جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در روزهای پایانی ذی الحجه سال 23 غلامی ایرانی، معروف به فیروز ابولؤلؤ عمربن خطاب را به قتل رساند. منابع تاریخی معتبر مکتب خلفا و مکتب اهل بیت علیهم السلام و اکثر علمای فریقین، زمان قتل را روزهای پایانی ذی الحجه دانسته اند، ولی برخی از منابع متأخر شیعی، با استناد به یک روایت، روز واقعه را نهم ربیع الاول می پندارند. این روایت به «روایت رفع القلم» معروف و به احمدبن اسحاق قمی مستند است. روایت مذکور ادعاهای دیگری از قبیل تحریف قرآن و رفع القلم و جواز ارتکاب معاصی را نیز طرح می کند.در این بررسی، در استناد روایت مذکور به احمدبن اسحاق قمی خدشه وارد شده و به نقد متنی و سندی آن پرداخته می شود و قتل خلیفه در 26 ذی الحجه مدلل می گردد. به مستند این مقاله نهم ربیع الاول و برگزاری جشن های کذایی در آن و انتساب آن به روز قتل خلیفه از هیچ پشتوانه روایی و تاریخی برخوردار نیست. این مقاله با رویکرد تحلیلی و توصیفی به نقد افسانه رفع القلم می پردازد.

از حضرت امام جعفر صادق(ع) ششمین جانشین پیامبر اعظم اسلام(ص) (شهادت148هجری) میراث روائی کلانی برای شیعیان دوازده امامی و سایر مسلمانان باقی مانده است.بخشی از این میراث، مناظره‌های حضرت با مذاهب و مکاتب دیگر می‌باشد که در متون روائی شیعه به ثبت رسیده است. در این تحقیق تلاش شده مناظرات مورد نظر را استقراء کرده و ضمن مقایسه متون منتشر شده با یکدیگر، اعتبار سندی آنها نیز مورد بررسی قرار گیرد و سیر ثبت این مناظرات در متون روائی شیعه، پیگیری شود. علاوه بر این میزان استفاده علمای شیعه از این مناظرات در استدلال‌های علمی خود در حد امکان بررسی شده است.متون مناظرات در سه مقطع تاریخی به ثبت رسیده‌اند (قرن سوم و چهارم* قرن پنجم و ششم؛ قرن دهم و یازدهم) منابع مناظرات در دوره نخست عمدتاً منابعی هستند که توسط کلینی، شیخ صدوق، شیخ مفید، تالیف شده‌اند. در دوره دوم منابعی هستند که شیخ طوسی یا طبرسی ت،لیف کرده‌اند. منابع مناظرات در قرن دهم و یازدهم و پس از آن منابع مجلسی، شیخ حر عاملی و... هستند.در مورد هر مناظره ابتدا به قدیمترین منبع (منبع دوره اول) مراجعه گردید و ضمن بررسی متون روائی این دوره کاملترین روایات به عنوان معیار قرار می‌گرفت.بررسی سندی روایات مناظره می‌تواند مسیر نقل آن را تا دوره تدوین احادیث قرن سوم و چهارم معلوم کند. همچنین مشخص می‌گردد که روایت مرود نظر از چند طریق نقل شده است و چگونه به منابع مت،خر رسیده و کتاب های مت،خر (طبرسی، بحار و...) از چه منابعی روایات خود را اخذ کرده‌اند. طبرسی در کتاب الاحتجاج عمده این مناظرات را جمع کرده است. سلسله سند آنها را هنگام تدوین خذف کرده اما منابع دوره نخستین سلسله سندها را آورده‌اند که ما بر اساس دیدگاه‌های آیت الله خوئی به ارزیابی آنها پرداخته‌ایم.مناظرات امام صادق(ع) در منابع علمی شیعه اعم از کلامی، فقهی، تاریخی و.. جستجو کرده تا کاربرد و استفاده علماء از این مناظرات را پیگیر کنیم و میزان توجه ایشان را دریابیم