جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عفو خصیصه ای است که جز در دلهای پاک یافت نمی شود و از ملکات فاضله ای است که فقط پاکان به آن آراسته هستند. گذشت از صفات و لوازم انسانیت است، هرچه انسانیت کامل شود گذشت بیشتر می شود. در اسلام عفو و گذشت یکی از اصول اساسی در برخورد با لغزش افراد با ایمان است و یکی از ثمرات شرح صدر است که درجذب نیروها موثر است. این خوی پسندیده پرتوی از صورت واقعی و موجی از احساسات انسان دوستانه را در دلها ایجاد می کند و کینه ها را می زداید و موجب می شود خصم از خصومت دست برداشته طرح دوستی و محبت بریزد. در قرآن و روایات هم ازعفو و گذشت بسیار یاد شده و مردم را به آن دعوت می کند.عفو یک روش تربیتی است و در صورتی که به موقع انجام گیرد دو اثر مهم دارد: یکی اینکه در قلب او اثر می گذارد و نسبت به اغماض کننده علاقه پیدا می کند و دیگر اینکه فطرت اخلاقی خطا کار را بیدار می سازد و از کرده خود پشیمان می کند. تغافل و خود را به فراموشی زدن هم مرحله ای بالاتر از عفو و گذشت در خانواده است که باعث مصونیت بیشتر خانواده می گردد. عفو در جایی بهتر است که موجب گستاخی فرد نشود، اینکه انسان حقی داشته باشد تا ازآن چشم پوشی کند، از روی عجز و ناتوانی نباشد، بلکه از موضع قدرت باشد، در مسائل شخصی باشد نه در مسائل عمومی و حقوق الهی، زمانی مصداق پیدا می کند که انسان قدرت انتقام داشته باشد در غیر این صورت سکوت انسان از مصادیق کظم غیظ خواهد بود. فلسفه عفو هم این است که انسان خاطی متنبه شده و خود را اصلاح نماید و دشمنی او به دوستی تبدیل گردد. از شرایط عفو هم می توان به نکاتی اشاره کرد، اینکه از جمله مواردی باشد که با جامعه ارتباط دارد احتیاج کسانی که از آنها بدی صادر شده به یاری کسانی که این بدی در حق آنها انجام گرفته است. برمبانی استوار ساختن پایه های اساسی جامعه و جدیت درعدم گسیختگی بنیادهای آن باشد، عدم تفریط حق در مسائل جامعه و امت . در سیره معصومین هم از پیامبر خاتم گرفته تا حضرت علی علیه السلام و امام حسین و امام حسن ( علیهما السلام) و بقیه خاندان اهل بیت که همه درمسائل زندگی خود عفو و گذشت را رعایت می کردند. ضد عفو هم انتقام است و آن این است که بدی کسی را با بدی جواب دادن و مثلاً فحش را با فحش و غیبت را با غیبت و بهتان را با بهتان پاسخ دادن. عوامل پیدایش عفو : بلند نظری و کمال روحی، عاطفه و نوع دوستی، ایمان به پاداش های الهی و توجه به آثار عفو می تواند باشد. عفو از همه اشخاص نیکوست ولی از رهبران و مبلغان نیکوتر است و خداوند در قرآن خطاب به پیامبر می فرمایند: عفو جمیل داشته باش یعنی عفوی که خالی از مواخذه و سرزنش باشد و عفوی سازنده است که قدرت بر انتقام داشته باشد که هم برای مظلوم که به اوصفای دل می بخشد و هم برای ظالم که او را وادار به اصلاح خویش می کند سودمند است. و اینکه بخشش فقط مربوط به گناه و لغزش نیست بلکه بخشش مال را هم شامل می شود و ازجمله آیین بخشش اینکه بدون منت و اسراف باشد. در مورد ارزش اخلاقی عفو هم در روایات و قرآن به آن توجه شده است اینکه عفو از صفات پروردگار و از صفات پرهیزکاران است. اجر عفو کننده برخداست و اینکه عفو کننده محبوب خداست. و از آثار مثبت دنیوی و اخروی عفو و بخشش مشمول عفو الهی و آمرزش گناه، از بین رفتن کینه ها، دوام حکومت و طول عمر، بدون حساب وارد بهشت می شود و عزت دنیا و آخرت را برای فرد به ارمغان می آورد. آثار منفی عدم گذشت هم این است که بدترین و خبیث ترین مردم است و نشانه بیماری و عیب باطن است.