جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده ندارد.

جابر بن یزید جعفی کوفی (حدود 50 – 128ه.ق)، از اصحاب نامدار صادقین علیهما السلام و از عالمان برجسته‌ی شیعه‌ی امامیه در اوایل قرن دوم هجری است. عمده فعالیت‌های علمی وی، در شاخه‌های حدیث، فقه و تفسیر بودو علاوه بر این‌ها، توجه ویژه‌ای به تاریخ اهل بیت علیهم السلام و کلام شیعی داشت. این پژوهش به واکاوی شخصیت، جایگاه و تأثیر وی در علوم و معارف شیعه می‌پردازد. از این رو در قدم اول، برای شناخت بهتر شخصیت جابر، ضمن آشنایی با خاندان جعفی، تأثیرات فضای کوفه (زادگاه و محل سکونت وی) بر شکل گیری شخصیت او مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه،اطلاعات اندکی در مورد سیر زندگی او ارائه شده که این ضعف از فقدان و یا کمبود منابع ناشی می‌شود. در مقابل این کمبود، گنجینه‌ی روایات پرشمار وی، منبعی بسیار مهم در شناخت عقاید و آرای اوست؛ هر چند نمی-توان تمام سنت منسوب به وی را معتبر دانست. به هر حال چنان که در این پژوهش نشان داده شده، او از شیعیان امامی بود و به آموزه‌های کلامی ائمه اطهار علیهم السلام مانند وصایت و امامت امامانعلیهم السلام، تولی و تبری، علم امام (ع)، رجعت و مهدویت، اعتقادی راسخ داشت.در میان شیعیان و اهل تسنن نظرات متنوعی در مورد شخصیت وی ابراز شده؛ اما شاید مهم‌ترین مسأله در مورد او، اتهام غلو است. حال آن که او از این اتهام مبراست و شخصیت برجسته‌ی وی به عنوان یک شیعه‌یمعتقد و وفادار به مکتب اهل بیت علیهم السلام، مورد سوء استفاده‌ی غالیان قرار گرفته است. بخش پایانی این پژوهش نیز به حیات علمی – فرهنگی جابر جعفی و سهم وی در توسعه‌ی علوم و معارف شیعی می‌پردازد و مواردی چون مشایخ و شاگردان و آثارمنسوب به او را مورد توجه قرار می‌دهد.

اشعريان از مهمترين خاندان های شيعي و مهمترين خاندان شيعي قم و ايران مي باشند. ايشان در خدمت رسول اکرم (ص) به اسلام مشرف شدند و در اواخر قرن اول هجري قمري روي به ايران آورده و در قم سکونت گزيدند. اين خاندان بارها مشمول عنايت و مدح حضرت رسول (ص) و ائمه اطهار (ع) واقع شدند. افراد اين خاندان که بعضاً توفيق مصاحبت امامان شيعه را داشته اند عده قابل توجهي از محدثان و راويان تشيع را شامل مي شوند. مجامع حديثي شيعه حامل روايات متعدد و فراوانی از ايشان و کتب رجالي حاوي مدح و توثيق آنها مي باشد. استخراج مدح و تعديل محدثان اشعري از منابع رجالي منجر به شناخت کيفيت احاديث ايشان شده و تطور در آثار و احوال آنان موجب آشنايي با تاريح حديث شيعه مي شود.اشعريان در قرن سوم وچهارم مکتب حديثي بزرگي را در قم بنيانگذاري و اداره کردند ودر آن بيش تر از پيش به نشر فرهنگ اهل بيت (ع) پرداختند. اين مکتب از بزرگترين مکاتب حديثي تشيع بوده و ويژگي هاي منحصر به فرد آن ، وجه تمايز اين مکتب را با مکاتب شيعي فراهم نمود. دامنه گسترة حوزه حديثي قم بستر تعاملات و ارتباط متقابل باديگر حوزه هاي حديثي را آماده نموده و بر آنها تأثير به سزايي گذاشت.

روزگار امامت امامان(علیهم‌السلام) نشانگر آن است که دوران پیشوایی امام رضا (علیه‌السلام) با سایر ائمه (علیهم السلام) از جهات متعددی متفاوت بوده است. فضای فرهنگی-زمانی، حضور جریانات دینی-فرهنگی در خراسان و نیز عالمان و روشن‌فکران به عنوان نمایندگاننحله ها، مذاهب و ادیان در مجموع فضائی متفاوت را رقم می‌زد. در چنین فضائی، مناظرات امام (علیه‌السلام) در مجموع سیره پیشوایان از برجستگی ویژه‌ای برخوردار است.این مناظرات به لحاظ گوناگونی مخاطبان و تفاوت فضاهای گفت‌وگو از جهت درونمایه بسیار گسترده، ژرف و دارای ابعاد عظیمی است که در این پژوهش فقط از یک زاویه یعنی تجلی آموزه‌های قرآنی در مناظرات بدانها می‌پردازیم، تا بنگریم قرآن چگونه در این آموزه‌ها بازتاب یافته و امام (علیه‌السلام) با چه روشی از آموزه‌های قرآن بهره برده اند. بررسی لقب ویژه امام (علیه‌السلام) یعنی عالم آل محمد (علیهم‌السلام) و پیوند آن با فضای فرهنگی و اعتقادی، و نیز مناظرات و آنگاه تحلیل مفهومی و اصطلاحی مناظرات و طبقه‌بندی کردن درونمایه مناظرات امام (علیه‌السلام) موضوعاتی است که مورد بررسی قرار گرفته است. اگر در ضمن گفت‌وگو و مناظره ای به سبب نزول پرداخت شده و برای تفسیر آیه‌ای از آیه دیگر بهره برده شده است این‌ها همگی تحلیل گردیده است. مناظرات بر اساس مباحث توحید و صفات و افعال الهی، عصمت انبیاء و امامت پیشوایان طبقه‌بندی شده و با تأمل در نصوص، شیوه‌های بهره ‌گیری امام (علیه‌السلام) از آیات در تمتع، تحلیل و گزارش موضوعات یاد شده را گزارش نموده‌ام.

چکیده ندارد.

پی بردن به ارزش و اهمّیت دعا در اسلام و جایگاه آن در بین مسلمانان، و ویژگی ذکر آن در آیات قرآن مجید، رابطه قرآن با دعا، معرّفی صحیفه سجادیه و بیان جایگاه آن و آیات الهی در کلام امام سجّادعلیه السلام ، مطالب مورد بحث این پایان نامه است. مختصری از زندگانی امام سجّادعلیه السلام و سخنان ایشان در کوفه، شام و مدینه پس از ماجرای کربلا، تلاش های رژیم اموی علیه خاندان پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله، روش امام سجّادعلیه السلام در دعا کردن علیه جریان حاکم، و نقل گفتاری از استاد مطهّری درباره احوال و شخصیت امام سجّادعلیه السلام، از مطالب فصل اوّل این تحقیق است. در فصل دیگر، ارزش و اهمّیت دعا در اسلام مورد بررسی قرار گرفته، ارزش و اهمّیت دعا در کلام رسول خدا و ائمه هدی و اشاراتی به آیات قرآن کریم در باب دعا، امر به دعا به عنوان یک وظیفه دینی، محبوبیت دعا نزد خالق یکتا، جایگاه دعا در مسیر خلقت، اجابت برترین هدف از دعا، فواید و آثار دعا، فضیلت و اهمّیت دعا، شرایط دعا، بُعد اخلاقی - اجتماعی و بُعد فردی دعا و حالات نمایشی دعا، از جمله عناوین مورد بحث در این قسمت است. فصل سوم، به معرّفی صحیفه سجّادیه اختصاص یافته است. در این فصل در ضمن چهار بخش، مباحثی همچون: جایگاه صحیفه و بررسی سلسله سند آن، نمودار سلسله سند آن به نقل از امام باقرعلیه السلام و محمّد بن زید شهید آمده و ترجمه ها و شرح های صحیفه، معرّفی شده است. در فصل چهارم - که موضوع اصلی پایان نامه است - آیات قرآنی که در صحیفه منعکس شده، مورد بررسی قرار گرفته اند. به ادّعای نگارنده، این آیات به دو صورت صریح و غیر صریح (ملهم بودن کلام امام علیه السلام از آیات) در صحیفه آمده است. آیات صریح، در چهارده دعا انعکاس یافته اند. در این فصل، در کنار انعکاس متن دعای صحیفه، آیات مورد اشاره، در حاشیه آن ذکر شده در مواردی، توضیحات کوتاهی ارائه شده است.

تفکر در هستی و پی بردن به راز و رمز آن از دغدغه های بشر پرسش گر بوده به طوری که مدام خود را تشنه چنین آب هستی بخشی می داند، چرا که حقیقت انسانیت در ذات متفکر اوست و تفکری با ارزش است که فارغ از عقل معاش به پهنه بی پایان هستی مخصوصاً به مبدأ با شکوه و والای آن نظر داشته باشد. در این ارتباط مسلمانان متفکر بیکار ننشسته و آستین همت بالا زدند و در این راه رنج و مشقاتی را متحمل شدند که در این بین نقش سه شخصیت یعنی بوعلی سینا ، ملاصدرا و سهروردی بارزتر به نظر می رسد، البته این بدان معنی نیست که کوشش های بقیه ازجمله فارابی ناچیز بوده است. در حقیقتسه شخصیت مذکور عصاره ماقبل خود بوده اند.ابن سینا به موجود می اندیشید و آن را موضوع فلسفه دانسته، مسائل آن را نیز عوارض ذاتی موجود بماهوموجود می داند او موجود را هم از نظر مفهوم و هم از نظر تحقق خارجى بدیهى فرض کرده و آن را مشترک معنوی می دانست و معتقد بود ماهیّت هر چیز غیر از هستى آن است یعنی دو مفهوم مغایرند اما این دو در خارج با هم اتحاد وجودی دارند. اومفهوم وجود را تنها در سه حکمِ تقدم و تاخر، بی نیازی و نیاز، وجوب و امکان مشکک می داند که آن نیز به خاطر حکایت ازواقعیت مشکک متصف به تشکیکمذکور است و در ارتباط با اصالت وجود ابن سینا نفسِ وجودِ ماهیت را معلول خود ماهیت ندانسته بلکه آن را معلولِ علت وجود می داند. او ماهیت را در سایه وجود، حق بالغیر می داند .سهروردی بر پایه آن چه ظاهر است به بحث درباره ساختار حقیقت که مستقیماً معلوم ما واقع می شود می پردازد. موضوع حکمت او انوار است. او نور را به آن چه ظاهر بنفسه و مظهر لغیره باشد تعریف می نماید. ظهور نور موجب بداهتش است. سهروردی نورها را تنها به کمال و نقصان مختلف می داند نه به لحاظ نور بودنشان چرا که نور نزد وی چیزی است که به واسطه شدت و ضعفش، مابه الاشتراک و هم مابه الامتیاز به خودش برمی گردد. وی نسبت میان نور وظلمت را سلب وایجاب می داند و ظلمت را قالب نور معرفی می کند. نزد وی در مقوله جوهر، همه انحاء تشکیک تحقق پذیر است. مراد از اصالت نور سهروردی "مبدئیت برای وجود و هستی ها"ست، وی در حکمت خویش حقیقت را به وجود نسبت نمی دهد بلکه آن را به حقایق عینی که بدون واسطه معلوم ما واقع می شوند نسبت می دهد و برای رسیدن بدین منظور از قضایای وجدانی استفاده می کند. وجود نزد ملاصدرا مبناى مسائل الهى است او موضوع فلسفه راواقعیت خارجى معرفی می کند. او وجود را تحقق و صیرورت در اعیان واذهان می داند. مفهوم وجود نزد وی ابسط از هر تصوری بوده و شروع و اول هر تصوری می باشد و از شدت ظهور و بساطتش نمی توان آن را به چیزی آشکارتر از خودش تعریف نمود. عقل بین دو موجود، مناسبت و مشابهتی می یابد که نظیرش رابین موجود و معدوم نمی یابدبدین جهت او مشترک معنوی بودن وجود در بین ماهیات را قریب به اولیات می داند. او ماهیات را اموری تبعی دانسته که از نظر به حدود و مراتب وجودات دریافت شده اند و رابطه میان ماهیّت و وجود را نوعی ملازمه عقلی بین وجود هر شىء و ماهیّت آن است. او وجود را بالذات و?ماهیّت رابالعرض موجود می داند و زیادت مفهوم وجود بر ماهیت از نظر او با تحلیل عقل حاصل می شود. نزد وی وجود در خارج و حاق ذهن با ماهیت اتحاد دارد. ملاصدرا بر خلاف سهروردی قائل به تشکیک در ماهیات نبوده و چون ماهیات را مثار کثرت می داند ذاتاً آن ها را با هم مختلف می داند. او وجودات عینى را حقایقى اصیل می داند و معتقد است که ماهیات، همان اعیان ثابته اند که هیچ گاه بوى هستى به مشامشان نخورده است. سبق زمانى و سبق علّى وجود بر ماهیت را او از اثبات اصالت وجود به دست می آورد. وجود تقدم عینی بر ماهیت دارد و ماهیت بر وجود تقدم مفهومی دارد. ملاصدرا به تشکیک مفهوم وجود از آن نظر توجه دارد که بیانگر ویژگی ای در اصل هستی است او مفهوم صرف را مشکک نمی داند. او در بیان تشکیک از شدت و ضعف و کمال و نقص وجود سخن به میان مى آورد که مفاهیمى ناظر به واقعیتند.

تحقیق حاضر در سه بخش اصلی قرآن، علوم و معارف قرآن در نهج البلاغه تدوین و تنظیم شده است. بخش اول که عهده دار روشن نمودن جایگاه و منزلت و نقش قرآن در نهج البلا غه است، به تبیین و توضیح ویژگیها و اوصاف قرآن از دیدگاه نهج البلاغه، مفرسان و حاملان حقیقی این کتاب الهی، تضمینات، تنبیهات واشارات نهج البلا غه به آیات قرآن پرداخته است بخش دوم شخصیت تفسیری حضرت، میزان و چگونگی تفسیر آیات قرآن در نهج البلا غه با ذکر نمونه های از آن و شیوه های تفسیری حضرت را به بحث و بررسی می گذارد. این بخش هم چنین به تبیین و تعریف آن دسته از علوم قرآن که در نهج البلا غه مطرح شده است و نیز اعجاز و اخبار غیب قرآن از نگاه نهج البلاغه می پردازد در بخش سوم که معارف قرآن را در نهج البلا غه پی می گیرد، اهم موضو عات مطروحه در اصول پنجگانه دین در مکتب تشیع، از قرآن و نهج البلا غه گزارش شده است، آنگاه به تحلیل و بررسی میان این مباحث و ارئه استنتاج نهایی پرداخته شده است.

«انسان» طبق نگرش قرآن دارای کرامت ذاتی از طرفی و خصایص حیوانی، همچون ستمگری و استثمار از طرف دیگر است، به همین علت «عقل» انسان بدون رهنمودهای الهی از نجات انسان ناتوان است؛ بنابراین انسانی که فقط به «عقل» متکی است به دام خواسته های حیوانی و هوا های نفسانی گرفتار خواهد شد. از این رو خداوند رسولانی را برای رفع ظلم و بیدادگری و اقامه عدل و قسط به سوی جامعه بشری فرستاده؛ اما از آن جایی که انسان ها دعوت رسولان الهی را مخالف منافع مادی و خواسته های نفسانی خود یافتند، در مقابل آن ها قد علم کرده، آن ها را به قتل رساندند. این تحقیق با عنوان «فمینیسم از دیدگاه قرآن» در چهار بخش تنظیم شده است: بخش اول به جایگاه زن در گذر تاریخ پرداخته است. بخش دوم به تعریف، تاریخچه پیدایش، گرایش ها و نظریه های فمینیستی در غرب اختصاص دارد. بخش سوم، جایگاه انسانی، ارزشی و حقوقی زن را از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار داده است. در بخش چهارم، مقایسه ای بین دیدگاه قرآن و دیدگاه های فمینیستی صورت گرفته و مبانی فمینیستی مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

عشق و عقل دو ساحت بنیادین انسان به حساب می آید و شناسایی آن دو به انسان شناسی دقیق تر و صحیح تر می انجامد از آن جایی که در متون دینی تأکیدات فراوانی بر تعقّل و توجّه به بعد عقلانی وجودی انسان و از سیل تأکید بر بعد عاطفی وجود وی به چشم می خورد آشنایی بیشتر با عقل و عشق زمینه را برای درک بهتر پیام دین نیز فراهم می سازد و چون یکی از راه های شناخت انسان به شمار می رود می تواند چیدن میوه ی معرفه النفس که همان معرفه الرب است را نیز به دنبال داشته باشد. در این تحقیق به بررسی نسبت میان عقل و عشق از منظر برجسته ترین چهره های عرفان و حکمت اسلامی(ابن عربی، سید حیدر آملی و ملاصدرا) پرداخته ایم. در فصل دوم پس از بررسی معانی لغوی و اصطلاحی عقل و عشق از منظر فلسفه و عرفان به سنجش اجمالی نسبت آن دو پرداخته شده و تبیین محتوایی مفردات پژوهش صورت گرفته است. بررسی تطبیقی دیدگاه های این سه اندیشمند و بیان وجوه تشابه و تفارق دیدگاه‏هایشان نشان می دهد در هر سه دیدگاه به دو مقوله ی « عقل » و «عشق » هم از حیث معرفت شناسی و هم از حیث وجود شناسی توجه شده است و ضمن احترام ویژه به نعمت عقل ، منبع معرفتی بودن عقل را برای هدایت بشر و وصول او به کمال نهایی و شناخت حقایق عالم کافی نمی دانند .همچنین نشان داده ایم که مطابق دیدگاه هر سه اندیشمند نه تنها بین عقل و عشق تعارض نیست بلکه رابطه ی این دو طولی بوده و همواره عشق در استمرار راه عقل مجازی ، انسان را به عقل حقیقی که همان مقام عشق تامّ و تمام است می رساند. در این میان ملاصدرا با تکیه بر عقل در ارزیابی مکاشفات عرفانی ، راه هماهنگی برهان و عرفان را فراهم نمود و مکاشفات ذوقی را در قالب برهان و استدلال ریخت؛ در نتیجه به شکل بی نظیری در اوج تعالی در حکمت متعالیه هم عقل و هم عشق و هم نسبت بین آن‏ها به بهترین وجهی تفسیر شده است . مطابق حکمت صدرایی هم چنان که عقل ، عاقل و معقول یکی است در بحث از عشق، نیز می توان از اتحاد عشق ، عاشق و معشوقسخن گفت. افزون بر این ها، در این تحقیق می توان تفاوت های فلسفه و عرفان و سیر آگاهانه‏ی فیلسوف برجسته ی اسلامی ملاصدرای شیرازی از فلسفه به سوی عرفان را نیز مشاهده کرد و نمونه ای از تلاش وی برای تقریب عرفان و فلسفه را در قالب حکمت صدرایی به نمایش گذاشت.