جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نشانه‌شناسی ساختارگرا، تقابل‌های دوتایی را عناصر دلالت‌مندی می‌داند که ساختار پنهان متن را تشکیل می‌دهد که با تحلیل آنها می‌توان به تفسیر و تأویل منعنا پرداخت.با توجه به نقشی که نور و خورشید که نمادی از نور است در زندگی بشر، چه اقوام متمدن و چه بدوی از روزگاران کهن دارا بوده، این عنصر مفید مورد ستایش و بزرگداشت همه‌ی اقوام بوده است و نماد نور به ویژه خورشید در اندیشه‌ی اساطیری ایرانیان باستان جایگاه ویژه‌ای داشته است.نمادگرایی مولانا، قراردادی منحصر به شخص یا قوم و فرهنگ خاصی نیست، بلکه سمبل‌ها بر مبنای ذاتی و همگانی دلالت دارند، از این رو می‌توان نمادگرایی مولانا را نمادگرایی فطری خواند که برای همه‌ی ملت‌ها در همه‌ی زمان‌ها قابل فهم است.نور، در اندیشه‌ی مولانا جنبه‌ی هدایت‌گری و غذای روح دارد. وی ایمان را غذای روح می‌داند و حیات مومن را موقوف نور الهی می‌داند و نه خون. در اندیشه‌ی مولانا نور نماد معانی متعددی است از جمله: نور نماد حق تعالی، نور چشم ناشی از نور دل است، انسان کامل همان نور است، وحدت نور، نور آفتاب، خورشید که سمبل معنای و حقایق مقدس آسمانی است از جمله رمز حق تعالی، مظهر اسماء و صفات حق، رمز انسان کامل، رمز عشق، رمز وحدت وجود و... می‌باشد. همچنین کلمه‌ی (شمس، آفتاب و خورشید) بزرگترین انقلاب درونی مولانا محسوب می‌شود، آفتاب تمثیل معنوی مولاناست.همچنین مولانا در آثار خویش ماه را به تنهایی یا همراه با خورشید و ابر به کار می‌برد و از ترکیباتی مانند: ماه در محاق، هلال ماه و بدر استفاده می‌کند و ماه را نماد حق تعالی و تجلیات او، نماد وحی و الهام و... می‌داند و از آتش به به عنوان نماد عشق، هواهای نفسانی، آتش کلام، شیطان و... در اشعار خود استفاده می‌کند.در دوران میترائیسم تا زرتشت در ایران باستان، از نماد نور و خورشید به صورت گردونه‌ی مهر (چلیپا) دایره، چرخ و یا گل لوتوس و همچنین نقوش حیوانی و گیاهی از جمله: شیر، بز کوهی، عقاب، شاهین، گاو و نیز سرو و کاج می‌باشد. همچنین از دیگر مظاهر نماد خورشید (نور) در آن زمان حلقه، گل سویا و صلیب شکسته نیز می‌باشد.در این پژوهش سعی بر آن است که چگونگی به وحدت رساندن تقابل‌های عینی و ذهنی نماد نور (خورشید، ماه، آتش) در اشعار مولانا و ایران باستان (دوره‌ی میترائیسم و زرتشت) را در قالب تصویر بیان کرد.واژگان کلیدی: نماد، نور، خورشید، ماه، آتش، مولانا، میترائیسم، زرتشت

در اسطوره های رستاخیزی ویرانی و آبادانی جهان امری ناگزیر می نماید. همان گونه که جهان در آغاز از جفتی اولیه تکثیر شد، در اساطیر پایان جهان نیز سخن از جفتی در میان است که جهان نو را از تخمه خود پر خواهند کرد. با توجه به اینکه در بینش اسطوره ای، واقعیت عبارت است از عمل تقلید از یک نمونه مینوی یا ازلی، این جفت های نرینه و مادینه عمل آفرینش زوج نخستین را تجدید و تکرار می کنند. از دیگر سو عمل آفرینش کیهان و انسان تنها در مرکز که سرچشمه هر واقعیت و نیروی زندگانی است، رخ می دهد. حادثه طوفان نوح در روایت تورات و ماجرای ور جمکرد در اساطیر ایرانی در زمره اساطیر رستاخیزی به شمار می روند؛ کشتی نوح و ور جم نمادهایی از مرکز (فضای قدسی) قلمداد می شوند که ورود بدان ها معادل با مرگ آیینی انسان قدیم و تولد انسان نو است؛ این بازگشت به آغاز، نیروهای قدسی را که نخست بار در مرکز ظهور کرده بودند، فعال می سازد و جامعه انسانی را به همان وضعیت نخست خود، یعنی پاکی و خلوص باز می گرداند. در این جستار اسطوره ور جم در اساطیر ایرانی و طوفان نوح به روایت تورات از دید نماد شناسی با هم سنجیده شده اند.