جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از پژوهش حاضر «بررسی محتوای کتاب هدیه های آسمان، مقطع سوم ابتدایی (1392) از منظر اصول انتخاب محتوای آموزشی در قرآن کریم» است. به منظور وصول به هدف مزبور، از روش «تحلیل محتوا» استفاده شده است. نمونة آماری همان جامعة آماری است. ابزار پژوهش سیاهة «تحلیل محتوا» است که روایی آن حاصل گردید. واحد تحلیل، جمله و تصویر و واحد شمارش فراوانی بود. نتایج تحقیق مبین آن است که از میان چهار اصل استخراج گردیده، به همراه شاخص های آن از قرآن کریم، اصول «هدایت کنندگی محتوا» و «انگیزه بخشی محتوا» در این کتاب از جایگاه مناسبی برخوردارند. ازآنجاکه دیگر اصول، از جمله «تدبربرانگیزی» از جایگاهی نسبی و «خلاقیت پرور» نیز از توجه اندکی برخوردار است، ازاین رو، ایجاد چالش های فکری بیشتر از طریق طرح سؤالات متنوع تر در متن و ترغیب دانش آموزان به کاوشگری در طبیعت و محیط پیرامون به منظور تفکر در جهان آفرینش و تفکر در خود و همچنین ایجاد فرصت های تازه به منظورخلق ایده های نو توسط دانش آموزان و به کارگیری آن ایده ها در عمل پیشنهاد می گردد.

هدف پژوهش حاضر تحلیل محتوای کتاب های درسی بخوانیم و بنویسیم و هدیه های آسمان دوره ابتدایی در سال تحصیلی 1389 - 1390، از منظر توجه به مقوله های آموزش فلسفه به کودکان، است. روش پژوهش تحلیل محتوا بود و با استفاده از چک لیستی از معیارهای برنامه آموزش فلسفه به کودکان، که شامل سه مفهوم (استدلال، مفهوم سازی، و قضاوت) و دوازده زیرمولفه است، داده ها جمع آوری شد. جامعه آماری شامل کتاب های بخوانیم و بنویسیم و هدیه های آسمان دوره ابتدایی بود که جمعا چهارده جلد کتاب بودند. نمونه آماری نیز کل جامعه در نظر گرفته شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش آمار توصیفی استفاده شد. در همه کتاب های مورد تحلیل، 986 مولفه مربوط به مفاهیم تفکر فلسفی شناسایی شد. نتایج نشان دهنده آن بود که در کتب درسی مورد بررسی مقوله استدلال بیش ترین میزان فراوانی ها را به خود اختصاص داده بود و کم ترین توجه به مقوله قضاوت شده بود. همچنین در بین کتب درسی مورد بررسی، کتاب های درسی بخوانیم و بنویسیم بیش تر از هدیه های آسمان به مقوله های تفکر فلسفی توجه کرده اند.

این پژوهش با هدف بررسی میزان تأکید کتاب فلسفه دوره متوسطه بر مباحث اساسی فلسفه از دیدگاهدانش آموزان و دبیراندوره متوسطه شهر همدان در سال تحصیلی 89-88انجام شده است. روش تحقیق در این پژوهش، روش پیمایشی و کیفی است. در این تحقیق سه جامعه آماری وجود دارد که عبارتند از دبیران و دانش آموزان پسر و دختر سال سوم مقطع متوسطه و کتاب درسی فلسفه سال سوم متوسطه. جامعه آماری دانش آموزان شامل 1563 دانش آموز (883 دانش آموز از ناحیه1 و 680 دانش‌آموز از ناحیه 2) است که در سال تحصیلی 89-1388 در شهر همدان مشغول تحصیل در سال سوم متوسطه بوده و در حال گذراندن درس فلسفه می باشند. جامعه آماری دبیران شامل کلیهدبیران مرد و زنی می‌باشد که در سال تحصیلی 89-1388 در شهر همدان در حال تدریس کتاب فلسفه سال سوم متوسطه هستند و تعداد آنها 12 نفر می باشد که 8 نفر مرد و 4نفر زن را شامل می شود. جامعه آماری کتاب درسی، کتاب فلسفه سال سوم متوسطه که شامل 59 صفحه و3 فصل بوده و در سال تحصیلی 89-1388 تدریس می گردد. روش نمونه‌گیری این پژوهش خوشه ای و طبقه ای نسبتی و بر اساس جدول کرجسی و مورگان، حجم نمونه دانش‌آموزان برابر با 310 نفر انتخاب شد و برای نمونه گیری دبیران و کتاب درسی از روش نمونه گیری سرشماری استفاده شد، یعنی حجم نمونه کتاب با حجم جامعه یکی است. و حجم واقعی نمونه دبیران آن 6 نفر است. در این تحقیق برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته که شامل 30 سوال و بر اساس مقیاس درجه‌بندی لیکرت استفاده شد همچنین از روش مصاحبه نیز برای جمع آوری اطلاعات ازدبیران بصورت ضبط روی نوار استفاده شده است. برای تعیینروایی از روایی محتوا استفاده شد و با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ نیز پایایی آن 0/93 بدست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار spssاز شاخص های آمار توصیفی شامل جداول، فراوانی، درصد و از آزمونهای آمار استنباطیtیک طرفه برای تجزیه و تحلیل سوالات استفاده شد. در این فصل مهمترین نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل سئوالها به تفکیک ارائه می شود.در این تحقیق یافته ها نشان داد:کتاب فلسفه دوره متوسطه به میزان زیادی بر مبحث معرفت شناسی تأکید دارد، همچنین کتاب فلسفه دوره متوسطه تا حد کمی بر مبحث هستی شناسی تأکید داردو همچنین کتاب فلسفه دوره متوسطه تا حد کمی بر مبحث ارزش‌شناسی تأکید دارد و کتاب فلسفه دوره متوسطه به میزان کمی بر مباحث اساسی فلسفه تأکید دارد واز طرفی بین دیدگاه دانش آموزان دختر و پسر در خصوص میزان تأکید کتاب فلسفه بر مباحث ارزش‌شناسی تفاوت وجود دارد. به عبارتی دانش‌آموزان پسر بیشتر از دانش آموزان دختر معتقدند که در کتاب فلسفه دوره متوسطه بر مبحث ارزش شناسی تأکید شده است. اما بین دیدگاه دانش آموزاندختر و پسر درخصوص میزان تأکید کتاب فلسفه بر مبحث هستی شناسی و معرفت شناسی تفاوت وجود ندارد. بعلاوه نتایج مصاحبه با دبیران نشان داد که کتاب فلسفه دوره متوسطهدر خصوص مبحث معرفت شناسی، به مباحث سطحی و کلی‌گویی بسنده کرده است و در واقع اشاره به تاریخ فلسفه و ارتباط فلسفه با سایر علوم داشته است. و در حیطه هستی شناسی کتاب به اختصار به آن پرداخته و کلی گویی کرده است و به مابعدالطبیعه و فلسفه اولی نیز کم توجه شده است و در خصوص مبحث ارزش شناسی به اعتقاد دبیران کتاب به آن اشاره مستقیمی نکرده است و خیلی کم به آن پرداخته شده است.

این پژوهش با هدف بررسی میزان تاکید کتب درسی پایه دوم ابتدایی سال تحصیلی 92-1391بر مفهوم تخیل صورت گرفته است. روش تحقیق پژوهش حاضر روش تحلیل محتوا از نوع بخشی بوده است. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه کتب پایه دومابتدایی است که مجموعاً شامل 680 صفحه می‌باشد. همچنین در این پژوهش حجم نمونه با جامعه آماری برابر است. ابزار جمع آوری اطلاعات در این طرح پرسشنامه معکوس یا چک لیست سنجش مولفه‌های تخیل است. برای سنجش روایی از روش سنجش روایی محتوایی استفاده شده است که از نظر متخصصین قابل قبول گزارش شد و پایاییبراساس توافق داوران تکمیل کننده محاسبه شد که مقدار آن 0/87 ارزیابی شد. واحد تحلیل پژوهش حاضر مضمون می‌باشد که با توجه به سوالات پژوهش انتخاب شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از شاخص‌های آمار توصیفی مانند جدول فراوانی، میانگین و درصد و نمودار و در آمار استنباطی از روش تجزیه و تحلیل واریانس یک‌طرفه استفاده شده است. نتایج حاصل ازاین پژوهش نشان دادکه از 1021 مصداق مشخص شده در کتب دوم دبستان، به ترتیب 19.29درصد به کتاب آموزش قرآن ، 16.85 درصد به کتاب هدیه‌های آسمان، 33.1 درصد به کتاب فارسی ، 6.46 درصد به کتاب کار فارسی، 13.71 درصد به کتاب ریاضی و 10.58 درصد به کتاب علوم تجربی اختصاص داردو همین‌طور مشخص گردید که از میان مولفه‌های تخیل، بازنمایی تصورات بیشترین فراوانی(556) و مولفه ناآشنا کردن مفاهیم آشنا کمترین فراوانی(9) را به خود اختصاص داده‌اند. به‌طوری که 8.32 درصد بر همانندسازی، 54.46درصد بر بازنمایی تصورات، 29.18 درصد بر توانایی وانمود سازی 7.15 درصد بر پیش‌بینی و 0.88 درصد بر توانایی ناآشنا کردن مفاهیم آشنا تاکید دارد. همچنین نتایج نشان داد که در همه‌‌ی کتب درسی پایه دوم به استثنای کتاب کار فارسی بیشترین توجه بر مولفه‌ی بازنمایی تصورات می‌باشد و نیز کمترین توجه بر مولفه‌ی ناآشنا کردن مفاهیم آشنا است.

نظام تعلیم و تربیت، به سبب کارکردهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و علمی گوناگونی که داشته همواره موضوع مهمی بوده و می‌تواند ابزار کارآمدی برای رشد و توسعه‌ی ملت‌ها باشد. یکی از مهم‌ترین جوانب نظام تعلیم و تربیت، توجه و تمرکز آن بر روی تربیت اخلاقی کودکان امروز و شهروندان آینده می‌باشد. فزون بر آن‌که از طریق دین و تربیت دینی نیز می‌توان به تربیت اخلاقی مبادرت ورزید اما باید گفت که تربیت اخلاقی نیازمند مبانی عقلانی فلسفه‌های مختلف نیز می‌باشد. یکی از مهم‌ترین این فلسفه‌ها، فلسفه‌ی اگزیستانس می‌باشد که به دلیل تأکید ویژه‌ی آن بر روی عواطف و احساسات، می‌توان از آن به منظور تربیت اخلاقی بهره گرفت. آن‌چه این پژوهش به بررسی آن پرداخت "تربیت اخلاقی در دوره‌ی ابتدایی: تحلیل محتوای کتاب‌های فارسی بخوانیم" بود. با علم به این‌که کودکان و دانش‌آموزان دوره‌ی ابتدایی مسائل اخلاقی را از طریق شعر، داستان، رمان و ... بهتر می‌آموزند، دریافتیم که در محتوای کتب فارسی بخوانیم دوره‌ی ابتدایی، بهتر می‌توان این مطالب را گنجاند. از این رو، بر مبنای فلسفه‌ی کارل یاسپرس و رمان شازده‌کوچولو، نُه مولفه‌ی اخلاق اگزیستانسی را پس از ژرف‌کاوی برگزیده و آن‌ها را در دو طیف مقوله‌های اخلاق فردی شامل گناه‌آگاهی، عشق، معنویت، اصالت فرد و نقد بر از- خود- بیگانگی و مسئولیت؛ و مقوله‌های اخلاق اجتماعی شامل ارج آدمی، مرگ‌آگاهی، رنج‌آگاهی و صلح‌طلبی دسته‌بندی نمودیم. سپس با استفاده از ابزار تحلیل محتوا (با واحد تحلیلی جمله و مضمون)، به تحلیل و بررسی چگونگی‌های گنجانده شدن مولفه‌های ذکر شده در محتوای کتب مذکور پرداختیم و پس از تجزیه و تحلیل آن‌ها به این نتیجه رسیدیم که در پایه‌های اول، دوم و سوم، در هر دو سطح جمله و مضمون، توجه به مقوله‌های اخلاق فردی و اجتماعی تربیت اخلاقی بسیار کم بوده اما تا حدودی این کم‌بودها در پایه‌های چهارم و پنجم جبران گشته‌اند. همچنین، تحلیل‌ها نشان دادند که در مقوله‌های اخلاق فردی، نظام آموزشی کشورمان بیشترین تأکید را بر روی مولفه‌های مسئولیت و معنویت؛ و در مقوله‌های اخلاق اجتماعی، بیشترین تأکید را بر روی صلح‌طلبی و ارج آدمی داشته است.

این پژوهش، با هدف تحلیل میزان توجه به بعد اخلاقی اهداف مصوب در کتاب های درسی دورة متوسطه ایران به روش توصیفی، از نوع تحلیل محتوا انجام شد. جامعة آماری، کتاب های درسی دورة متوسطه در سال تحصیلی 93- 1392 بود که از میان آنها، 11 جلد کتاب درسی به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار اندازه گیری، چک لیست تحلیل محتوای محقق ساخته بود. عمده ترین یافته های پژوهش بیانگر این است که: 1. کتاب های دورة متوسطه، 347 مرتبه به بُعد اخلاقی اهداف مصوب توجه نموده اند. 2. میزان توجه در کتاب های پایه های اول، دوم، سوم و چهارم دورة متوسطه، به ترتیب 120، 96، 41 و 90 مرتبه می باشد. 3. بیشترین فراوانی مشاهده شده مربوط به کتاب دین و زندگی پایه دوم با 59 مرتبه است. 4. در کتاب های زیست شناسی پایه اول و تاریخ معاصر ایران پایه سوم، توجهی به بُعد اخلاقی اهداف مصوب نشده است. 5. در مجموع، توجه به بعد اخلاقی اهداف مصوب، در کتاب های درسی دورة متوسطه، ضمن نامتناسب بودن با ویژگی های روان شناختی و زیست شناختی دانش آموزان، در حد پایین قرار داشته است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

تحلیل محتوا، یک روش تحقیق علمی و از پر کاربردترین و محبوب ترین روش های تحقیق در علوم اجتماعی، رفتاری و انسانی است. بررسی کتاب های درسی، به دلایلی همچون شناسایی نقاط قوت و ضعف ضروری است. این بررسی روش های گوناگونی دارد که تحلیل محتوا یکی از آنهاست. برای تحلیل محتوای کتاب های درسی اغلب، از دو گروه روش استفاده می شود: ابزارهای فهرستی (چک لیست ها) و فرمول های خوانایی.این مقاله می کوشد چند روش متداول فرمول های خوانایی را همراه ویژگی ها و کاربرد آن تبیین کند. میزان خوانایی یا سطح خوانش، در فهم مطالب کتاب تاثیر بسیاری دارد. از فرمول های ریاضی گوناگونی می توان برای تعیین میزان خوانایی کتاب ها استفاده کرد. این فرمول ها، درجه پیچیدگی زبانی متن کتاب را مشخص می کند. مهم ترین نتایج نشان می دهد که به کمک فرمول های خوانایی می توان مواردی همچون سطح کلاسی، سطح سنی، سطح آموزشی و سبک توصیفی کتاب های درسی را تعیین کرد؛ البته باید هر کدام از فرمول ها برای متن های فارسی بومی شود تا نتایج اعتبار بیشتری داشته باشد.

هدف از انجام این تحقیق آگاهی از مبانی، اصول و فرایند تالیف کتاب های درسی دوره ابتدایی در ایران و پیشنهاد اصول و فرایند مناسب برای آن است. پژوهش حاضر در دو مرحله انجام شده است؛ در مرحله اول به روش مطالعه اسنادی و نظرخواهی از مولفان کتاب های درسی شاخص ها انتخاب شد و در مرحله دوم به کمک این شاخص ها، فرایندها و اصول تالیف کتاب درسی از نظر تعدادی از صاحب نظران بررسی شد.جامعه و نمونه آماری این پژوهش شامل 28 کتاب درسی دوره ابتدایی در کشور ایران، 50 نفر از معلمان مجرب و 25 نفر از کارشناسان خبره در دوره ابتدایی است. ابزارهای گردآوری داده ها پرسشنامه نظرسنجی بود. برای تجزیه و تحلیل نتایج به دست آمده از روش آمار توصیفی (مقیاس رتبه بندی، میانگین و درصدگیری) استفاده شده است.یافته های این پژوهش بیانگر آن است که در طراحی و تالیف یک کتاب درسی دست کم باید ده فرایند طی شود، از سوی دیگر، در انتخاب و سازماندهی محتوای دروس مختلف افزون بر معیارهای عمومی، رعایت معیارهای ویژه برای هر ماده درسی ضروری است.

با توجه به اقتضائات عصر جهانی شدن، نادیده گرفتن تحولات جهانی در حوزه برنامه ریزی درسی موجب دور بودن فضای مدرسه از زندگی واقعی دانش آموزان خواهد شد. از این رو ارزیابی محتوای کتاب های درسی مدارس و ارزیابی کارکرد آنها در قبال اهداف طراحی شده، به عنوان یک مسئله اساسی در فرایند جامعه پذیری و توسعه ای پایدار برای سازمانهای عمومی خدمت رسان همواره به مثابه یک هدف مطرح بوده است.این پژوهش برآن است تا با تحلیل محتوای کتب درسی دوره متوسطه (رشته علوم انسانی) براساس عناصر 4گانه بهره وری، برابری، پایداری و توانمندسازی به ارزشیابی واقع بینانه تری از فضای حاکم بر محتوای این کتاب ها بپردازد.روش تحلیل محتوای پژوهش حاضر، آنتروپی شانون و واحد تحلیل نیز (صفحات متون اصلی درس به جز تمرین ها، پرسش و پاسخ و فعالیت ها) است؛ جامعه آماری این پژوهش همه کتاب های رشته علوم انسانی سال تحصیلی 90-89 بود. نمونه آماری شامل 10 جلد کتاب دوره متوسطه با عنوان های اقتصاد، علوم اجتماعی (1و2و پیش دانشگاهی) و جغرافیا (1و2و پیش دانشگاهی) و دین و زندگی (2و3و پیش دانشگاهی) بود. نتیجه حاصل از تحلیل 10 جلد از کتب درسی دوره متوسطه نشان داد که به شاخص برابری با ضریب اهمیت (0/273) بیش ترین توجه و به شاخص توانمندسازی با ضریب اهمیت (0/188) کم ترین توجه شده است. و شاخص های بهره وری و پایداری در رتبه های سوم و چهارم قرار می گیرند.ضمن این که توزیع فراوانی های مولفه های 13 گانه شاخص های مذکور به صورت متوازن مورد توجه قرار نگرفته و کتب درسی به یک نسبت مولفه های آموزش توسعه را تحت پوشش قرار ندادند.