جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظامی عروضی اصول دبیری را به بهترین شکل گردآورده است؛ دیگران هم در اصول دبیری کتاب های مهمی نوشته اند اما کار نظامی، مهم ترین مسائل را دربر دارد و این اصول در ایران قدیم ریشه داشته و بعد، به دوره امویان و عباسیان رسیده است. سخن نظامی تعریف دبیری، شاخصه های دبیر، شگردهای کار، شگردهای اعتباربخشی به کلام و... را در برمی گیرد و دبیران ما این اصول را در کار خود به کار برده اند. ما این اصول و مبانی را با توجه به متون ادب فارسی، از مقدمه ابومنصوری تا بیهقی، سیاست نامه، قابوسنامه، جهانگشا و برخی دیگر از متون ادب فارسی، در این مقاله بررسی کرده ایم و نشان داده ایم که در متون ادب فارسی، این اصول چه دامنه گسترده ای داشته و دارد.

مدّعاى مقاله حاضر، اثبات وجود حاکمیت ارزش‌ها درسیره‌ی حکومتی پیامبر اعظم(ص) است. براى این منظور، مؤلّفه‏هاى ارزشی مختلفى مورد بررسى قرار گرفته است؛ مصادیق و مؤلفه‌هایی چون عدالت گسترى، جهاد و ظلم ستیزی، نفی نژادپرستی و تبارگرائی، محبت و مودت با مردم، عفو و بخشش در اوج قدرت، توجه به نظر وعقل جمعی، ایفای عهد و پیمان، اهتمام به امر تعلیم و تربیت، امانت دانستن حکومت، نفی­خشونت با دشمنان و برخورد انسانى با آنان و.... که در اندیشه، رفتار و سیره‌ی حکومتی پیامبر اسلام(ص) در طول دوران زمامدارى بروز و ظهور داشته است، همه حکایت از آن دارند که ارزش‌های انسانی و الهی، مبنا و پایه‌ی نظام سیاسی و حکومتی رسول خدا(ص) بوده و اصول و مبانى سیاست در خدمت این ارزش‌ها قرار گرفته است.با این نگاه، مولفه‌های ضد ارزشی همچون تزویر، دروغ، حیله و نیرنگ و... که مغایر با اهداف و تعالیم الهی و ارزش‌های انسانی است، درنظام حکومتی پیامبر اسلام(ص) جایگاهی نداشته و حضرت، استانداران، فرمانداران و همه‌ی مدیران سطوح میانی را به ترغیب و به کارگیری این اصول، توصیه نموده و در صورت تخلف و سرپیچی ازآن، آنان را سرزنش و یا عزل می‌کرد.

اهل معرفت برای تفسیر کریمه های وحی از روشی ویژه بهره می برند که از آن در مجامع علمی با نام های گوناگونی همچون تفسیر عرفانی، تفسیر شهودی و تفسیر رمزی یاد می شود. تفسیر عرفانی یا همان تأویل، در کنار تفسیر ظاهری، روشی برای رسیدن به لایه های باطنی کلام وحی است. در میان نظریات گوناگونی که دربارة معنای تأویل قرآن مطرح می شود، اهل معرفت شبیه ترین نظریات را به سخنان اهل بیت دارند. تأویل عرفانی انواعی دارد که تأویل طولی و عرضی از جملة آنهاست. هریک از این دو نوع تأویل اصول و مبانی گوناگونی دارند. اهل بیت در اثنای سخنانشان به برخی از این روش ها، اصول و مبانی تفسیر باطنی قرآن اشاره می کردند و در تفسیر و تأویل کریمه های قرآنی آنها را جاری می ساختند، لیکن گروهی از محققان به سبب آشنانبودن با اصول و مبانی تفسیر عرفانی، این نوع تفسیر را با روش و مبانی تفسیری اهل بیت مخالف می پندارند. در این نوشتار بر آن شدیم تا با بررسی برخی روایات که دربردارندة موضوع تأویل اند، و نیز تطبیق مبانی و روش های تفسیر عرفانی با مبانی و روش های تفسیری اهل بیت، این پندار را بزداییم.