جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در طول ادوار تاریخ اسلام تالیفات فراوانی در علم کلام و اثبات عقاید شیعی توسط اندیشمندان دینی انجام شده است؛ از جمله این تحقیقات بحث های مربوط به مهدویت و در ذیل آن مسئله رجعت می‌باشد که از انحصارات مکتب شیعه شمرده شده است؛ به نظر می‌رسد به دلایلی از جمله: تعارضات ظاهری موجود در اخبار رجعتی و تکفیر قائلین به آن تصویر واضحی از این دوره بیان نشده و اهمیت اعتقاد به این نشانه ایمان در میان دانشمندان و شیعیان واکاوی و موشکافی نگردیده است، همچنین اندکی تالیفات در این راستا در میان مولفین، نسبت به مباحث کلامی و اعتقادی دیگر نشان دهنده این واقعیت است. یکی از مسائلی که در ذیل تبیین رجعت شایسته بررسی می‌باشد، برشمردن شاملین آن در امت‌های گذشته و امت اسلامی است که علاوه بر نبود تک نگاری در این راستا تحقیق جامع و کاملی را نیز در لابلای کتب رجعتی نمی‌توان یافت. این پژوهه در نظر دارد با رویکردی جزئی نگرانه این مسئله را برسی نماید.

این تحقیق متواضعانه که با عنوان روش های تربیتی در گفتار انبیا اولوالعزم نام گرفت، بر اساس بینش قرآنی «حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم الگو است». آنها به جستجوی روش های تربیتی که در قرآن کریم - و در روایات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در خصوص روش های مرتبط با آن به ویژه - اشاره شده است، بودند. انبیا صلی الله علیه و آله و سلم با توجه به تنوع روش های تربیتی و حوزه های وسیع آنها، چاره ای جز انتخاب روش هایی نداشتیم که بر نحوه تأثیرگذاری بر طرف مقابل متمرکز شود. جهان اسلام با فرقه های گوناگون و حتی هرکس که به یکی از ادیان آسمانی تعلق دارد، به این گونه روش های تربیتی که راه رسیدن به حقیقت و هر آنچه را که مربوط به آن است، بسیار آسان کند، بسیار نیازمند است. این پژوهش عمدتاً با هدف تبیین و تبیین بهترین روش‌هایی است که باید در زمینه ابلاغ دین و برخورد با دیگران در راه پاسخگویی به سؤال اساسی خود که روش‌های تربیتی در سخنان انبیا است، مورد استفاده قرار گیرد. حضرت حق تعالی بر اساس بینش قرآنی علاوه بر پاسخ به سؤالات منشعب از این سؤال. این تحقیق شامل چهار فصل است که فصل اول به تبیین مهمترین اصطلاحات موجود در تحقیق می‌پردازد و فصل دوم به بررسی روش‌های تربیتی چهار پیامبر اول اعظم حضرت نوح، ابراهیم، موسی و عیسی می‌پردازد. با تمرکز بر روش های شناختی، رفتاری و عاطفی آنان، این روند آیه به آیه در کلام این پیامبران در قرآن کریم دنبال می شود. مانند فصل دوم، فصل سوم نیز به همان شیوه های تربیتی پرداخته است، اما این بار در آنچه مربوط به فرزندان اسلام، محمد صلی الله علیه و آله و سلم است. با افزودن روایاتی که در مورد ایشان وجود داشت، سپس فصل چهارم و پایانی به تأثیر روش‌هایی که در دو فصل قبل استخراج شد، پرداخت و آن‌ها را به آثار فردی و اجتماعی تقسیم کرد و بدین ترتیب تحقیق به پایان رسید.

پیامبر (ص) به‌عنوان اسوه حسنه والگوی متعالی برای همه انسان‌هادرهمه زمان‌ها است (الأحزاب: 21)، از این رو شناخت اوصاف و اهداف بعثت ایشان اهمیت دارد. از طرفی دین اسلام در دنیای امروز، از جهات گوناگون، مورد هجمه قرار گرفته و چهره پیامبر (ص) توسط مستشرقان و سیاست‌های صهیونیستی در جهان، مخصوصاً غرب، مخدوش و تحریف شده است. اساساً مسئله مبارزه با اسلام به‌عنوان آخرین و کامل‌ترین دین آسمانی همواره در دستور کار این جریان بوده تا از نفوذ اسلام در غرب جلوگیری کرده و از مکتب لیبرالیسم دفاع کند، به همین منظور مراکز اسلام شناسی زیادی را برای شناخت این دین و ویژگی‌های پیامبر بزرگ آن اختصاص داده‌اند. از این رو مسلمانان نیازمند شناخت بهتر سیره و روش ایشان هستند تا با این شناخت و معرفت، علاوه بر روشنگری، به سطح بالاتری از تبعیت از این الگوی بی نظیر دست پیدا کنند. توجه و شناخت اوصاف پیامبر (ص)، از لسان نزدیک‌ترین فرد به ایشان، یعنی امام علی (ع) شخصیت و رسالت نبوی را مبرهن می‌سازد. همراهی امام علی (ع) با پیامبر (ص)، چه قبل و چه بعد از بعثت، بر کسی پوشیده نیست. خود آن حضرت در این باره می‌فرمایند: «و قد علمتم موضعی من رسول اللّه (ص) بالقرابه القریبه و المنزله الخصیصه وضعنی فی حجره و انا ولد یضمّنی الی صدره و یکنفنی فی فراشه و یمسّنی جسده و یشمّنی عرفه و کان یمضغ الشّی‌ء ثم یلقمنیه و ما وجد لی کذبه فی قول ولاخطله فی فعل...و لقد کنت اتّبعه اتباع الفصیل اثر امّه یرفع لی فی کلّ یومٍ من اخلاقه علماً و یأمرنی بالاقتداء به؛ (نهج‌البلاغه، خطبه 192) شما موقعیت مرا نسبت به رسول خدا در خویشاوندی (و همراهی و مقام و منزلت) نزدیک و منزلت ویژه می‌دانید، پیامبر مرا در اتاق خویش (و یا در بغل خود) می‌نشاند در حالی که کودک بودم، مرا در آغوش می‌گرفت و به سینه خود می‌فشرد و در بستر مخصوص خود می‌خواباند، بدن خود را به بدن من می‌چسباند و بوی پاکیزه خود را به من می‌بویاند و غذا را لقمه لقمه در دهانم می‌گذارد، هرگز دروغی در گفتار من و اشتباهی در کردارم نیافت. از همان لحظه‌ای که پیامبر را از شیر گرفتند، خداوند بزرگ‌ترین فرشته خود (جبرئیل) را مأمور تربیت پیامبر نمود تا شب و روز، او را به راههای بزرگواری و راستی و اخلاق نیکو راهنمایی کند. من همواره با پیامبر بودم چنان که (فرزند همراه با مادر است و) شتر بچّه با شتر است. پیامبر (ص) هر روز نشانه تازه‌ای از اخلاق نیکو را برایم آشکار می‌فرمود؛ و به من فرمان می‌داد که به او اقتدا نمایم.» به نظر می‌رسد لازمه تبیین دیدگاه‌ها و مبانی نظری و اعتقادی امام علی (ع) درباره شخصیت پیامبر (ص)، بررسی و تحلیل مضامین کلام آن حضرت است؛ چرا که به واسطه فهم گفتمان کلام علوی و تحلیل مضمون آن در موضوع اوصاف پیامبر (ص) می‌توان تا اندازه زیادی به درک جامع و عمیق نهج‌البلاغه درباره پیامبر (ص) دست یافت. در حقیقت رویکرد این پایان نامه آن است که با نگاهی کلی به منطق حاکم بر نهج‌البلاغه درباره اوصاف پیامبر (ص) به بازسازی و واکاوی یک سامانه کامل از نگاه امام علی (ع) در رابطه با پیامبر (ص) و جایگاه رسالت ایشان بپردازد. لذا سؤال اصلی این پژوهش چنین است: برآیند تحلیل مضمون گزاره‌های سخن امام علی (ع) در نهج‌البلاغه درباره پیامبر (ص) چگونه است؟

مسئله معراج، از معجزات حضرت محمد(ص) و از جمله حقایق مهم عصر نزول است که در قرآن کریم به آن به پرداخته شده است. بررسی و تحلیل سه ادعای انکارگرایانه مستشرقان(ساختگی انگاری ، اسطوره پنداری و اقتباس) درباره معراج پیامبر مسئله جدیدی است که موضوع این پژوهش است. دراین مقاله با هدف دفاع از حریم وحیانی قرآن و با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با استناد به منابع علمی، تلاش شده است، به این پرسش اساسی دهد که رویکرد های انکاری مستشرقان درباره معراج به چه صورت بوده است و دارای چه نقد هایی است ؟ نتایج حاصل ،نشان می دهد که معراج یک واقعیت مسلم تاریخی بوده و نظریات مستشرقانی مانند: گوستاولوبون ، کارا دو و، عبد الفادی و مایکل سلز درباره آن بر پایه شواهد مستدل و منطقی بنا نشده و با شواهد قرآنی و روایی و تاریخی در تضاد است و انکار آن ناشی از سطحی نگری ، عدم اطلاع دقیق از منابع تفسیری و کلامی و یا انگیزه‌های غیرعلمی و معاندانه بوده است.

توجه به سیاق و روابط همنشینی در کنار تحلیل معنایی واژگان یک متن، نقش بسزایی در کشف معانی آن متن و راهیابی به مقصود اصلی گوینده دارد. ازاین‌رو تحلیل معنایی واژۀ ترس در آیاتی که به‌ظاهر با عصمت پیامبران متناقض است و نیز سیاق­شناسی این آیات و احاطه و اشراف به علم کلام، راهنمایی برای کشف مراد خداوند و مطابقت دادن مفهوم آیه با مقولۀ عصمت می­باشد. همچنین ترجمۀ این آیات از زبان مبدأ نیازمند نگاه­داشت ساختارهای دستوری و بلاغی و انعکاس مبانی کلامی صحیح در زبان مقصد بوده تا شائبۀ عدم عصمت پیامبران را در ذهن خواننده ایجاد نکند. پژوهش حاضر با بهره­گیری از روش تحلیل انتقادی و انتخاب تعدادی از روش­های ترجمۀ تحت‌اللفظی، امین، معنایی، تفسیری و آزاد به واکاوی تفسیری و نقد ترجمۀ آیۀ 37 سورۀ احزاب، که حکایتگر ترس پیامبراکرم6 و تلقی عدم عصمت آن جناب است، پرداخته و به این نتیجه رسیده است که فهم حقیقت ترس پیامبر6 از مردم در گرو کشف وجه و جهتی است که ترس از آن صورت پذیرفته است. با سیاق­شناسی و بررسی ادلۀ کلامی و تفسیری، تنها وجه صحیح ترس پیامبر6، ترس از اثر نامطلوب در ایمان مردم برای ریشه­کن کردن حکم جاهلی تحریم ازدواج با همسر پسرخوانده است.

خلقت نوری پیامبر(ص) پیش ازهمه مخلوقات از معارف ثابت شده‌ای است که در روایات متعددی در کتاب های حدیثی معتبر نقل شده است. از طرفی خداوند می فرماید:« وَ وَجَدَکَ ضَالًّا فَهَدى ‏(ضحی،7)، که با توجه به تقابل «ضال» و «هدی» و معنای ظاهری ضلالت یعنی گمراهی، که تاریکیست با نور بودن آن حضرت شبهه ناسازگاری پیش می‌آید. مقاله پیش رو با روش توصیفی و تحلیلی به منظور رفع این شبهه، ابتدا به نقل این روایات از کتب معتبر روایی پرداخته، سپس واژه «ضال» و «هدی» را از دیدگاه اهل لغت تبیین و ثابت نموده است که با توجه به رویکردهای صحیح تفسیری کاربرد واژه «ضال» دراین آیه با نور بودن آن حضرت در روایات خلقت نوری تنافی ندارد، چرا که در تفسیر روایی «ضال»به معنای گم گشته، و ناشناخته آمده، افزون بر آن با توجه به رویکرد قرآنی و کلامی، هدایت و ضلالت مراتبی دارد و هر مرتبه ای از هدایت نسبت به مراتب بالاتر آن می-تواند ضلالت محسوب شود، از این رو ضلالت در این آیه با روایات خلقت نوری که مرتبه پایینی از هدایت الهی نسبت به آن حضرت را مطرح کرده هیچ گونه تنافی ندارد.