جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از آفرینش انسان، همانا بندگی و طاعت برای وصول به قرب الهی است. دستیابی به این کمال وسعادت واقعی، زمانی میسر است که زمینه وبستر مناسب برای برانگیختن و شکوفایی استعداد های فطری بشر مهیا باشد . روش فعال در تربیت اخلاقی، روشی است که با برانگیختن ذهن مخاطب و تحرک عقل و وجدان مخاطب را به کار وا داشته و او را برای دستیابی به نتیجه مطلوب به طور غیر مستقیم هدایت می کند. دراین روش، فعالیت متربی و فراگیر، محور فرایند یاددهی یادگیری است. شیوه های این روش در قرآن و سیرة معصومان فراوان به چشم می خورد که در قالب شیوه هایی مانند تمثیل و تشبیه، قصه گویی و استفاده از داستان، استفاده از حرکات وعبارات قابل توجه در سخنرانی ها و موعظه ها، مقایسه و پرسش از بدیهیات، عینی کردن مفاهیم عقلی و ذهنیت بیان حالات نفسانی در قالب امور محسوس و ملموس، استفاده از مظاهر و پدیده های طبیعی، ارائه الگوها و نمونه های عینی، بیان وقایع و حوادث تاریخی، ابتلاء و امتحان، نمایش و تصویرگری مفاهیم، ایجاد زمینه واستفاده از موقعیت مناسب برای بیدار سازی وجدان های خفته، بیان اهداف به جهت ایجاد انگیزه، دعا و... مشهود است. از آنجا که اسلام دین عمل است، در آموزش مفاهیم و قواعد اخلاقی، زمینه سازی و ایجاد آمادگی روانی و عاطفی برای تبدیل حکم اخلاقی به رفتار اخلاقی، ضرورت دارد لذا به کارگیری روش فعال توسط اولیا و مربیان با در نظر گرفتن مراحل رشد اخلاقی در کودکان و نوجوانان به درون سازی عمیق و پیدار مفاهیم اخلاقی در آنان کمک می کند. در این نوشتار به بررسی روش فعال در تربیت اخلاقی مبنی بر قرآن و سیرة معصومان و انطباق آن با فطرت انسان و شیوه های اجرای آن در این دو منبع گران قدر پرداخته شده ومصادیق آن ذکر گردیده است. صفحات پایانی این رساله، به ارائه راهکار ها و پیشنهاد هایی در راستای یافته های نگارنده برای اقشار مختلف جامعه، به خصوص اولیا و مربیان گرامی اختصاص یافته است.

هدف از نگارش این مقاله، بررسی اخلاق از منظر علامه طباطبایی و دلالت های آن در تربیت اخلاقی است. در پژوهش حاضر که با بهره گیری از رویکرد کیفی و با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، پس از بازبینی منابع قابل دسترس، دلالت های تربیت اخلاقی بر اساس آرای اخلاقی ایشان استنباط شده است. نتایج بدست آمده از این قرار است که بعد از تعریف اخلاق از منظر علامه، مساله اخلاق از طریق مبانی معرفت شناسی، هستی شناس، روان شناسی و جامعه شناسی بررسی گردید که با توجه به آن، دلالت های تربیتی مشخص شد که به این صورت می باشد که هدف تربیت اخلاقی در دو چشم انداز واقع شده است، اهدف غایی «سعادت» و اهداف واسطه ای «رسیدن به کمال اخلاقی در بعد فردی- اجتماعی». و در فرایند تربیت رعایت اصل نتیجه گرایی، اصل اعتدال، اصل نظارت درونی و اصل مشارکت را می توان با توجه به مبانی مد نظر ایشان پیشنهاد داد.

فارابی، موسس فلسفه اسلامی که به عنوان معلم ثانی پس از ارسطو شناخته می شود، از فیلسوفان برجسته جهان اسلام است. نظریات فارابی در مباحث اخلاقی و ارزش شناسی مبنای اندیشه فیلسوفان و حکیمان پس از او در بحث اخلاق و تربیت اخلاقی قرار گرفته است. در این مقاله، ابتدا دیدگاه ارزش شناسی فارابی در موضوعات اساسی ارزش های اخلاقی تبیین و سپس دلالت های آن برای تربیت اخلاقی در خصوص اهداف، اصول و روش ها استنتاج می گردد.از دیدگاه فارابی، ارزش ها از معقولات ثانویه فلسفی است. او ارزش های اساسی را مطلق می داند. به نظر وی، غایت اخلاق، تحصیل سعادت است. وی سعادت را به دو بخش دنیوی و اخروی تقسیم می کند و سعادت دنیوی را مقدمه سعادت اخروی می داند. بر اساس دیدگاه ارزش شناسی فارابی، مهم ترین اهداف تربیت اخلاقی عبارت است از: شناخت و ایمان به خدا، تقرب به خدا، سعادت، تفکر و تامل،‌ تعقل و اعتدال. برخی از اصول و روش های به دست آمده از این دیدگاه به صورت اصل (روش ها) عبارت است از: استمرار در تغییر اخلاق و رفتار (محاسبه نفس- ضد)، تدریجی نمودن پرورش اخلاقی (سیر کمالی در واگذاری وظایف اخلاقی- تمرین و عادت)، تحول در نگرش (تصحیح معیار ارزش گذاری- توجه به امتحان الهی) و . ...