جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دین از مهم‌ترین نیازهای بشر برای یافتن حقیقت زندگی است و از اسباب تعالی و تکامل او به شمار می‌آید. تعدد و تنوع ادیان و اهداف و کارکردهای آن‌ها، تحقیق و پژوهش در این زمینه را ضروری می‌سازد. دین‌پژوهان درتعریف دین گاه به تعریف اسمی آن پرداخته و گاه در تعاریف خود بر نظریه‌های کارکردی تأکید ورزیده‌اند. از دهه‌ی1950، جامعه شناسان امریکایی چون هوگل، پرات، واچ و... تحت‌تاثیر نظریه‌ی کارکردی دورکیم، دیدگاه چند بعدی دینداری را مطرح کرده‌اند تا این که درسال 1965 گلاک به همکاری استارک، ابعاد پیشنهادی خود را که به ابعاد دینداری هوگل و پرات نزدیک است، شرح و بسط می‌دهد. آنان برای دین پنج بعد قایل شدند:1. اعتقادی 2. مناسکی 3. تجربی 4. فکری 5. پیامدیاز آن جایی که بوستان سعدی یک اثر تعلیمی- اجتماعی است و در آن پدیده‌ی دین برجسته است،ابعاد دینداری‌ آن با روش تطبیقی- تحلیلی بر اساس الگوی پیشنهادی گلاک و استارک مورد بررسی قرار گرفت.مطابق نتایج تحقیق، سعدی به توحید و نبوت ومعاد معتقد است. او درصدد است با استفاده از شریعت و طریقت روش‌های خودسازی را به عموم بیاموزد. در بوستان رفتارهای دینی مناسکی در قالب نماز، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر دیده می‌شود که از این میان امر و نهی از نمونه‌های عالی و برجسته‌ی بعد مناسکی است. او نمونه‌ی عملی رفتارهای دینی اخلاقی چون عدالت، تواضع و احسانرا در بوستان نشان داده است. کیفیت شناخت خداوند در بوستان، آمیزه‌ای از معرفت حسی، عقلی و شهودی است. سعدی با شناخت خدا با توجه‌ قلبی به دعا ونیایش می‌پردازد و به پروردگارش ایمان راسخ دارد. ایمان سعدی به خدا در او خوف وترس ایجاد می‌کند و او را به انجام فرایض دینی و رعایت فضایل اخلاقی پایبند می‌سازد. توحیداندیشی، تاثیر از گفتار و رفتار پیامبران و آموزه‌های قرآنی، معاداندیشی و ترس از عقوبت گناه، انجام فرایض دینی و رفتارهای اخلاقی، رسیدن به معرفت شهودی، ایمان راسخ، ترس از عقوبت الهی و امید به رحمت خداوند از پیامدهای مهم دینداری دربوستان به شمار می‌آیند.

مبنای این پژوهش «رابطه انسان با خدا» در قالب الگوهای مختلف جهت گیری ارزشی در جامعه ایران است که با الهام از آموزه های مولای متقیان،امام علی(ع)، در نهج البلاغه الگویی نظری برای بررسی آن طراحی شده است. روش تحقیق، تحلیل محتوای مضامین ارزشی مندرج در روزنامه های کثیرالانتشار و با قدمت چهل سال گذشته بوده و بر اساس یافته ها ونتایج تحقیق، جهت گیری نظام ارزشهای دینی ـ فرهنگی بر پایه سنجه های دینداری از الگوی «احساسی ـ مناسکی» قبل از انقلاب اسلامی به الگوی «پیامدی ـ فکری» بعد از انقلاب اسلامی تحول یافته است.نتایج حاصل ازآزمون تفکیک احتمال وقوع: تحلیل خوشه و الگوریتمهای خوشه بندی نیز نشان دهنده آن است که وقتی جهت گیریهای ارزشی از نوع «پیامدی»در حوزه دینداری رواج می یابد، بقیه ارزشها در این حوزه تحت الشعاع قرار می گیرند.