جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف: این مقاله اهداف سه گانه ذیل را پیگیری کرده است: نخست، شناسایی حوزه های علمی معاصر نهضت ترجمه (از اواخر قرن اول تا اواخر قرن سوم)؛ دوم، بررسی فرایند ترجمه و نقل علوم از حوزه های علمی وقت دنیا؛ سوم، بررسی عوامل و زمینه های راه اندازی و تقویت نهضت ترجمه. روش: برای تحقق این سه هدف با روش مطالعه کتابخانه ای، نخست گزارشی اجمالی از وضعیت فرهنگی و علمی اعراب جاهلی ارائه و به دنبال آن، مراکز علمی معاصر صدر اسلام (حوزه علمی اسکندریه، حوزه علمی سریانی و بلاد شرق ادنی، حوزه علمی ایرانی، حوزه علمی هندی) شناسایی و به صورت اجمالی وضعیت تاریخی- علمی آنها بررسی و گزارشی از نحوه و موارد ترجمه شده و دانشمندان مترجم هر حوزه، ارائه شده است. یافته: عوامل و زمینه های شکل گیری ترجمه علوم حوزه های علمی مذکور و همچنین موارد تاثیرگذار در گسترش فرایند نهضت ترجمه، شناسایی و معرفی شده است. نتیجه گیری: دین اسلام به دلیل جهان بینی و مبانی معرفتی و ارزشی خود، با علومی که مبتنی بر منابع معرفت عقلی، تجربی و شهودی حاصل شده اند، برخورد مثبت دارد؛ حتی اگر این علوم در فرهنگ ها و تمدن های غیر دینی متولد شده باشند. حوزه های علمی ایرانی، هندی، سریانی و بلاد شرق ادنی و اسکندریه، مهم ترین مراکزی بودند که علومی از قبیل فلسفه، منطق، پزشکی، نجوم، ریاضیات، موسیقی و گاه ادبیات، از آنها به زبان عربی ترجمه شد و مورد استفاده مسلمین قرار گرفت.

«رساله جودیه»، از جمله رسائل منسوب به شیخ الرئیس ابو علی سینا است که آن را به زبان فارسی، خطاب به سلطان محمود غزنوی، در موضوع علم طب نوشته است. رساله حاضر، در هشت باب با موضوعات علاج چشم، علاج درد دندان، بیان درد معده، دفع کرم و...، دفع تب، بیان قوه باه، دفع استسقاء و دفع درد پشت، تنظیم شده است. مؤلف، قبل از توضیح بیماری ‌ها در ضمن ابواب هشت گانه، مقدمه ‌ای را مطرح ساخته و در آن آفات و آثار سوء پر خوری، پر خوابی و کثرت مقاربت را یاد آور گردیده است و از خوردن غذا های سرد، شور و ترشی‌ ها بر حذر داشته است. در باب اول، موضوع بحث، علاج چشم است که طرق مختلف چشم درد، کم سویی و شب کوری آن را بیان نموده است. در باب دوم علاج دندان مطرح است و در ذیلش مقابله با دندان درد و همین طور جلوگیری از خون ریزی دندان و لثه با دارو ها و گیاهان مختلف بیان شده است. درد معده و بر طرف نمودن امراض و آفت‌ های دستگاه گوارش، موضوع باب سوم است که راه‌ های مختلف فائق آمدن بر این ناراحتی‌ ها بر شمرده شده است. بو علی در باب چهارم به روش‌ های دفع کرم، کدو دانه و دانه کودکان پرداخته است. باب پنجم در دفع تب است که در ذیلش دفع خارش اندام، گشایش صدا، معالجه مارگزیده، دفع کک گزیده، دفع موش، دفع مو ریختگی، دفع بیرون آمدن مقعد، دفع بواسیر، دفع آماس یا همان ورم و دفع درد خایه آمده است. در باب ششم، مؤلف، به راه‌ های تقویت قوه باه پرداخته است که مد نظر اکثر اطبا و دانشمندان از جمله محمد بن زکریای رازی بوده است که کتاب مستقلی در این زمینه تالیف کرده است. باب هفتم در دفع استسقاء می‌ باشد که در ذیلش گشودن حیض و خون آمدن از زنان به علت حسد و چشم زخم و... مطرح است. باب هشتم درباره دفع درد پشت است که روش دفع مگس نیز در ذیل این باب آخرین آمده است.

کتاب «نهضت ترجمه و نشر علوم بیگانگان در زمان حضرت رضا (ع) و پیامدهای آن» به بررسی مسئله نهضت ترجمه در زمان امام رضا (ع) پرداخته است. مؤلف در ابتدای کتاب بحثی تاریخی پیرامون چگونگی آغاز ترجمه انجام داده و در ضمن این موضوع، چگونگی ترجمه برخی از کتب و علوم یونانی مانند فلسفه به زبان عربی توسط مسلمانان و مترجمان را شرح داده است. مؤلف محترم در بخشی دیگر ادوار ترجمه را مورد ارزیابی قرار داده و این دوره ها را به سه دسته کلی تقسیم کرده است و همچنین روش های ترجمه که توسط مترجمان دوره عباسی صورت گرفته را مورد دقت قرار داده است. وی در بحثی دیگر از مترجم معروف یعنی حنین بن اسحق نام می برد و نیز از برخورد اهل سنت با علوم بیگانه یونانی و... بحث کرده و طرز برخورد آنها را با مباحثی همچون فلسفه و چگونگی کوشش مترجمان را در جای گذاری الفاظ اسلامی در مقابل الفاظ بیگانه را طرح می کند.