جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در گفتار و كردار هایدگر كم نیستند تصریحات، اشارات و اماراتی كه نظرورزی او با شرق آسیا را باز می گویند، كه البته پرسابقه نیز بوده است. اهل نظر به این جانبِ از فلسفهٴ هایدگری توجه بسیار كرده اند و از این رو، منابع و مراجع آن در زبان های اروپایی نیز نسبتا ً غنی است. اما، آنچه در این مباحث نادیده می ماند، اهمیت نگاه هایدگر به شرق برای بسط و تداوم راه فكری خودش است. نوشتهٴ حاضر برای اینكه راهی به این مسئلهٴ بگشاید، رابطهٴ فكری یا گفت وگوی او با رودلف اتو، فیلسوف مشهور دین را بررسی می كند، كه از نكات مهم دربارهٴ آن ورود وی است به مسئلهٴٴ شرق و غرب. اتو عرفان را مبنای خویشاوندی شرق و غرب می داند. محور اصلی گفت وگوی فكری هایدگر با اتو، اصطلاح اتویی «غیر مطلق» یا «غیر بالكل» (das ganz Andere) است. این معنا را هایدگر برای برقراری این همانی میان وجود و عدم استفاده می-كند، كه از مباحث بسیار مفصل فلسفهٴ اویند: به اعتبار آنكه دربارهٴ وجود همانند همهٴ موجودات نمی توان گفت «وجود موجود است» یا «وجود وجود دار» یا «وجود هست»، پس غیر از همهٴ آن ها است. این غیریت وجود نسبت به موجود درعین حال به طور مطلق و علی الاطلاق هم هست، تا به آن حد كه باید از آن به عدم تعبیر كرد. پس، دربارهٴ وجود به اعتبار آنكه نسبت به همهٴ موجودات، غیریت علی الاطلاق دارد، چیزی نمی توان گفت، مگر آنكه عدم است. اما،، وجود و عدم به خصوص درنزد هایدگر متاخر، دو مفهوم نظری صرف نیستند، بلكه مبنای فهم او از شرق و غرب نیز هستند. هایدگر غرب یا تاریخ تفكر غربی را تاسیس یافته بر وجود می داند و اصل تفكر شرق آسیا را به معنای عدم برمی گرداند. سپس برمبنای این همانی وجود و عدم، هایدگر قائل به خویشاوندی میان شرق و غرب می شود. ولی هم این همانی دو مفهوم وجود و عدم و هم برگرداندن شرق و غرب به این دو معنا نخست در فلسفهٴ دین رودلف اتو طرح شده است. اینكه چرا هایدگر نامی از اتو نمی آورد برای پرهیز از سوء-تفاهمات زیادی است كه همواره پیرامون فلسفهٴ خودش وجود داشته است.

مارتین هایدگر از نخستین فیلسوفانی است که عمیقاً به مسئلۀ تکنولوژی پرداخته و در عین حال در مظان این اتهام قرار داشته که هیچ راه‎حل روشنی برای مواجهۀ صحیح با این پدیدۀ مدرنیته ارائه نکرده؛ بلکه صرفاً در کار بررسی پدیدارشناسانه و غیرمتعهدانۀ آن بوده است. اکنون پرسش اصلی این است: آیا می‎‌توان از تفکر و نحوۀ زیست هایدگر، راه‌حلی عملی برای مواجهۀ بهتر با تکنولوژی را بیرون کشید یا نه، و اگر پاسخ مثبت است، آن راه‌حل دارای چه مؤلفه‌هایی است؟ در این نوشتار، با بررسی برخی از مهم‎ترین آثار هایدگر که در آنها به تکنولوژی پرداخته شده است، و نیز با نیم‎نگاهی به زندگی خود هایدگر و مواجهۀ شخصی‎اش با تکنولوژی مدرن، اولاً به این نتیجه رسیده‎ایم که این متفکر آلمانی، دیدگاه‎های ارزش‎داورانۀ بسیاری را، هم دربارۀ کلیت تکنولوژی و هم در باب برخی از گونه‎های ویژۀ آن ارائه کرده است و براین‎اساس کاملاً ممکن و مقدور است که از دستگاه فکری او، نبایدها و بایدهایی را برای مواجهۀ صحیح با تکنولوژی استخراج شود؛ ثانیاً برخی از مهم‎ترین مؤلفه‎های اخلاق تکنولوژی وی را که یا خود به‎صراحت بر آنها تأکید کرده، یا از گفتار و رفتار او قابل استخراج است، با اتکا به قراین و شواهد برشمرده‎ایم.