جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پرسش از نسبت منطق و واقعیت یکی از مسائل بنیادین فلسفه است که به چگونگی ارتباط تفکر انسانی با جهان خارج می‌پردازد. این پژوهش با هدف تبیین نسبت منطق و واقعیت در فلسفه ارسطو، تبیین اینهمانی منطق و واقعیت در فلسفه هگل، و تطبیق رویکرد این دو فیلسوف انجام می‌شود. ارسطو منطق صوری را نظامی برای استدلال معتبر می‌داند که با متافیزیک پیوند خورده و ساختارهای واقعیت را بازتاب می‌دهد، در حالی که هگل با منطق دیالکتیکی، منطق و واقعیت را یکی می‌بیند. پژوهش از روش کیفی و تحلیلی-تفسیری استفاده می‌کند و بر تحلیل متون اصلی (ارگانون و متافیزیک ارسطو؛ علم منطق، پدیدارشناسی روح، و سخنرانی‌های تاریخ فلسفه هگل) و تفسیرهای معاصر (مانند بارنز، هولگیت، پیپین، و پینکارد) استوار است. فرضیات پژوهش شامل پیوند منطق صوری ارسطو با متافیزیک و واقعیت، تجلی عقل مطلق در منطق هگل، و توسعه منطق هگل از ارسطو هستند. انتظار می‌رود پژوهش تبیینی دقیق از منطق و واقعیت در هر دو فیلسوف ارائه دهد، مقایسه‌ای نظام‌مند بین واقع‌گرایی ارسطو و ایده‌آلیسم هگل انجام دهد. موفقیت پژوهش با معیارهایی مانند دقت تفسیر متون، انسجام مقایسه، تأیید فرضیات، و کمک به دانش فلسفی ارزیابی می‌شود. نتایج این پژوهش می‌توانند در مطالعات متافیزیک، فلسفه منطق، و علوم انسانی کاربرد داشته باشند.

ارسطو به جز فلسفه و منطق، به موضوع اخلاق نیز توجه داشته است. اخلاق مورد تایید ارسطو فضیلت محور است، فضیلتی که آن را باید در نقطه حد وسط و به دور از افراط و تفریط جستجو کرد. مساله اصلی این جستار آن است که آیا مبانی اخلاقی تربیتی مطرح شده از سوی ارسطو بدون اشکال است و می‌توان از آن به عنوان یک الگوی اخلاقی کامل و قابل توصیه، یاد کرد یا خیر؟ بر این اساس مبانی مقبول ارسطو از کتاب اخلاق نیکوماخوس استخراج و با روش تحلیل محتوایی ارزیابی شده است. یافته های این پژوهش نشان می‌دهد که از جمله نقدهای وارد بر ارسطو عبارتند از: عدم التفات به مبدا و معاد، انسان شناسی ناقص، عدم دستگیری و هدایت مخاطبانش در تشخیص نقطه حد وسط که همانا فضیلت است، عدم ارائه روش و راهکار برای رسیدن به فضائل. بنابراین اخلاق ارسطویی نه بی اشکال است و نه انطباق کاملی با اخلاق اسلامی دارد.

یکی ازدغدغه‌های بشر از زمان پیدایش بشر تا کنون پرسش از معنادار بودن زندگی است. معناداری دارای دو معنی، هدف داری، ارزشمندی است. قطعا معنای معناداری زندگی وابسته به نوع نگرش و جهان بینی هر فیلسوف متفاوت است. پژوهش حاضر درصدد بررسی پاسخ به این سوال است که آیا لذت با معناداری ارتباط دارد یا نه؟ انسان برای این‌که به معنای زندگی دست یابد لذت لازم است یا نه ؟ در این پژوهش مقایسه‌ی و تطببیق نظریه ارسطو و ملاصدرا در رابطه لذت با معناداری زندگی بررسی شده است. در این مقاله برای تحلیل مفاهیم از روش توصیفی _ تحلیلی استفاده شده است. مهم‌ترین مبانی فلسفی که باعث تمایز و اختلاف بین این دو فیلسوف، تشکیک وجود است که ارسطو به تشکیک وجود اعتقاد ندارد. از دیدگاه ارسطو لذت و نیک‌بختی یک امر ثابت برای همه انسان‌ها می‌داند و قائل به مراتب مختلفی برای لذت نیست. نیک‌بختی را در این عالم منحصر می‌داند و به جزء عقلانی انسان اختصاص دارد. راه رسیدن به معنا را منحصر به حوزه فضلیت می‌داند.اما ملاصدرا با توجه به مبنای تشکیک وجود لذت دارای مراتب مختلفی باشد که لذت عقلی بر لذت حسی برتری دارند و از لحاظ مرتبه و شرافت وجودی بالاتر از عالم حس و ماده است. ملاصدرا نیک‌بختی را مربوط بعد جسمانی و روحانی می‌داند پس ملاصدرا به نیک‌بختی جامع قائل است اما منظور از جامع، عالم ماده، مثال، عقل می‌باشد. راه رسیدن به معنا را جکمت، قوه خیال، قوای باطنی می‌داند راه رسیدن به نیک بختی عمل اختیاری انسان می‌داند. مصداق واقعی نیک بختی را در جهان اخروی می‌داند.

منطق در فلسفۀ هگل جایگاهی فراتر از یک علم صوری دارد؛ این علم نه صرفاً ابزاری برای سامان‌ دهی به اندیشه، بلکه بنیان تکوینی کل نظام فلسفی اوست. هگل بر خلاف اندیشه ی ارسطویی که منطق را بر پایه ی اصل عدم‌تناقض و قواعد صوری استوار می‌سازد، آن را حرکتی درونی می داند که خودِ واقعیت را آشکار می‌کند. در علم منطق، هگل مسیر دستیابی به ایدۀ مطلق را از «هستیِ محض» آغاز می‌کند، جایی که هیچ تعینی وجود ندارد و هستی و نیستی در یکدیگر فرو می‌روند. از این وحدت، «شدن» به عنوان نخستین لحظه ی حرکت پدیدار می شود. هر مقوله در این مسیر از درون خود نفی می‌شود و با پدید آوردن تضاد درونی، ضرورتاً به زایش مقولۀ بعدی می‌انجامد. این فرایند دیالکتیکی نه صرفاً روشی برای استدلال، بلکه خودِ حرکت اندیشه است که از طریق میانجی‌گری‌های درونی به سوی وحدت نهایی سوق می‌یابد. ایدۀ مطلق، نقطۀ اوج این حرکت است؛ جایی که اندیشه و هستی، سوژه و ابژه، و صورت و محتوا در وحدتی درونی به خود‌آگاهی می‌رسند. بدین‌ترتیب، منطق نزد هگل زبان خود هستی است؛ زبان و ساختاری که واقعیت از طریق آن خودش را می‌شناسد. این مقاله می‌کوشد نشان دهد که فهم جایگاه منطق در نظام هگل، کلید فهم فلسفۀ اوست. زیرا تنها با درک این نکته که حقیقت امری پویا و درونی است می‌توان دریافت که چرا برای هگل، عقلانیت و واقعیت نه دو امر از هم جداشده، بلکه دو روی یک حرکت‌اند.

یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین مباحث فلسفی، تبیین چگونگی فاعلیت خداوند است. مسئله فاعلیت خداوند از ابتدای تاریخ اندیشه، توجه فلاسفه را به خود جلب کرده است و نظریه‌های گوناگونی را دراین‌باره در پی داشته است. از‌جمله اندیشمندانی که تعیین‌کننده‌ترین نظریه‌ها در این زمینه از جانب آنان مطرح شده‌ است، ارسطو، ابن‌سینا و ملاصدرا می‌باشند. این پایان‌نامه، درصدد بیان نظریات این اندیشمندان بوده تا با تبیین اندیشه آنان، مشخص شود کدام نظر به حقیقت نزدیک‌تر است. در بخش اول این پایان‌نامه، ضمن بیان لغات و مفاهیم اساسی پیش‌رو، تلاش شده ‌است که با بررسی پیشینه بحث علیت، انواع علت از منظر فیلسوفان یونان تا فلاسفه معاصر بررسی شود. در بخش دوم با بررسی علت فاعلی و انواع آن و به‌طور‌‌خاص فاعلیت خداوند، سعی بر بیان نظریات سه فیلسوف بزرگ یعنی ارسطو، ابن‌سینا و ملاصدرا شده است. فاعلیت خداوند در جهان هستی، در اندیشه ارسطو تحت عنوان علت یا محرک نخستین موردتوجه قرار گرفته ‌است. همچنین در فلسفه اسلامی، یکی از مسائل اساسی مورد بحث فیلسوفان، مسأله فاعلیت خداوند بوده است و یکی از نظریه‌های مهم در فلسفه اسلامی نظریه فاعلیت بالعنایه است که ابن‌سینا آن‌ را مطرح کرده است و البته در ادامه، ملاصدرا با برطرف کردن اشکالات نظریه‌های پیشین، با طرح فاعلیت بالتجلی و در نهایت، فاعلیت بالعنایه به معنای دوم، مسأله فاعلیت الهی را تعالی بخشیده است. بخش سوم این پایان‌نامه، با بیان این‌که ارسطو در نهایت یک محرک نامتحرک را در جهان اثبات می‌کند ولی ابن‌سینا با نظریه فاعل بالعنایه، فاعل هستی بخش و افاضه کننده وجود را به اثبات می‌رساند، درصدد بیان تفاوت‌های سه دیدگاه برآمده ‌است. در ادامه‌ این بخش، با بررسی تکمیلی نظریه ملاصدرا و بیان رفع اشکالات نظریه ابن‌سینا توسط صدرالمتألهین، کامل‌ترین و بهترین نظریه درباره نحوه فاعلیت خداوند بیان می‌شود. قابل ذکر است که پایان‌نامه پیش‌رو، با روش کتابخانه‌ای و تحقیق و تدبر در کتب و مقاله‌های مختلف گرد‌آوری شده ‌است.

کتاب «شیوه‌ی ارسطو» نوشته ایدیت هال، در صدد است تا آموزه های باستانی ارسطو را به درس های عملی برای زندگی در دنیای معاصر تبدیل کند. این کتاب که در سال 2018 منتشر شد، قصد دارد نشان دهد که چگونه فلسفه ارسطو می تواند به افراد کمک کند تا زندگی شادتر و رضایت بخشی داشته باشند. به عقیدۀ نویسنده، بینش‌های ارسطو درباره شادی، فضیلت و توانایی‌های انسانی امروزه نیز به اندازه دوران یونان باستان حائز اهمیت است. از طرف دیگر سبک نگارشی جذاب نویسنده در این کتاب، آرای پیچیدۀ ارسطو را برای مخاطب عمومی دنیای امروز، قابل فهم می کند. به طور کلی، ارسطو معتقد بود که خوشبختی واقعی از طریق داشتن یک زندگی با فضیلت و به‌کارگیری توانایی‌های بالقوه که در ما نهفته است، به دست می‌آید. نویسنده این نظریه را توضیح می‌دهد و نشان می‌دهد که چگونه می‌توان آن را در زندگی مدرن به کار برد و خوانندگان را تشویق می‌کند تا به دنبال رضایت معنادار و پایدار در زندگی خود باشند. به لحاظ ساختاری، کتاب حول ده درس عملی برگرفته از آموزه های ارسطو می چرخد. این درس ها جنبه های مختلف زندگی مانند تصمیم گیری خوب، توسعه خودشناسی و ایجاد روابط قوی را در بردارند. هر درس برای کمک به خوانندگان برای بهبود شخصیت خود و انتخاب بهتر در زندگی روزمره طراحی شده است. اخلاق فضیلت‌گرایانۀ ارسطو بر ایجاد عادات خوب و صفات شخصیتی متمرکز است. نویسنده بحث می‌کند که چگونه پرورش فضایلی مانند شجاعت، صداقت و سخاوت می‌تواند منجر به زندگی رضایت‌بخش‌تر شود. او مثال‌ها و تمرین‌هایی ارائه می‌کند تا به خوانندگان کمک کند تا این فضیلت‌ها را در زندگی خودشان تمرین کنند و در نهایت به آن ها عادت کنند. او خوانندگان را تشویق می کند که به طور منظم اعمال و تصمیمات خود را ارزیابی کنند، از تجربیات خود بیاموزند و تلاش کنند تا بهترین نسخه از خود شوند. در نتیجه این کتاب یک راهنمای جامع عملی برای به کارگیری فلسفه ارسطو در زندگی روزمره به ما ارائه می دهد. تمرکز کتاب بر شادی، فضیلت و رشد شخصی، ابزارهایی کاربردی را در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد تا رفاه خود را افزایش دهند و به زندگی رضایت‌بخش‌تری دست یابند.

جان ای وللا در کتاب ارسطو: راهنمای سرگشتگان آثار و نظرات یکی از بزرگ‌ترین متفکران تاریخ بشر را تبیین می‌کند. وللا با توجه به تنوع و گستردگی موضوعات آثار ارسطو، فقط پنج مفهومی را در این کتاب بررسی می‌کند که بیشترین سهم را در فعالیت فلسفی و علمی او داشته‌اند: دانش، جوهر، طبیعت، نفْس و خوشبختی. کتاب ارسطو بر این پنج مفهوم نزد این فیلسوف نامدار یونانی تمرکز دارد: علم، جوهر، طبیعت، نفس و نیک‌بختی. فصل اول به بررسی مفهوم دانش نزد ارسطو و تبیین او از ماهیت شناخت علمی اختصاص دارد. در این فصل با دسته‌بندی علوم از دیدگاه ارسطو بیشتر آشنا می‌شویم. جان ای وللا در فصل دوم به مفهوم جوهر می‌پردازد؛ موضوعی که بعدها در فلسفه‌ی اسلامی اهمیتی ویژه پیدا کرد. علم به جوهر همان فلسفه‌ی اولی یا مابعدالطبیعه است که آگاهی از مبانی آن در مطالعه‌ی آثار ارسطو، ضروری به نظر می‌رسد. طبیعت، موضوع موردبحث در فصل سوم است. با توجه به این‌که پدر ارسطو طبیبی حاذق بود، می‌توان علاقه‌ی این دانشمند را به علوم طبیعی بهتر درک کرد. او حتی در زمان تحصیل در آکادمی افلاطون هم برخلاف دیگر هم‌درسانش که به ریاضی و هندسه توجه داشتند،‌ علوم طبیعی را در اولویت قرار می‌داد. چهارمین مفهومی که در کتاب ارسطو بررسی می‌شود، حیات یا نفس است. و در آخرین بخش از کتاب، جان ای وللا به‌سراغ مبحثی جذاب می‌رود که احتمالاً درباره‌ی آن شنیده باشید: تلقی ارسطو از مفهوم خوش‌بختی با نگاه به کتاب «اخلاق نیکوماخوسی». در این مجموعه آثار و زندگی فیلسوفان بزرگ با روشی ساده و آسان‌فهم برای مخاطبان خاص و عام توضیح داده می‌شوند. متفکران، نویسندگان، دانشجویان و افرادی که از فلسفه سررشته‌ای ندارند، می‌توانند از خواندن جلدهای مختلف این مجموعه بهره ببرند. انتشارات علمی و فرهنگی چند عنوان از مجموعه راهنمای سرگشتگان را به انتشار رسانده است؛ از جمله: فروید، شوپنهاور، ارسطو، افلاطون، دکارت و لوتر. کتاب جان ای ولا شرحی روشن و نظام‌مند از مهم‌ترین نظریه‌های فلسفی ارسطو ارائه می‌دهد. نقل‌قول‌های مستقیم از آثار این دانشمند یونانی، یکی از مزایای کتاب ارسطو به حساب می‌آید.

جان ای وللا در کتاب ارسطو: راهنمای سرگشتگان آثار و نظرات یکی از بزرگ‌ترین متفکران تاریخ بشر را تبیین می‌کند. وللا با توجه به تنوع و گستردگی موضوعات آثار ارسطو، فقط پنج مفهومی را در این کتاب بررسی می‌کند که بیشترین سهم را در فعالیت فلسفی و علمی او داشته‌اند: دانش، جوهر، طبیعت، نفْس و خوشبختی. کتاب ارسطو بر این پنج مفهوم نزد این فیلسوف نامدار یونانی تمرکز دارد: علم، جوهر، طبیعت، نفس و نیک‌بختی. فصل اول به بررسی مفهوم دانش نزد ارسطو و تبیین او از ماهیت شناخت علمی اختصاص دارد. در این فصل با دسته‌بندی علوم از دیدگاه ارسطو بیشتر آشنا می‌شویم. جان ای وللا در فصل دوم به مفهوم جوهر می‌پردازد؛ موضوعی که بعدها در فلسفه‌ی اسلامی اهمیتی ویژه پیدا کرد. علم به جوهر همان فلسفه‌ی اولی یا مابعدالطبیعه است که آگاهی از مبانی آن در مطالعه‌ی آثار ارسطو، ضروری به نظر می‌رسد. طبیعت، موضوع موردبحث در فصل سوم است. با توجه به این‌که پدر ارسطو طبیبی حاذق بود، می‌توان علاقه‌ی این دانشمند را به علوم طبیعی بهتر درک کرد. او حتی در زمان تحصیل در آکادمی افلاطون هم برخلاف دیگر هم‌درسانش که به ریاضی و هندسه توجه داشتند،‌ علوم طبیعی را در اولویت قرار می‌داد. چهارمین مفهومی که در کتاب ارسطو بررسی می‌شود، حیات یا نفس است. و در آخرین بخش از کتاب، جان ای وللا به‌سراغ مبحثی جذاب می‌رود که احتمالاً درباره‌ی آن شنیده باشید: تلقی ارسطو از مفهوم خوش‌بختی با نگاه به کتاب «اخلاق نیکوماخوسی». در این مجموعه آثار و زندگی فیلسوفان بزرگ با روشی ساده و آسان‌فهم برای مخاطبان خاص و عام توضیح داده می‌شوند. متفکران، نویسندگان، دانشجویان و افرادی که از فلسفه سررشته‌ای ندارند، می‌توانند از خواندن جلدهای مختلف این مجموعه بهره ببرند. انتشارات علمی و فرهنگی چند عنوان از مجموعه راهنمای سرگشتگان را به انتشار رسانده است؛ از جمله: فروید، شوپنهاور، ارسطو، افلاطون، دکارت و لوتر. کتاب جان ای ولا شرحی روشن و نظام‌مند از مهم‌ترین نظریه‌های فلسفی ارسطو ارائه می‌دهد. نقل‌قول‌های مستقیم از آثار این دانشمند یونانی، یکی از مزایای کتاب ارسطو به حساب می‌آید.