جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: در کتاب خدا، زمان و دانش، ویلیام هاسکر به بررسی مسائل عمده مربوط به علم خداوند نسبت به آینده در رابطه با زمان و آزادی انسان می پردازد: پیش آگاهی الهی، دانش میانی و بی زمانی الهی. اگرچه هاسکر بر مباحثی تمرکز می کند که در سی سال اخیر در درون فلسفه تحلیلی صورت گرفته است، اما هاسکر نیز موضوعات را در چارچوب تاریخ تأملات فلسفی و کلامی در مورد این موضوعات قرار می دهد. هاسکر از دیدگاه آزادی خواهانه با ارائه یک سری استدلال ها علیه امکان دانش متوسط ​​شروع می کند. وی سپس تمام روش‌های عمده‌ای را که به وسیله آن‌ها از سازگاری پیش‌دانش و آزادی دفاع شده است، در نظر می‌گیرد و رد می‌کند: این ادعا که حقایق مربوط به باورهای گذشته خداوند، حقایق نرم (یا رابطه‌ای) در مورد گذشته است، این ادعا که ما قدرت خلاف واقع بر گذشته، و این باور که ما قدرت ایجاد یا حتی ایجاد وقایع گذشته را داریم. سپس هاسکر مفهوم خدا را به‌عنوان ابدی بی‌زمان بررسی می‌کند و آن را موقتاً قابل فهم می‌یابد. با این وجود، او ادعا می کند که آموزه بی زمانی الهی جدا از متافیزیک آگوستینی-نوافلاطونی که منبع تاریخی آن بود، انگیزه کافی ندارد. او با استدلال بر دیدگاهی که بر اساس آن آینده باز است و مشیت الهی مستلزم ریسک پذیری است، به پایان می رسد. خدا، زمان و دانش به طور شفاف و جذاب نوشته شده است سهم قابل توجهی در بحث معاصر در مورد آزادی و پیش آگاهی است. بحث و جدل در میان فیلسوفان دین، متافیزیکدانان، و متکلمان ایجاد خواهد کرد.

فلسفه لایب نیتس و تصور وی درباره خدا از حوزه های فلسفی و الهیات مسیحی، فلسفه اسپینوزا و فلسفه دکارت متاثر است. همچنین لایب نیتس از بعضی مکالمات افلاطون هم تاثیر پذیرفته است. در عین حال، شان کلامی آثار لایب نیتس از آثار دکارت و اسپینوزا بیش تر است و فلسفه او مانند فلسفه مالبرانش خدامحور است. به نظر لایب نیتس، علت فاعلی و علت غایی در جهان طبیعت توسعه و تداوم علیت خداوند است. لایب نیتس با این تفکر به قاعده «لا موثر فی الوجود الا الله» نزدیک می شود. لایب نیتس در نظریه هماهنگی پیشین بنیاد علیت ماشینی را تحت علیت غایی قرار می دهد. لایب نیتس برداشت دکارت از خدا را مورد حمله شدید قرار می دهد و آن را به خدای اسپینوزا تشبیه می کند که اصل چیزهاست و نوعی قادر مطلق است که با طبیعت اولیه نامیده می شود و فاقد اراده و فاهمه است. موجود کامل دکارت آن خدایی نیست که ما تصور می کنیم و به او امیدواریم، یعنی خدای عادل و عاقل که هر ممکنی را برای خیر مخلوقاتش انجام می دهد. خدایی ساختگی مثل خدای دکارت برای ما هیچ تسلای دیگری جز تسلای صبر از روی جبر باقی نمی گذارد. اسپینوزا هر تصور یا تعریفی از خدا را به عنوان موجودی عاقل و صاحب اراده رد می کند. به باور وی، خدا از طریق اراده آزاد عمل نمی کند. اراده و عقل با طبیعت خدا همان نسبت را دارند که حرکت و سکون. از این رو، جهان یک نظم و نظام مکانیکی و ریاضی است و به هیچ معنا انسانی، هدفمند و اخلاقی نیست. هر چیز مطابق با قانون عینی و انعطاف ناپذیر علت و معلول رخ می دهد. لایب نیتس با انتقاد شدید از نگرش اسپینوزا به خدا می گوید: خدا یک ذهن، یک شخص و یک جوهر معین است، اما در عین حال کامل ترین جوهرهاست، خدا، مناد منادهاست که با نظم ریاضی دقیق خود، اعمال و تاثیرات ظاهری منادها را هماهنگ می سازد. لایب نیتس بعد از فراز و فرودها، سرانجام یک طبیعت، یعنی جوهر منفرد یا «مناد منادها» را به عنوان موجود کاملا متعالی یا خدا معرفی می کند که به حکم ضرورت اخلاقی مجبور است بهترین جهان ممکن را بیافریند. آیا لایب نیتس در نهایت به فلسفه اسپینوزا – که آن را به شدت رد می کرد- نزدیک نشده است؟ جبر و ضرورت اخلاقی لایب نیتس با ضرورت و جبر طبیعی اسپینوزا چه تفاوتی دارد؟ در این مقاله تلاش کرده ایم: 1- الهیات لایب نیتس را تبیین کنیم. در الهیات لایب نیتس نکات بدیعی وجود دارد که توجه بیش تر به دکارت در مراکز فلسفی ایران مانع دریافت آنها شده است.2- برخی از آراء لایب نیتس را در الهیات با نظران افلاطون، ارسطو، دکارت، مالبرانش و اسپینوزا تطبیق و مقایسه کنیم.3- الهیات لایب نیتس را از برخی جهات و در حد گنجایش مقاله مورد نقد و داوری قرار دهیم.

در برابر «تقدیرگرایان کلامی»، که معتقدند علم پیشین الاهی با اراده آزاد انسان در تعارض است، «سازگارگرایان» بر این باورند که علم پیشین خداوند با اراده آزاد انسان سازگار است. «علامه طباطبایی» و «ویلیام کریگ» به گروه اخیر تعلق دارند و برای حل این مسئله راه‌حل ارائه می‌دهند. در این مقاله به بررسی تطبیقی «نظریه علم میانه»، به‌منزله راه‌حل نهایی کریگ و دیدگاه علامه طباطبایی در باب این مسئله، می‌پردازیم. نتیجه نهایی آن است که با وجود تفاوت دیدگاه دو متفکر در برخی موارد، هر دو اندیشمند ضمن پذیرش سازگاری علم پیشین الهی با اختیار انسان معتقدند معرفت خداوند به افعال اختیاری انسان ناشی از معرفت او به این نوع افعال با تمام شرایط و خصوصیات آن‌هاست.