جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پیامبران بزرگ ترین مصلحان جهان، برای هدایت بشر فرستاده شده‌اند. از ابتدای خلقت تا بعثت خاتم پیامبران حضرت محمد (ص) هزاران پیامبر با شریعت خود سعادت را برای همگان به ارمغان آوردند. این مصلحان، در طول تاریخ، منکران و تکذیب کنندگانی داشتند که همیشه سد راه آنها بودند؛ منکرانی که رذایل و صفاتی نکوهیده داشتند که قرآن به این صفات اشاره می‌کند؛ صفاتی همچون تکبر، ظلم، بی‌‌‌بصیرتی و ... . در این میان مهم این است که چرا این منکران به تکذیب و انکار پیامبران می‌پرداختند. گرچه این موضوع در کتبی از جمله تفاسیر، مورد بحث قرار گرفته است ولی تاکنون پژوهشی مستقل که از زوایای مختلف به آن بپردازد به رشته تحریر در نیامده است. روشی که در این جا به این مسأله پرداخته است، تقسیم بندی علل تکذیب به چهار عامل اساسی و مهم اعتقادی، مادی، سیاسی و اجتماعی - فرهنگی است که با استفاده از ایات قرآن مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در میان علل یاد شده بیشترین علتتکذیب مربوط به امور اعتقادی و قلبی است و عوامل دیگر در مقایسه با مسائل اعتقادی در درجه کمتری از اهمیت قرار دارند. در این پژوهش هریک از عوامل چهارگانه تکذیب همراه با آیات مربوط به آن، بیان شده است.

موضوع این پژوهش «بررسی سیر تاریخی نگاه مورخان اهل سنت به حضرت فاطمه(س) از آغاز تا قرن هفتم هجری» است. در این رساله کوشش شده است تا با جستجو در منابع به پرسش اصلی پژوهش که «سیر تاریخی نگاه مورخان برجسته اهل سنت به حضرت زهرا(س) از آغاز تا قرن هفتم هجری چگونه بوده است؟» پاسخ دهد. از آن‌جا که تاریخ‌نگاری اسلامی مانند بسیاری از علوم انسانی متأثر از شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، بوده است لذا نگارنده در این پژوهش با توجه به نکته فوق، با این مفروض که «مورخان اهل سنت به جهت گرایشات سیاسی و دینی و تعصب نسبت به خلفای سه‌گانه در ذکر اخبار مربوط به فاطمه(س) به سانسور و تحریف روی آوردند» به تحقیق می‌پردازد. با بررسی‌های انجام شده در این پژوهش، مولف به این نتیجه می‌رسد که با توجه به عواملی چون، خلافت و حکومت مرکزی، ممنوعیت نقل حدیث، ممنوعیت سفر و مهاجرت صحابه، جعل حدیث، اسرائیلیات و پدیده قصه‌خوانی که بر جریان تاریخ‌نگاری اسلامی تأثیر-گذار بوده‌اند در طول زمان بسیاری از وقایع و حقایق تاریخی دست‌خوش تغییر قرار گرفته و یا مجال نقل در کتب تاریخی را نیافته‌اند.از طرفی اهل سنت دارای مبانی اعتقادی خاصی می‌باشند که بر کتابت حدیث و تاریخ از سوی آنان تأثیر بسیاری داشته و دارد و با توجه به آن مبانی، مورخ اهل سنت به هنگام تألیف سیره فاطمه(س) در صورت تضاد آن اخبار با اصول فکریش و با توجه به میزان تعصبش به پنج روش که عبارتند از انکار، سانسور، تحریف، جعل و توجیه عمل نموده است.

تقریر معصومان(ع)، به مثابه‌ی یکی از اقسام سه‌گانه‌ی سنت، عبارت است از آنکه رفتاری در حضور ایشان انجام شود، و با وجود امکان ردع از سوی ایشان، موضعی اتخاذ شود که حاکی از رضایت است؛ سنت تقریری در عرض قول و فعل معصوم (ع) از حجیت برخوردار بوده و به عنوان یکی از ادله‌ی استنباط احکام در فرآیند استنباط، به‎‌شمار می‌رود. در این نوشتار که پژوهشی با رویکرد توصیفی- انتقادی و با ابزار اطلاعات اَسنادی و کتابخانه‌ای است، ضمن شناخت چیستی تقریر و شناسایی بسترها و گونه‌های آن، معیاری برای تمایز تقریر از قول و فعل ارائه گردیده است؛ پس از آن، بررسی مبانی کلامی این بحث، مورد توجه قرار گرفته و به رابطه‌ی تقریر با قواعد کلامی پرداخته شده است. در ادامه با ارزیابی ادله و مبانی حجیت تقریر، دلیلیت این قسم از سنت، رجحان داده شده و در ضمن بحث از شرایط و قلمرو دلالی اعتبار تقریر، رابطه‌ی تقریر با مسائل اصولی نیز مورد توجه قرار گرفته است. و در پایان مصادیق سنت تقریری معصومان(ع)، از لا به لای کتب فقهی و روایی، در حدّ یک پایان‌نامه‌ی ارشد، استخراج شده است.

این پژوهش به تبیین و تحقیق علل و انگیزه‌های انکار معاد و آثار آن می‌پردازد و دیدگاه‌های قرآن کریم، روایات اسلامی و فلاسفه مسلمان را در این زمینه منعکس می‌سازد. نویسنده با همین هدف، نخست به تعریف نفس، روح، معاد، معاد جسمانی، مرگ و اثبات ویژگی‌های نفس و روح پرداخته و ضمن نقد تفکر تناسخ و اقسام آن به بررسی رویکردهای مختلف در زمینه معاد می‌پردازد. وی در این زمینه به تبیین و اثبات معاد جسمانی و آرای متفکران اسلامی پرداخته و انکار معاد روحانی و جسمانی و نظریات فلاسفه‌ای همچون: ابن سینا، ملاّصدرا، حاج ملاّهادی سبزواری و علاّمه طباطبایی را بیان می‌کند. آن گاه دیدگاه متکلّمان مسلمان را درباره معاد و برهان های عقلی، قرآنی، روایی مبتنی بر آن مطرح کرده و دسته‌های متّعددی از آیات را در این زمینه شرح می‌دهد. وی علل اصلی انکار معاد را مطرح کرده و دو عامل و انگیزه اصلی برای آن جست جو کرده است: نخست شبهه های علمی و نظری، که به زعم نویسنده، گاهی بر اثر کم اطّلاعی و تدّبر نکردن در قدرت الهی و علم الهی مبنی بر زنده کردن انسان ها و گاه نیز از تصّور نادرست از مفهوم مرگ و محال دانستن معاد نشأت می‌گیرد. از منظر نگارنده، منکران و مخالفان معاد، شبهه های طرح شده را تنها دست آویزی برای انکار معاد، لقای پروردگار و حقّ، قرار داده‌اند و آن ها را به انسان‌های ساده اندیش القا کرده‌اند تا آنان را در برابر پیامبران الهی ـ آورندگان معاد و مبلّغان این اندیشه ـ قرار دهند. این حقیقت، از آیات و روایات برداشت می‌شود. ثانیاً: این شبهه ها ریشه در شهوات عملی منکران و مخالفان معاد دارد؛ بدین معنا که اندوخته‌های علمی و مستدل در باره وجودِ معاد را نادیده گرفته و با علم به حقّانیت معاد و قیامت عملاً دست به شهوترانی و هواپرستی زده‌اند و منکر حیات پس از مرگ شده‌اند، تا توجیهی برای شهوت‌پرستی خویش داشته باشند. وی نمونه‌هایی از این شهوت‌پرستی عملی را در آیات و روایات برشمرده و دنیاپرستی و دنیاگرایی افراطی را عامل اصلی انکار لقای پروردگار می‌داند. بیان شبهه های منکران اصلِ معاد، مانندِ نبودن دلیل بر معاد، افسانه خواندن آن، مُحال دانستن زنده شدن مردگان و سخت دانستن آن و شبهه هایی از این قبیل، شبهه اعاده معدوم در باره منکران معاد جسمانی، شبهه آکل و مأکول و پاسخ عقلی و نقلی به آن ها با استفاده از آیات و روایات متعدّد، از دیگر مطالب این تحقیق محسوب می‌شود. نویسنده در پایان، پوچگرایی، عدم دستیابی به معارف فوق بشری، دلخوشی به زندگی دنیا، فروپاشی نهاد خانواده، و رواج بسیاری از گناهان فردی و اجتماعی را از آثار انکار معاد قلمداد می‌کند.

پدیده معجزه در طول تاریخ ادیان از زوایایی گوناگونی، اندیشه دانشوران را به خود مشغول داشته است، در این میان هم نگاه هستی شناسانه و هم نگاه معرفت شناسانه فلاسفه به این موضوع درخور اهمیت بوده است. در ادیان گوناگون تعاریف مختلفی از معجزه و همچنین هدف های مختلفی از اثبات معجزه وجود داشته است. در این میان مکاتبی هم وجود دارند که به انکار معجزه پرداخته اند مانند ماتریالیسم. در میان فلاسفه بسیاری به انکار معجزه پرداخته اند به عنوان مثال می توان به هیوم اشاره کرد. او بیان می کند که وقوع معجزه ذاتا نامحتمل تر از آن است که شواهد تاریخی بتواند بر آن غالب آید، و دیگر اینکه تلاش کرده است نشان دهد که شواهد تاریخی قابل اعتمادی بر وقوع اعجاز نداریم. البته ادله هیوم در مقام رد و انکار معجزه نیست. او نمی خواهد بگوید که معجزه در ذات خود امری محال است بلکه بحث وی بیشتر مربوط به مقام اثبات معجزه است. او منکر وقوع معجزه نیست و معتقد است شاید در تاریخ معجزاتی رخ داده باشد ولی تلاش او در سراسر ادله اش این است که نشان دهد معجزه که تنها مبنای قابل اعتماد دین مسیحی است و از آن طریق است که مسیحیان به رسالت منجی شان ایمان می آورند، مبتنی بر گواهی شاهدان است و به حکم عقل نمی توانیم بر این گواهی ها اعتماد کنیم. دلایل هیوم عبارتند از: 1. کسانی که معجزه را گزارش داده اند دارای چنان فهم و شعور و تربیت نبوده اند که بتوان به گزارش آنها اعتماد کرد. 2. معجزه بیشتر در میان ملل وحشی وجود داشته است. 3. انسان ها دوست دارند در مورد وقایع عجیب غریب وراجی کنند. 4. دلایل درباره ی معجزات همدیگر را تضعیف می کنند. اما در میان موافقان معجزه می توان به سویین برن اشاره کرد که به طور اساسی به دفاع از معجزه بر اساس روش عقلی پرداخته است. او با پاسخی که به نقد های هیوم داده است توانسته دلایل قانع کننده ای برای امکان و اثبات معجزه ارائه کند. سویین برن می کوشد نشان دهد برای تحقیق امری که در گدشته رخ داده است چهار نوع شاهد و دلیل وجود دارد: الف) از طریق حافظه ؛ ب) از طریق گواهی شاهدان عینی و نقل قول تاریخی؛ج) از طریق آثار فیزیکی به جا مانده از نوع تحقیقاتی که در جرم شناسی معمول شده است؛ د) از طریق قوانین علمی و این که آن چه بنا بر قوانین علمی محالو نامحتمل به حساب می آید، می تواند معیار نقد و ارزیابی دلیل از سه نوع اول باشد.نه دو نوعی که هیوم معتقد به آن است یعنی گواهی دیگران و قوانین علمیی که به عنوان معیار برای نقد و ارزیابی گواهی دیگران آورده است. به نظر سویین برن اگر به بررسی معجزه بر اساس این چهار نوع شاهد و دلیل بپردازیم می توانیم آن را اثبات کنیم. سویین برن این نکته را نیز متذکر می شود که انواع مختلف گواهی ممکن است در مواردی با یکدیگر مقابله کنند، که برای حل آن اصولی را برای مقایسه و سنجش دلایل متعارض و ترجیح یکی از آن ها پیشنهاد می کند.واژه های کلیدی: معجزه ، انکار معجزه ، هیوم ، سویین برن ، اثبات معجزه، نقض قانون طبیعت.

اعتقاد به وجود امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف)به گونه حی و حاضر یکی از مبانی کلامی شیعیان می باشد، تا حدی که می توان آن را به عنوان یکی از نقاط تمایز بین تشیع و سایر فرق اسلامی دانست. در عصر حاضر شخصی به نام احمد الکاتب درصدد خدشه دار نمودن این اعتقاد بوده و با وارد نمودن شبهاتی به دالیل وارده در اثبات وجود امام زمان، سعی در انکار وجود ایشان دارد. مدعای وی این است که، دلایل شیعیان برای اثبات وجود امام زمان، بی اساس است و ایشان تنها برای خروج از بن بست عدم وجود امام بعد از عسکری(علیه السلام)به این دلایل تمسک جسته اند. شبهات کاتب به دو دسته تقسیم می شوند.: 1- جواز امامت دو برادر بعد از امام حسن و امام حسین(علیهما السلام)2-انکار وجود امام زمان. یکی از دلایل اثبات وجود امام زمان ، تمسک به روایات عدم جواز امامت اخوین بعد از امام حسن و امام حسین(علیهما السلام)است. بر اساس تحقیق انجام شده این روایات نه تنها خبر واحد نبوده؛ بلکه از زمان ائمه اطهار مطرح و اندیشمندان شیعی از همان ابتدا به این احادیث برای اثبات وجود امام زمان تمسک جسته اند. برخلاف ادعای کاتب، طرح عدم جواز امامت اخوین بعد از حسنین(علیهما السلام)، یک اندیشه بنیادی در شیعه بوده و اولین بار توسط شیخ طوسی مطرح نگردیده است. برخالف ادعای کاتب مبنی بر کثرت پذیرندگان جعفر(برادر امام عسکری)به عنوان جانشین بعد از امام، وی فردی فاسد بوده و فاقد شایستگی های الزم برای امامت بوده است. افزون بر شواهد تاریخی فراوان در اثبات وجود امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، نقل احادیث معتبری در مالقات حضوری عده ای از بزرگان اهل قم با حضرت ، شاهدی در رد ادعای کاتب بر عدم اطالع اهالی قم از وجود امام زمان می باشد . شیعیان هرگز بعد از شهادت عسکری(علیه السلام)دچار بحران فکری یا تشتت نشدند تا برای خروج از آن ناچار به فرض ولدی وهمی برای امام عسگری شوند.

ورود به دین اسلام مبتنی بر دواصل اساسی «توحیدونبوت »است که برخی ازفقهااصل سومی به نام «معاد»رابه آن افزوده اند.اعتقاد به وحدانیت خداوند واینکه تنها خالق هستی اوست وشریکی ندارد.وسپس اعتقاد به اینکه پیامبر اسلام ازسوی خداوند برای هدایت بشر فرستاده شده وآنچه آورده است ازقرآن واحکام دیگر همگی حق محض است واطاعت از آنها وعمل به احکام نازل شده بعنوان ضروریات دین اسلام واجب است.وباید اعتقاد به اینکه جهان سرانجامی دارد را بپذیردوهرکس که به این اصول اعتقاد نداشته باشد کافراست.پس ملاک ایمان وکفر همان بیان شهادتین وجحدوانکار لفظی آنهاست.کافر کسی است که منکر یکی ازاصول ذکر شده باشد، ولی مرتد کسی است که بعدازورود به دین از دین خارج می شود البته با تفصیلی که درمتن پژوهش بدان اشاره گردیده. درپژوهش به موضوع بحث برانگیز انکار ضروری دین باتوجه به اختلاف نظرها ی موجود پرداخته شده ،که انکار ضروری دین با چه شرایطی موجب ارتداد فرد خواهد شدیعنی اینکه آیا انکار سبب تامه کفر است ؟ با بررسی این نظر وسایر نظرات به این نتیجه می رسیم که هرانکاری که به انکار توحید ونبوت منجرشود وشبهه درآن دخیل نباشد محکوم به ارتداداست.وسپسوجایگاه این بحث یعنی انکاررا درحقوق موضوعه جمهوری اسلامی ایران بررسی نموده ایم.بطور کلی این مجموعه در سه فصل تهیه گردیده که درفصل اول کلیات وواژه شناسی بحث شده ودر فصل دوم ماهیت ومصادیق ضروری دین مورد بحث قرار گرفته وبه نظریات موجود حول محور انکار ضروری دین پرداخته شده است ودر فصل سوم جایگاه بحث درحقوق موضوعه بررسی گردیده است .

موضوع این پژوهش بررسی دلائل و علل انکار نبوت در قرآن و کلام اسلامی است و از آن جایی که هیچ پدیده ای در عالم وجود بی علت نیست و هیچ رخدادی بی سبب رخ نمی دهد، انکار خدا و نبوت وانبیاء او نیز یک پدیده فکری، اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی است که معلول علل و اسباب ویژه است. گرچه آدمی ذاتاً و فطرتاً گرایش به سوی خدا و دین دارد و با عناصر درون دین و مبلغان آن ارتباطی تکوینی دارد اما عوامل و علل قسری سبب می شود که انسان از دین و مظاهر و مبلغان آن روی گردان گردد.از نگاه نگارنده در ذات و ماهیت دین الهی، عنصر یا عناصر گریزآفرین وجود ندارد. اگر آدمیان به فاز دریافت معارف دینی نائل آیند در هیچ رتبه و مرحله ای به انکار خدا و انبیاء او نمی پردازند.گرفتن پیام خدا وقتی محقق می گردد که هم فاعلیت فاعل تام باشد و هم قابلیت قابل. از سویی چون شریعت انبیاء مطابق و هماهنگ با فطرت انسان است می توان گفت فاعلیت فاعل در تأثیرگذاری بر انسان تام است بنابراین اگر مشکلی وجود دارد باید آن را در قابلیت قابل جست و جو کرد.هدف از این رساله جمع آوری مجموعه ای از دلایل و علل قرآنی وکلامی است که سبب انکار نبوت وشریعت انبیاء(‌علیه السلام) شده است.لذا در این رساله کوشش شده است تا با جمع آوری مطالب تفسیری و روایی ارزنده بر غنای آن افزوده شود.