جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن عنایت ویژه ‌ای به مسئله داستان دارد و در قرآن صدها نمونه از قصص پیامبران و اقوام گذشته دیده می‌ شود. البته داستان‌های قرآن همگی با هدف‌های معین و نتیجه گیری‌های دقیق ارائه شده به طوری که گاهی از یک داستان چندین پرداخت متفاوت ارائه می‌ شود و در هر مورد نتیجه ‌ای خاص به دست می‌ آید. آیات فراوانی نیز این نکته را گوشزد می‌کند که ما داستان را برای سرگرمی نمی‌ گوییم بلکه در هر داستان اهدافی نهفته همچنین اصل اولیه در داستان‌های قرآنی اختصار است به طوری که بعضی داستان‌های قرآن تنها در چند سطر بیان شده است. البته در بعضی موارد داستانی با ذکر جزییات دقیق آن و به گونه ‌ای مفصل آمده است کتاب «تاریخ الأنبیاء» اثر علامه طباطبایی به بیان معارفی از سرگذشت پیامبران پرداخته و فقط به انبیائی اشاره دارد که نام آن ها در قرآن آمده است.

روش پژوهش در این پایان نامه روش فیش برداری کتابخانه ای و تحلیل، مقایسه و بررسی آماری آیات است. این پایان نامه مشتمل بر یک مقدّمه و شرح و تفسیر حدود 100 آیه در دو متن مورد نظر است و سه فصل دارد. در فصل اوّل به مختصری از احوال و آثار قشیری و هجویری پرداخته شده و در فصل دوّم مباحثی در تفسیر و تأویل قرآن و تفسیر باطنی و عرفانی صوفیّه از این کتاب آسمانی ذکر گردیده است. در فصل سوّم به طبقه بندی موضوعی آیات قرآنی دارای تفسیر و تأویل مندرج در متن دو کتاب مورد تحقیق پرداخته شده که به 13 بخش تقسیم شده و ذکر مراحل آن بدین صورت است که: ابتدا آیات در طبقه بندی خاصی قرار گرفته و سپس ترجمه آنها ذکر شده و پس از آن متن کهن فارسی ای که آیه یا آیات مدّ نظر در آن آمده، نقل گردیده است. در این بخش مشکلات متن فارسی و غوامض آن رفع گردیده و نکات و مسائل زبانی، دستوری، لغوی، سبک شناختی، عرفانی، بلاغی، و آنچه مربوط به محتوای متن فارسی است، حل گردیده است. در ادامه مفردات آیات مذکور در متن شرح شده و در مواردی که نیاز بود شأن نزول آیات مطرح شده و سپس تفسیر آیات با استفاده از 9 تفسیر مربوط به قرون مختلف ذکر شده و در پایان نتیجه و قصد قشیری یا هجویری از کاربرد آیه یا آیات دارای تفسیر و تأویل در متن فارسی هر کتاب بیان گردیده و نتیجه گیری با توجّه به متن مورد نظر و تفاسیر مطروحه ذیل آیات به صورت تحلیلی و مقایسه ای صورت پذیرفته است. در پایان این نتیجه به دست آمده است که اقوال تفسیری صوفیّه در این دو کتاب در بیش از 70 درصدِ موارد، با اقوال تفسیری دیگر فِرق اسلامی تفاوت دارد و این ناشی از گرایش صوفیّه به تفسیر باطنی قرآن است.

روایت، «عمل زبانی» با هدف انتقال معناست و تحلیل روایت، مطالعة اعمال، زندگی ها، سنّت ها، کشف شیوه های انتقال تجربه است. از اهداف خداوند در قرآن کریم، تربیت و معرّفی الگوست و روایت ها و قصص قرآنی، بدون تخیّل، دروغ و مبالغه در خدمت اهداف تربیتی و هدایتی قرآن قرار گرفته اند. بنابراین، قرآن از عناصر روایت بهره می برد تا هدف تربیتی خود را دنبال کند و بیش از آن، قصّه پردازی نمی کند. روایت اصحاب کهف از زاویة دیدِ تنها دانای کُلّ مطلق حقیقی بیان می شود و از این رو، بی نیاز به منبع یا شاهد، از جزئیّات داستان خبر می دهد. در معرّفی شخصیّت ها، تکیة روایت بیشتر بر نیّات درونی است تا افعال بیرونی و این شخصیّت ها (حتّی سگِ آنان) پویا هستند و به خاطر قدم نهادن در راه حق با کمال اختیار، مشمول رحمت و هدایت خداوند شده، به شرافت و حُسنِ انجام می رسند. در این فضا، حتّی غار محلّ مأوای آنان تقدّس می یابد و به عبادتگاهی مورد تأیید خداوند بدل می شود. زمان و مکان در روایت دقیقاً ذکر نشده است و گویی این واقعه، می تواند در هر صحنة تقابل توحید و شرک رخ دهد. حتّی زمان در این روایت، حول محور شرایط جامعه به دو عنصر «شرک» و «ایمان» تقسیم می گردد. استنتاج از روایت، بدون حاشیه و مقدمّه، به صورت برجسته بیان می شود و یکی از مهم ترین اهداف خداوند برای آوردن این روایت و سایر روایت های قرآنی، استنتاج هایی است که در جای جای روایت بیان می فرماید

قرآن به عنوان اصلی ترین دست مایه هنر اسلامی است. از بخش های مهم این هنر، نگارگری اسلامی است. داستان های قرآن کریم یکی از برجسته ترین عناوین مضمون قرآنی است. به همین دلیل شناخت این داستان ها، چگونگی بیان آن ها و نحوه روایتگری این قصه ها در خور توجه است. در کتاب قصص الانبیا شرح بیشتری در خصوص جزییات این گونه داستان ها نقل شده است که دارای جاذبه و فضای دلنشینی برای خواننده است. در نسخه های مصور قصص الانبیا جایگاه هنرمندان نگارگر قابل تامل است، چرا که به خوبی ضمن شناخت دقیق مفاهیم داستان به خیال پردازی و روایتگری تصویری داستان پرداخته است. در این مقاله با بررسی چند نمونه از نگاره های موجود سعی شده است ضمن مطالعه تطبیقی محتوی داستان های برگرفته از کتب تفسیر و مضامین قصه های قرآنی به بررسی نگاره ها با تاکید بر ویژگی زیباشناسی آنان پرداخته شود. از این میان نقش محیط های فرهنگی و اجتماع فرهیختگان در گسترش و غنی نمودن علوم قرآنی و تعامل آنان با هنرمندان تصویرگر کاملا محسوس است. این همسویی موجب شده تا آثار نگاره ها بسیار نزدیک به داستان قرآنی و در عین حال با روح بلند پروازی هنرمندان توام شده و دنیای زیبایی را از هماهنگی محتوی و قالب نگاره پدید آورد.سوالات اساسی در این مطالعه شامل:1) هنرمند نگارگر تا چه میزان به مضامین داستان حضرت آدم (ع) احاطه داشته است؟2) چگونه این مفاهیم در قالب عناصر بصری و تجسمی به تصویر کشیده شده است؟اهداف:1) شناخت نوع ارتباط مضامین داستان حضرت آدم (ع) با زیباشناسی نگاره ای مرتبط قرآنی.2) مطالعه عناصر بصری و زیباشناسی نگاره های داستانی حضرت آدم (ع) در نسخ خطی مصور دوران صفویه.روش تحقیق در این مقاله تاریخی، تحلیلی و توسعی و با مطالعه نمونه هایی تصویری و نیز منابع تفاسیر قرآنی حضرت آدم (ع) بررسی و تحلیل شده است.

بخش زیادی از قرآن روایت داستان امت های پیشین و انبیاء الهی است. جایگاه و نقش این داستان ها به عنوان یک منبع فقهی از جمله مباحث نظری آیات احکام است. از آنجایی که زبان داستان زبان اخبار است این پرسش در بین فقیهان و مفسران همواره مطرح بوده است که آیا آیات قصص می تواند مفهوم انشایی داشته باشد؟ آیا می توان از قصص قرآن احکام فقهی را استنباط کرد؟ در بخش اول این مقاله روایاتی ذکر کرده ایم که در آنها اهل بیت علیهم السلام از آیات داستانی برای استنباط احکام استفاده کرده اند. در بخش دوم به رهیافت های مستخرج از روش اهل بیت علیهم السلام در تفسیر فقیهانه از قصص قرآنی پرداخته ایم و نشان داده ایم آیات داستانی از جمله منابع قرآنی برای احکام فقهی است.