندگی فردی و اجتماعی مردم حضور داشته است و بارزترین عرصه ی حضور آن را می توان در نظام حقوقی این عصر ارزیابی کرد، تا آن جا که هرگونه تحوّل در ساختار حقوقی جامعه ی ایران عصر قاجار، نمی توانست بدون عنایت به سنت های حاکم بر این دوره صورت گیرد؛ این قاعده البتّه بر سایر ابعاد زندگی فردی و اجتماعی مردم در دوره ی مذکور هم تعمیم پذیر است.