جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ظهور مغولان در شرق و استمرار جنگ های صلیبی در غرب جهان اسلام زمینه را برای فعالیت اقلیت های مذهبی فراهم آورد. مسیحیان، به عنوان یک اقلیت قابل توجه در قلمرو جغرافیایی ایران و پیوند آنان با سرزمین های ارمنستان و گرجستان، اهمیت ویژه ای پیدا کردند. بررسی چگونگی روابط مسیحیان و ایلخانان، از یک سو، و سیاست های حکومت های مسیحی گرجستان و ارمنستان، از دیگر سو، نگارنده را بر آن داشت تا با تفحص در این روابط به بررسی بیشتری پیرامون اهمیت اقلیت مذهبی مسیحی در تاریخ ایران عصر مغول بپردازد. این مقاله روابط ایلخانان و مسیحیان (از هلاکو تا آغاز عصر غازان) و سیاست های مذهبی ایلخانان در قبال اقلیت ها را مورد بررسی قرار می دهد؛ که نشان می دهد هلاکو با مسیحیان روابط دوستانه تری داشته و از آنان در پیشبرد مقاصد خود بهره می برده است و همچنین سایر ایلخانان نیز، به تناسب توانایی خود، در روابط خویش با خارج از ایران، همواره مسیحیان را مدنظر داشته اند.

تشکیل امپرتوری مغول در میانه ی چین تا اروپای شرقی و شکل گیری حکومت ایلخانان مغول در ایران، موجب تحولات گسترده ای در عرصه ی روابط بین الملل و از جمله روابط خارجی ایران شد. از میان همسایگان ایران در عهد ایلخانی، آلتین اردو (اردوی زرین، اولوس جوچی) مرز شمالی قلمروی ایلخانی، از قفقاز تا خوارزم را در اختیار داشت. روشن نبودن حدود این دو قلمرو در تقسیم بندی میراث چنگیزخان، به علاوه ی تحولات بعدی در امپراتوری مغول، موجب شکل گیری اختلافات ارضی و سیاسی میان آن ها گردید که با مسلمان شدن خان های اردوی زرین تشدید شد. از آن جا که در این زمان، ایلخانان و آلتین اردو، هرکدام با دولت های دیگری، نظیر؛ ممالیک، سلجوقیان، بیزانس و برخی دولت های محلی نیز مناسباتی داشتند، این پژوهش در صدد شناسایی میزان تاثیر این دولت ها- که می توان آن ها را «دولت های ثالث» نامید- بر مناسبات این دو حکومت مغولی است. در این پژوهش،که با روش کتابخانه ای- اسنادی انجام شده، بررسی منابع در دسترس از قلمرو دولت های مختلف آن زمان و گردآوری، مقایسه و تطبیق داده ها، این اثرگذاری را به میزان قابل توجهی اثبات می کند. البته این امر، در مورد دولت های مختلف ثالث، با تفاوت هایی همراه است. بیشترین اثرگذاری از آنِ ممالیک مصر و خان بزرگ مغول و کمترین آن مربوط به دولت بیزانس می باشد.

دو کشور ایران و گرجستان از دیر باز (از زمان ساسانیان تا دوره قاجار) با یکدیگر ارتباط سیاسی و اجتماعی و به ویژه ادبی و فرهنگی داشته و ملت گرجستان با فرهنگ و ادبیات غنی ایران زمین کاملا آشنا بوده است. برای اثبات این سخن می توان به یکی از شاعران گرجی زبان، شوتاروستا وِلی در منظومه پلنگینه پوش اشاره کرد، وی در سرایش این اثر از شاعرانی مثل فردوسی، فخرالدین اسعد گرگانی و نظامی الهام گرفته به گونه ای که می توان گفت این اثر چه از لحاظ زبان و چه از نظر محتوای داستان، تحت تاثیر داستان پردازی ایرانی همچون شاهنامه فردوسی، منظومه ویس و رامین و آثار نظامی قرار گرفته است.بسیاری از گرجیانی که از دوره صفویه و قاجاریه از سرزمین گرجستان به ایران کوچانده شدند، تحت تاثیر فرهنگ و زبان فارسی قرار گرفته، ذوق شعری خود را در زبان شیرین فارسی به زیور طبع آراستند. از شاعران گرجی که در دوره صفویه شعر پارسی سروده اند، می توان به اشخاصی همچون: سروش گرجی، کوکبی گرجی، کیخسرو گرجستانی و در عصر قاجاریه به: اختر گرجی، طالب گرجی، میرزا عبداله گرجی، و یوسف گرجی اشاره کرد که در این مقاله، به این موضوعات پرداخته می شود.

دو سرزمین ایران و گرجستان از دیر باز (از زمان ساسانیان تا دوره قاجار) با یکدیگر ارتباط سیاسی، اجتماعی و به ویژه ادبی و فرهنگی داشته و از این رو برخی واژگان گرجی را در آثار شعرا و نویسندگان ایرانی مشاهده می کنیم، یکی از این شعرا، خاقانی شروانی شاعر بزرگ قرن ششم است که در رباعیات خود به واژه گرجی « مویی» اشاره کرده، وی همسر گرجی داشته و به آبخازیا و تفلیس هم رفت و آمد می کرده، از این جهت با زبان گرجی آشنایی داشته، «مویی مویی» گویش بومی با ریشه «مودی مودی» به معنای «بیا بیا» در زبان فارسی است.حکیم نظامی گنجوی شاعر قرن ششم نیز در مثنوی لیلی و مجنون راجع- به خصوصیات گرجی ها ترکیب «گرجی طره بر کشیده» را به کار می برد.از سویی بسیاری از واژگان فارسی نیز وارد زبان گرجی شده «نیست اندر جهان» که در زبان گرجی به صورت «نستان داریجان» بیان می شود، در شرف نامه نظامی بدان اشاره شده است.جمعی از ایرانیان گرجی از دوره صفویه از سرزمین گرجستان به ایران کوچانده شدند و تحت تاثیر فرهنگ و زبان منطقه خود قرار گرفته و به مرور زمان، زبان مادری خود را از دست دادند، از آن جمله به گرجی های روستای گرجی محله بهشهر اشاره شده که در زمان شاه عباس صفوی به این منطقه آمدند و پیرامون برخی اسامی و نام های فامیل برگرفته از زبان گرجی که در این نواحی رایج است، تحقیقات میدانی توسط نگارنده صورت گرفته.از دیگر مسایلی که در این طرح ارزیابی شده، وجه اشتراک در تلفظ واژگان فارسی و گرجی است مانند درفش = دروشا یعنی، پرچم، ورزش = ورجی شی و...

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.