جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آموزة گناه نخستین یکی از اصول اعتقادی مسیحیان است؛ بر اساس این آموزه، طبیعت بشری به علت گناه آدم، گناه آلود شده است، لذا برای نجات، لازم است عیسی قربانی شود. آگوستین این موضوع را به شکل مفصلی مطرح می کند. به نظر او، آدم برای زندگی بهشتی خلق شده بود و هویتی خداگونه داشت، اما بر اثر نافرمانی، آن را از دست داد و بر زمین هبوط کرد و با مرگ مواجه شد. گناه آدم دامن تمام انسان های بعدی را گرفت و عیسی با مرگش، خود را فدیة گناهان بشر کرد. دین اسلام اعتقادی به این آموزه ندارد. به اعتقاد علامه طباطبایی، آدم (ع) از ابتدا برای زندگی زمینی خلق شده بود و سکونتش در بهشت، مقدمه ای برای آن بوده است. آدم مخالف امر الهی عمل نکرد، زیرا مخالفت وی با نهی ارشادی بوده است. و عمل او ترک اولی محسوب می شود. با توبة آدم و قبولی آن در نزد خداوند، مقامِ آدم تغییری نکرد، بلکه مکان و کیفیت زندگی وی تغییر کرد. این تحقیق درصدد است که ضمن بررسی پیشینۀ گناه نخستین، نظر خاص آگوستین در مسیحیت و علامه طباطبایی در اسلام، و مبانی اعتقادی آن ها را در مورد این آموزه ارائه دهد.

از دیدگاه عرفای اسلامی، پاک بودن از «گناه» و «عصیان» از آغاز آفرینش تا پایان آن، کار فرشتگان و است و آلوده به معصیت بودن در همه عمر مختص شیطان و توبه و بازگشت از عصیان و گناه پیشه آدم (ع) و انسان هاست. گفتمان عصیان و توبه حضرت آدم نیز یکی از موضوعات خواندنی و پر رمز و راز عرفان اسلامی است و عرفا و شعرای بزرگ عارف مسلک با استناد به آیات و روایات و احادیث منقول از پیامبر و اقوال جانشینان و تابعین آن حضرت به تاویل عرفانی آن پرداخته اند. این موضوع در مکتب عرفان ذوقی جلوه های گوناگونی به خود گرفته است. عرفا حماسه عصیان و توبه آدم (ع) را از زمینه های نیل به کمال جویی انسان دانسته و با تعابیر شاعرانه و عارفانه در پی تاویل آن برآمده اند. از جمله مولانا عصیان و توبه آدم (ع) را در مسیر تکامل وی به طور خاص و عامل ترقی بشر به طور عام تعبیر کرده است. این مقاله در پی آن است که تعابیر این بزرگان را به پیشگاه قرآن ببرد و با سنجه این دفتر الهی و وحی نامه مصون و محفوظ آسمانی بسنجد.

اسرائیلیات به مجموعه تاثیری گفته می شود که فرهنگ یهودی و مسیحی بر تفسیر قرآن داشته است و از آنجا که روایات و تفاسیر قرآنی در ادبیات فارسی تاثیر زیادی داشته به تناسب موضوع از طریق شاعران و نویسندگان همان مسائل فرهنگ یهودی و مسیحی در ادبیات فارسی (نظم و نثر) وارد شده است.بی تردید آن تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم موجب غنا و زیبایی ادبیات به ویژه در متون عرفانی شده اند تحقیق این امر که آیا درافزوده های داستان ها و حکایت های منقول در متون ادبی به ویژه متون صوفیه با اصل حکایات و قصص قرآنی تطبیق دارد یانه؛ در بررسی هر یک از قصص مولانا، عطار، نجم رازی و ... و حاشیه ها و لابلای روایات، چنین هنرمندی ها و شگفت کاری ها به کرات مشاهده می شود که اگر همه آثار مثبت، هنر آفرینی، تعالیم عرفانی آن ها را قدر بدانیم رسالت علمی اقتضا می کند حقیقت های قرآنی را متمایز کنیم و حداقل شاخ و رگ های اضافی و برافزوده های قصص اسلامی را بازشناسی کنیم.تحقیق حاضربا هدف دست یابی به معیارها و موازینی برای تحلیل صحیح اسرائیلیات، در متون عرفانی فارسی از دیدگاه دینی و قرآنی شکل گرفته است.

در پژوهش حاضر داستان حضرت آدم(ع) به صورت تطبیقی در قرآن کریم و تورات بررسی شده و در پنج فصل تنظیم و نگارش شده است. فصل اوّل، کلیاتی درباره موضوع؛ فصل دوم، شناخت اجمالی تورات؛ فصل سوم، شیوه قصه پردازی قرآن؛ فصل چهارم، داستان آدم و مراحل زندگی آن حضرت؛ فصل پنجم، سرگذشت فرزندان آدم.

افضل الدین بدیل خاقانی شروانی و نظامی گنجوی، دو تن از آن شاعران بزرگ و صاحب سبک هستند که بر بسیاری از شاعران بعد از خود تاثیر گذاشته اند. بخش عمده ای از اشعار خاقانی شروانی، ساده و روشن است، اما درک خیلی از قصایدش برای افراد عادی و گاه درس خوانده، دشوار و دیریاب شده است. یکی از این دلایل، ساختن ترکیب های مختلف و به کار بردن اصطلاحات علوم گوناگون است، ولی آنچه بیش از همه، سروده های این شاعر را برای خوانندگان، سخت کرده است، استفاده از آیات قرآن، معارف اسلامی، داستان های پیامبران و به ویژه تلمیحات اسلامی نادر است که گاه سبب شده در برداشت از شعر او، راه خطا پیموده شود. تنوع مایه های تلمیحی در حوزه داستان پیامبران، ناشی از وسعت اطلاعات خاقانی در زمینه قرآن و تفسیر و حدیث و تنوع مضمون های شعری و نیروی تخیل اوست. وی در استفاده از داستان پیامبران و اشارات پندآموز در همان حدی که قرآن بدان اشاره کرده است، اکتفا نکرده و به تفسیر قصص و اخذ آنها از منابع دیگر نیز پرداخته است. در این مقاله، تلاش می شود با استفاده از پژوهش های استادان و محققان، دو تلمیح نادر در دیوان خاقانی بررسی و تحلیلی شود.