جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهاز مسائلی که بین دانشمندان شیعه در اندیشه‏ی امامت مورد اتفاق می‌باشد با تعبیر شرائط و ارکان امامت یاد می‌شود. اما فراتر از این مسائل مورد اتفاق، ویژگی‌هایی برای جایگاه ائمه? در برخی روایات و آثار علمای شیعه نقل شده که بعضی از بزرگان علمی جزئیاتی از این گونه مطالب را نپذیرفته‌ و به ظاهر محل اختلاف است. از این گونه ویژگی‌ها به مقامات و شئون ائمه? تعبیر می‌گردد. در بین اندیشمندان امامیه, صفار و شیخ صدوق با نقل روایات مسأله امامت و نظریه‌پردازی در آن، گام مهمی برداشتند. از بررسی کتب حدیثی این دو شخصیت و تبیین دامنه اشتراکات و اختلافات درباره شرایط و مقامات ائمه? دانسته می شود بین این دو اندیشمند تنها در بعضی از مقامات ائمه? برخی اختلافات وجود دارد.صفار نسبت به صدوق در مبحث علم امام، تعداد بیشتری روایت نقل کرده است و روایات مفصل و متعددی را ذیل عناوین ازدیاد علم, قذف، نقر و نکت علم, و نزول ملائکه در شب قدر نقل می‌نماید, اما صدوق گویا نسبت به نزول ملائک بر امام حساس بوده و به همین جهت روایاتی که بیان کننده این نوع ارتباط بین امام و ملائکه است، را نقل نمی‌کند.در بحث گستره علم امام، صفار و صدوق، آگاهی امام از علوم دینی را امری ضروری و جزء شرایط امامت می دانند اما در بقیه موارد، صدوق حساسیت کمتری نشان داده ولی صفار روایات متعددی را نقل نموده است. صدوق در آثار خود با نقل روایات متعدد و متنوع، مسأله عصمت را از جهات گوناگون مورد بررسی و تحلیل قرار داده و نظریه‌پردازی کرده است؛ اما صفار تنها به شکل گذرا چند روایت که به صورت صریح و یا به دلالت التزامی بر عصمت دلالت می‌کند را نقل می‌نماید, اگرچه زیربنای فکری خود را بر اساس عصمت ائمه? قرار داده و بر همین مبنا کتاب بصائر را تدوین نموده است.همچنین صدوق روایات سهوالنبی را در آثار خود نقل نموده و در ذیل آنها تحلیل خود را بیان می‌نماید؛ اما صفار این روایات را نقل نکرده زیرا در مقام بیان مسأله عصمت نبوده و یا در صحت صدور آنها تردید دارد.این دو شخصیت ضمن پذیرش ولایت تکوینی و تشریعی امامان اختلاف چشمگیری در این مسأله ندارند. واژگان کلیدی: مقامات ائمه، علم امام، عصمت امام ، ولایت تکوینی و تشریعی، صفار، شیخ صدوق

محمد بن حسن صفّار و کتاب بصائر الدرجات او جایگاهی مهم در منظومۀ اعتقادی شیعه امامیه به خصوص در مسأله امامت دارد. در این مقاله سعی شده است شخصیت علمی صفّار و نقش او در انتقال معارف اعتقادی بررسی شود. همچنین دو مسألۀ اساسی که راجع به صفّار و کتاب بصائر الدرجات او وجود دارد مورد پژوهش قرار گرفته است. مسأله اول: آیا نویسندۀ کتاب بصائر الدرجات، شخصی به نام محمد بن حسن بن فروخ است و شخصیت دیگری غیر از صفّار است یا اینکه محمدبن الحسن بن فروخ همان محمد بن الحسن صفّار است و یک شخصیت با دو عنوان در کتب رجالی معرفی شده است؟ مسألۀ دوم: آیا کتاب بصائر الدرجات تألیف صفّار است، یا چنانچه ادعا شده نوشتۀ محمد بن یحیی العطار بوده و او به شیوة استخراج، کتاب بصائر سعد بن عبدالله اشعری را با عنوان بصائر الدرجات به نام خودش تدوین نموده است. برای این منظور اساتید و شاگردان مطرح صفّار به اختصار معرفی شده اند. همچنین میراث مکتوب و میزان اثرگذاری او در انتقال روایات اهل بیت: و نقش او در انتقال میراث مکتوب بررسی شده است.