جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این پایان نامه، صحّت روایات تفسیری مربوط به سوره‌ی واقعه در تفاسیر در المنثور سیوطی و نورالثّقلین حویزی از حیث سند ، متن و کیفیّت نقل، توسط مؤلّفان آن‌ها (شکل تحلیل) بررسی شده اند .تحقیق حاضر در پنج فصل تنظیم شده است که فصل اوّلِ آن به کلیّات پرداخته است و آن نیز شاملِ مسألهتحقیق، اهداف تحقیق، سؤالات و فرضیه های تخصّصی، اهمیّت و ضرورت تحقیق، روش تحقیق و ... است. هم‌چنیندر این فصل به معرفی مختصر کلید واژه‌ها پرداخته شده است که عبارتند از : سوره واقعه، تفسیر درّالمنثور، تفسیر نورالثّقلین، سیوطی و حویزی.چهار فصل دیگر این تحقیق به ترتیب چنین است: فصل دوّم: بررسی روایات مشترک تفاسیر درّالمنثور و نورالثّقلین؛ این فصل شامل روایاتی است که در دو تفسیر نقل شده است و مؤلّفان آن‌ها در برخی مواقع گرفتار اشتباهاتی شده اند که نگارنده سعی کرده تا حدّ امکان آن‌ها را برطرف نماید. فصل سوّم:بررسی روایات اختصاصی تفسیر درّالمنثور؛ این فصل شامل روایاتی است که اختصاص به تفسیر درّالمنثور دارد که سیوطی آن‌ها را از کتب و جوامع مختلفِ روایی اهل سنّت گرد آورده است که بیشترین روایات را از تفسیر ابن جریر طبری و تفسیر عبد بن حمید نقل کرده است . فصل چهارم: بررسی روایات اختصاصی تفسیر نورالثّقلین؛ در این فصل فقط روایات مختصّ نورالثّقلین بررسی شده است که حویزی بیشترِ آن‌ها را از تفسیر قمی و کتاب شریف کافی نقل کرده است و حُسن ختام این فصل، کلام مولای متّقیان و افضل سابقان، علی (ع) است که حویزی آن را از نهج البلاغه گزینش کرده است که در مورد عذاب مرده ای است که از اصحاب شمال بوده و پس از مرگ گرفتار انواع بلاها و نزول حمیم خواهد بود. فصل پنجم: بررسی روایات معارض؛ این فصل در بر گیرنده‌ی روایات معارض دو تفسیر با هم و نیز روایات معارضِ هر تفسیر با هم دیگر است که با قبول برخی از آن‌ها، پاره ای دیگر به دلیل تعارض با آن‌ها مردود خواهد بود. و نیز در این چهار فصل، در مورد هر روایت ابتدا به صحّت سند آن پرداخته شده است و سپس صحّت متن آن مورد بررسی قرار گرفته است که در بررسی صحّت آن‌ها از روایات معاضد و معارض آن‌ها کمک گرفته شده است و نیز در مورد هر روایت، کیفیّت نقل روایات توسط مؤلّفان برای نگارنده امر مهمّی بوده است و لازم به ذکر است که متأسفانه در این مورد از جانب مؤلّفان آن‌ها ، قصور وکوتاهی صورت گرفته است. و نیز هر دو مفسّر در تقطیع و جابه جایی روایات، گزینش و انتخاب روایات تفسیری و نیز گزینش منابع به خصوص، توجّه به علوم قرآنی در لابلای تفسیر و ... دست به نوعی اجتهاد زده اند که به نظر نگارنده امر مهمّی بوده است؛ چرا که این تفاسیر از جمله‌ی تفاسیر روایی به شمار می آیند و مؤلّفان آن‌ها سعی کرده اند از اجتهاد و اظهار نظر در مورد روایات پرهیز کنند ولی در مواردِ مذکورِ فوق، اجتهادِ مؤلّفان آن‌ها کاملاً مشهود است و نگارنده در طیّ بررسی روایات بدان‌ها پرداخته است.

تحقیق پیش رو پژوهشی پیرامون آیاتی است که به امیرالمومنین علی بن أبی طالب علیه الصلاه و السلام تأویل شده اند. روش کار به این صورت است که در میان آیات قرآن کریم جستجوی نسبتا کاملی صورت گرفته و آن دسته از آیاتی که به طور مشترک هر دو «تفسیر نور الثقلین» و «الدرالمنثور فی تفسیر المأثور» به حضرت علی علیه السلام یا اهل بیت علیهم السلام تأویل کرده اند جمع آوری شده است و سپس مفاهیم موجود در روایات به صورت تطبیقی بررسی گردیده اند. به طور کلی در این مطالعه و تحقیق مجموعه ای از صفات و مناقب و ویژگی های خاص منسوب به حضرت به دست آمد که از جمله آنها به این موارد می توان اشاره کرد: «مومن حقیقی، صالح المومنین، صادقین، تصدیق کننده پیامبر (ص)، شاهد، هدایت کننده ، راسخ در علم، معنای باطنی رحمت خداوند، امام حق، نصرت دهنده و یاری کننده پیامبر صلّی الله علیه و آله وسلم، معیار شناخت ایمان و نفاق، همچنین مفهوم «ذوی القربی» و آیه تطهیر و آیه ی صلوات، برای اهل بیت علیهم السلام نازل شده است. گفتنی است آیات شاخصی چون آیه ی اکمال و آیه ی دادن زکات در حال رکوعکه شأن نزولشان حضرت علی علیه السلام هستندنیز ازجمله آیاتی است که در این رساله مورد بررسی قرار گرفته اند. همچنین حدیث معروف و متواتر غدیر از جمله مواردی است که به واسطه آیه اکمال در میان روایات تکرار شده است. نتیجه اینکه با تدبّر و تأمل در مطالب به دست آمده می توان دریافت هر دو مذهب مسلمان به استناد کتب معتبر تفسیری و روائیشان حضرت امیرالمومنین علی بن أبی طالب علیه السلام را به عنوان یک «رهبر الهی» قبول داشته و تأیید می کنند، چراکه بر اساس قرآن و حدیث تمام صفات و ویژگی هایی را که یک رهبرِ جامعه ی اسلامی باید دارا باشد، برای حضرت قائل هستند.

تفسیر نور الثقلین که از منابع مهم تفسیری شیعه می باشد و در بر دارنده ی بیش از سیزده هزار روایت تفسیری است. در این کتاب تفسیری مفسر گاهی تعداد زیادی از آیات را با هم تفسیر و در تفسیر آیه تنها بخشی از آیه را که دارای روایت تفسیری بوده است نقل و از ذکر قسمتهای قبل و بعد آن و دیگر آیاتی که روایتی در تفسیر آن نرسیده و یا در دسترس وی نبوده است خود داری کرده است؛ بنابر این تعداد زیادی از آیات در این کتاب تفسیر نشده و اکثر آیات تفسیر شده نیز کامل نمی باشند.حویزی در روایت اولین حدیث از هر منبع نام آن منبع را ذکر کرده است و به همین خاطر با وجود اینکه سند برخی از روایات را بیان نکرده امام ذکر منبع را می توان از نقاط قوت تفسیر وی و جبران کننده ی ضعف سند، نام برد.در مجموع به علت مسند بودن اکثر روایات، مورد وثوق بودن راویان حدیث، عدم مغایرت احادیث با معیارهای نقد حدیث می توان تفسیر نور الثقلین را از کتب معتبر تفسیر شیعه برشمرد و اکثر روایات آن را در تفسیر آیات پذیرفت.

قرآن کریم از زمان نزول تا کنون، مورد عنایت و اهتمام مسلمانان بوده است.مسلمانان آن را حفظ می کردند و در اجرای احکام آن کوشا بودند.پیامبر (صلّی الله علیه وآله) نیز آیات مغلق را شرحداده و معانی مجمل را تبیین می فرمود.به اعتبار اینکه پیامبر(صلّی الله علیه وآله) اوّلین راهنما و امین وحی الهی بود، لذا تفسیر قرآن از انگیزه های نبوّت او به شمار می آمد.علاوه برکوشش های مسلمانان درتبیین الفاظ قرآن و شأن نزول آیات و ابعاد دیگر آن،آنچه ازپیامبر (صلّی الله علیه وآله) در تفسیر قرآن به یادگار مانده،زیر بنای تفسیردر نخستین ادوار شد.مفسران زیادی از بین گرایش های مختلف تفسیری،روش تفسیر نقلی را انتخاب کردند، از جمله این افراد شیخ عبد علی بن جمعه عروسی حویزی،مولف تفسیر نورالثقلین است.تفسیر نقلی که شاملتفسیرقرآن به قرآن، تفسیرقرآن به سنّت و تفسیرقرآن به قول صحابه و تابعان است،گرچه دارای اهمّیت بسزایی است.امّا متأسفانه آفاتی چون ضعف سند،جعل حدیث و اسرائیلیات که در احادیث راه یافته از اعتبار آن کاسته است. ما در این تحقیق برآنیم که مصدر و منبع حدیث در تفسیر نورالثقلین را پیدا کرده و آن را با اصل کتاب مقابله کنیم و در صورت غریب بودن متن، به مصادر عدیده لغوی و روایی مراجعه کرده و سند احادیث را نیز مورد بررسی قرار دهیم، تا میزان اعتبار روایات به دست آید و بعد ترجمه ای دقیق و روان از کتاب ارزشمند تفسیر نورالثقلین،که تا بحال ترجمه نشده به خواننده عرضه کنیم تا کسی که به زبان عربی تسلّط کافی ندارد بتواند از این تفسیر روایی بهره ببرد.